مؤمنان حقایق را با نور الهی می‌بینند

پایگاه بصیرت / سیدحسین خاتمی‌خوانساری

آیات و روایات فراوانی درباره کمک خداوند به مؤمنان داریم که هر یک در جای خود قابل‌توجه است و از اینکه خداوند به صراحت از کمک فراوان خود می‌گوید، احساس قدرت می‌کنیم و قلب‌مان آرامش می‌گیرد که همان «أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» است. در آموزه‌های دینی و مکتبی ما، آمده است که علم حقیقی و راه‌گشا، در «تقوای الهی» نهفته است که ثمره تقوا، فرقان و حکمت است؛ «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا إِن تَتَّقُوا اللَّهَ يَجعَل لَكُم فُرقانًا وَ يُكَفِّر عَنكُم سَيِّئَاتِكُم وَ يَغفِر لَكُم وَاللَّهُ ذُو الفَضلِ العَظيمِ.»(انفال/ 29) خداوند به بندگان خاصش، علم و فهم خاص می‌دهد که در اصطلاح به آن «بصیرت» می‌گوییم. پیامبرخدا(ص) بصیرت را یک موهبت‌الهی به بندگان خاص معرفی می‌فرمایند.(کنز‌العمال، ج11، ص96) یعنی، خداوند به مؤمن توانی مضاعف بر توان دیگر بندگان برای دیدن حقایق عالم می‌دهد؛ اما این توفیق شامل حال چه کسانی می‌شود؟ مسلماً به اهل ایمان، به‌وسیله نوری که خداوند در دل آنان قرار می‌دهد. وقتی علم و عمل با یکدیگر جمع می‌شوند، خداوند راه رسیدن به حق را خودش روشن می‌کند. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «اِنَّ الْمُؤْمِنَ یَنْظُرُ بِنُورِ الله»؛ مؤمن با نور خداوند مى‌نگرد و حقایق را مى‌بیند.(بحارالانوار، ج64، ص74) این توانی است که خداوند به مؤمنان برای هوشیاری و مراقبت از ایمان خود و مؤمنان دیگر می‌دهد؛ یعنی قدرتی که به فهم بیشتر حقایق عالم منتهی می‌شود و این قدرت او را از آسیب‌ها و آسیب‌زنندگان حفظ می‌کند. در این میان، کفار و منافقان هم باید مراقب رفتار خود در مقابل مؤمنان باشند. پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرمایند: «اِتَّقُوا فِراسَةَ الْمُؤمِنِ فَاِنَّهُ یَنْظُرُ بِنُورِ اللهِ»؛ از هوشیارى مؤمن بپرهیزید که او، به کمک نور خدا مى‌بیند.(اصول کافى، ج1، ص218) این هشدار رسول گرامی اسلام(ص) به فاصله گرفتن مردم از مؤمنان حقیقی اشاره ندارد؛ بلکه خطاب به کسانی است که می‌خواهند با نیرنگ به سراغ مؤمنی بروند و او را در مسیر تاریک قرار دهند و دقت نمی‌کنند که خداوند، نور باطنی به مؤمنان داده است که با آن، می‌توانند حقایق را ببینند و دسیسه منافقان و کفار را برملا کنند. از مضمون روایات می‌توان فهمید که این نور و عدم‌اشتباه، به‌معنای عصمت نیست که مؤمن، مانند معصومین(ع) لحظه‌ای هم به گناه فکر نکند؛ بلکه به‌معنای مصون‌بودن از خطا در عمل است؛ یعنی فکر گناه می‌تواند به ذهن او بیاید؛ ولی آن نور، از ارتکاب گناه جلوگیری می‌کند و در عمل، با نور الهی پیش می‌رود. در مقابل دشمنان خدا نیز حصاری محکم ایجاد می‌کند تا نتوانند او را فریب دهند. با این توصیه آیات و روایات، باید با مؤمن همراه شد؛ یعنی می‌توان از این روایت فهمید که باید به‌دنبال مؤمن حرکت و از او پیروی کرد؛ زیرا او از نعمت نور الهی و فراست دینی برخوردار است و می‌تواند ما را از تاریکی و جهل به سمت روشنایی و علم هدایت کند. اینکه می‌گوییم باید همراه با مؤمنان در موضوعات گوناگون حرکت کنیم را با بیان شریفی از امیرمؤمنان على(ع) توضیح می‌دهیم که می‌فرمایند: «از حدس و گمان افراد باایمان برحذر باشید؛ چراکه خداوند حق را بر زبان آنها قرار داده است.»(نهج‌البلاغه، جملات قصار، ش 309) پیامبراسلام(ص) در حدیث دیگری به نکته‌ای اشاره می‌فرمایند: «مراقب تیزهوشی و فراست مؤمن باشید (آگاهانه و حکیمانه با او برخورد کنید)؛ چون شخص مؤمن با نور خداوند (که بر درون او پرتوافشانی کرده) به مسائل نگاه می‌کند و با عنایت و حمایت خداوند، لب به سخن می‌گشاید.»(کنزالعمال/30731) یکى از محبان امام صادق(ع) هنگامى که این حدیث را شنید، از ایشان توضیح خواست. امام(ع) فرمودند: «این به‌خاطر آن است که خداوند مؤمن را از نور خود آفریده و با رحمتش رنگ‌آمیزى کرده است.» ایمان راه‌گشای علم و معرفت است و بدون ایمان، علم کارایی درست خود را ندارد. چه آنکه هستند اهل علمی که عملی در آنها دیده نمی‌شود یا نوری در چشم خود برای دیدن حقایق ندارند. اکتفا کردن به علم بدون عمل، می‌تواند ما را به جهلی مرکب دچار کند و به قهقرا بکشاند، تاجایی‌که هیچ راه نجاتی باقی نماند؛ اما آن کسی که با ابزار تقوا و ایمان حرکت می‌کند، ازسوی خداوند برای توسعه و رشد دین خدا در زمین و یاری مردمی که دنبال‌کننده معرفت و علم حقیقی هستند، محافظت می‌شود. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: «به‌وسیله اعمال صالح مى‌توان به وجود ایمان پى‌برد و به‌وسیله ایمان، کاخ علم و معرفت‌ آباد مى‌گردد.»(نهج‌البلاغه، خ156) این قدرت، یعنی حرکت با کمترین اشتباه و خطا که تأکید می‌کنیم مقام عصمت اهل‌بیت(ع) نیست؛ همچنین این نور می‌تواند به میزان ایمان افراد هم وجود داشته باشد؛ همان‌طور که گاهی افراد حس می‌کنند مطلبی یا نکته‌ای به قلب آنها الهام شده است و حقیقتی برای‌شان روشن می‌شود. امام باقر(ع) می‌فرمایند: «هیچ مؤمنى نیست، مگر اینکه هوشیارى و هوشمندى ویژه‌اى دارد و به مقدار ایمانش، با نور خدا مى‌نگرد.»(عیون‌الاخبار، ج2، ص200) نمونه این کمک‌های الهی را در سوره انفال می‌بینیم؛ آنجایی‌که خداوند در آیه 19 این سوره می‌فرماید: «... وَأَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ» و همچنین در سوره شمس آیات 7 و 8 که خداوند می‌فرماید: «وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها».

منبع: هفته نامه صبح صادق