پیروزی بزرگ

آنچه انسان در هر لحظه، خصوصاً در لحظه آخر زندگی با آن مواجه می‌شود، کمال یا نقصان، فضیلت و رذالت و... است که با پیروزی یا شکست به دست می‌آید؛ یعنی پیروزی در مبارزه با شیطان و شکست از شیطان که اسباب فضایل و کمالات را فراهم می‌کند. منتها از نظر مادی‌گرا‌ها پیروزی و شکست طور دیگری تعبیر شده است و با نظر قرآن و اهل بیت (ع) تفاوت‌های بسیاری دارد. برخی انسان‌ها پیروزی را فقط در موفقیت کارشان می‌بینند و توجهی به مقدمات و مؤخرات آن ندارند. برخی دیگر پیروزی را مهم می‌دانند و قائلند هر کاری باید انجام دهیم تا به هدف مورد نظر خود برسیم. آنها می‌گویند مهم رسیدن به هدف است، با هر وسیله‌ای ولو انجام رفتار‌های غیر انسانی که همین استدلال‌ها ملاک کمال، فضیلت، نقص، رذالت و... آنها قرار می‌گیرد. در حالی که مفهوم پیروزی یا شکست در اسلام تعریف دیگری دارد. در قرآن کریم، این مفاهیم تنها به پیروزی‌های ظاهری و مادی یا شکست‌های فیزیکی و دنیوی محدود نمی‌شوند؛ بلکه در نگرش قرآنی، پیروزی و شکست مفاهیمی معنوی و اخروی دارند که در تعامل با ایمان، تقوا و ارتباط با خداوند قرار می‌گیرند. به عبارتی، قرآن کریم مفهوم پیروزی و شکست را بر اساس ارزش‌های معنوی و آخرتی تعریف می‌کند و این ارزش‌ها ملاک سنجش قرار می‌گیرد. وقتی خداوند می‌فرماید: «.. إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُورُونَ، وَإِنَّ جُنْدَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَ» و مسلماً سپاه ما پیروزند. (صافات/۱۷۲ و ۱۷۳) یعنی مهم در لشکر خدا بودن است. حال این در لشکر خدا بودن با چه آدابی همراه است؟ در سوره مؤمنون، خداوند برای مؤمنان، فلاح (رستگاری) را نوعی پیروزی معرفی می‎کند و می‌فرماید: «قد افلح المؤمنون» (مؤمنون/۱) در این نگرش، ایمان، اخلاق، معنویت، رها شدن از قید‌های نفسانی و رسیدن به مقام قرب الهی، پیروزی به شمار می‎آید. در قرآن، پیروزی در دنیای مادی و ظاهری نیز در کنار پیروزی‌های معنوی مورد توجه است. در آیات مختلف دیگر قرآن، تأکید بر فلاح (رستگاری) و کامیابی در دنیا و آخرت این‌طور آمده است. «فلاح» به‌معنای رستگاری و پیروزی است که از تزکیه نفس و دوری از فساد حاصل می‌شود. «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاهَا وَ قَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا» (شمس/۱۰) پیروزی واقعی از آن کسی است که بر نفس خود چیره شده باشد. کسی که بر نفس خود پیروز شود، برای موفقیتش در امور دنیایی به هر وسیله‌ای متوسل نمی‌شود. اینکه برخی افراد پیروزی را به هر وسیله‌ای می‌خواهند، نگاه‌شان نگاه کوتاه‌مدت و دنیایی است و به تبعات این نوع پیروزی برای خودشان هم فکر نمی‌کنند. در طول تاریخ چقدر بودند قدرت‌مندانی که با جنایات بی‌شمار به قدرت رسیدند و در مدت کوتاهی به همان شیوه‌ای که به قدرت رسیدند، از قدرت کنار رفتند و به بدترین وضع دچار شدند. 

در قرآن، شکست از دو زاویه بررسی می‎شود؛ شکست در دنیا و شکست در آخرت. در قرآن کسانی‌که به نفس و دنیا بیشتر از خداوند اعتماد می‌کنند، به شکست دچار می‌شوند. خداوند می‌فرماید: «وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَهُ مَخْرَجًا وَیَرْزُقُهُ مِنْ حَیْثُ لایَحْتَسِبُ» (طلاق/۳) شکست از نگاه قرآن ناشی از دوری از تقوا و توکل بر خداوند است. آن کسانی‌که به خدا توکل دارند، از کمک ویژه خداوند برخوردار هستند. در قرآن شکست‎خوردگان اصلی به آن دسته از افرادی تعلق دارد که در دنیا از خداوند غافل شده‌اند که به سرنوشت بدی در آخرت دچار می‌شوند. این افراد به‌دلیل اعمال سوء و دوری از ایمان در روز قیامت شکست می‌خورند. پیروزی واقعی، آن است که انسان در قیامت از عذاب الهی نجات یابد و به بهشت و قرب الهی برسد. پیروزی اخروی با ایمان به خداوند، انجام اعمال صالح و رستگاری در روز قیامت همراه است. «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَـئِک هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ» (عصر/۳) خداوند در این آیه می‌فرماید که رستگاری در آخرت از آن کسانی است که ایمان دارند و عمل صالح انجام می‌دهند. در مقابل، شکست از نظر قرآن، دور ماندن از رحمت خداوند و اسیر هوا‌های نفسانی بودن است. آنچه در سوره نصر آمده هم تأکید بر این دارد که مؤمنان که پیروز می‌شوند، حتماً شرایطی دارند که پس از پیروزی مشغول تسبیح و تقدیس خداوند می‌شوند. خداوند در این سوره می‌فرماید: «چون یارى خدا و پیروزى فرا رسد و ببینى که مردم دسته‏ دسته در دین خدا درآیند. پس به ستایش پروردگارت نیایشگر باش و از او آمرزش خواه که وى همواره توبه‏پذیر است.» (نصر/۱-۳) چنانکه خداوند می‌فرماید: «وَمَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکیمِ» (آل‌عمران/۱۲۶) در مقابل، نفس‌پرستی، سستی و زیر پا گذاشتن حدود الهی عوامل شکست است. شکست در قرآن صرفاً به ناکامی‌های ظاهری و دنیوی محدود نمی‌شود، بلکه شکست اصلی در قرآن به‌معنای فاصلۀ انسان از خداوند و سقوط معنوی اوست. «إِنَّ الَّذِینَ کفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کفَّارٌ فَأُولَئِک عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلَائِکةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ»؛ این آیه به وضوح نشان می‌دهد، شکست واقعی در آخرت به دلیل کفر و عدم ایمان به خداوند است. از منظر اسلام ناب آنچه ملاک پیروزی و شکست است، در جبهه حق بودن است. ما باید تلاش کنیم سمت حق باشیم و برای اهتزاز پرچم حق تلاش کنیم.