ضرورت مدیریت هوشمند!

حدود 120 روز از اعمال برخی محدودیت‌های قانونی بر اینترنت و فضای مجازی می‌گذرد. محدودیت‌هایی که به دلیل سوءاستفاده نظام سلطه از ظرفیت و امکانات شبکه‌های اجتماعی برای ایجاد آشوب در ایران در ماه‌های گذشته انجام داد و با فریب جوانان و نوجوانان و به خیابان‌ کشاندن آنها به دنبال عملی کردن راهبرد خود به منظور ناامنی و تجزیه ایران بود. با همه اینها، با توجه به اینکه زیست اقتصادی و اجتماعی جامعه ایرانی، به ویژه نسل جوان بیش از هر زمانی با فضای مجازی و خدمات مبتنی بر آن عجین شده است؛ بنابراین، شرایط حادث شده موجب شده است به مرور زمینه افزایش گرایش کاربران به استفاده از نرم‌افزارها و راهکارهای متنوع عبور از فیلترینگ و در نتیجه رونق بازار سیاه مصرف این گونه خدمات فراهم شود.
بنا بر گزارش‌های تحقیقی منتشر شده از سوی برخی رسانه‌های کشورمان در هفته‌های گذشته تورم به بازار وی‌پی‌ان‌ها رسیده و قیمت این نوع خدمات سیاه تا پنج برابر نیز افزایش یافته است. البته باید به این نکته توجه داشت که در طول سه دهه گذشته، کاربران ایرانی به واسطه فقدان فیلترینگ هوشمند به مرور برای دسترسی به خدمات و سرویس‌های پر مخاطب و حتی منابع علمی و دانشگاهی نیازمند استفاده از ابزارهای عبور از فیلترینگ بوده‌اند؛ اما با توجه به ابعاد محدودیت‌های اینترنتی اخیر امروز حتی کاربران نوجوان بازی‌های رایانه‌ای معروف نیز برای دسترسی به محتوای سرگرم‌کننده خود ناچار به تهیه ابزارهای عبور از فیلترینگ هستند که این مسئله خود تهدیدات فنی و فرهنگی سیاهی را متوجه آنان می‌کند. بر اساس آمارهای موجود، در حال حاضر کشورمان بیش از 85 میلیون نفر جمعیت دارد! بنا بر همین آمارها، امروز حدود 72 میلیون نفر از هموطنان‌مان کاربر اینترنت هستند که این عدد به معنای ضریب نفوذ 84 درصدی اینترنت در کشورمان است. توجه به آمار مورد اشاره و مقایسه آن با ضریب نفوذ اینترنت در دیگر کشورهای منطقه غرب آسیا، کشور ما در حال حاضر یکی از کشورهای پیشرو در حوزه فناوری اطلاعات به شمار می‌آید. طبیعتاً در چنین کشور و جامعه‌ای وابستگی زیرساخت‌های اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی به فضای مجازی قابل توجه است؛ بنابراین، برای پیشبرد هر نوع سیاست تحول‌آمیزی در این حوزه باید جوانب امر سنجیده شده و همراهی افکار عمومی با آن جلب شود؛ چرا که همراه نکردن افکار عمومی نه تنها زمینه‌های شکل‌گیری مقاومت مدنی در برابر سیاست‌های ابلاغی را فراهم می‌کند؛ بلکه زمینه سوءاستفاده دشمنان را نیز بیش از پیش فراهم می‌کند.
برای نمونه، فیلتر شدن سکوهای پر مخاطب مجازی در ماه‌های گذشته و تداوم انسداد آنها پس از شکست فتنه دشمن بر رونق بازار مافیای فیلترشکن‌ها افزوده است، آن هم به گونه‌ای که امروز تعداد قابل توجهی از شهروندان به واسطه فیلترشکن‌های پولی یا رایگان عرضه شده از سوی دشمنان انقلاب اسلامی به این بسترها دسترسی دارند. برای درک بهتر این آسیب باید به گزارش اخیر سامانه تحلیل اطلاعات فضای مجازی لایف وب اشاره کرد، بنا بر گزارش این سامانه از زمان آغاز فیلترینگ تلگرام در کشورمان و اضافه شدن قابلیت پروکسی به این پیام‌رسان حدود پنج سال می‌گذرد؛ اما از اواخر شهریور ماه امسال و در پی تشدید محدودیت‌های اینترنتی، فیلترینگ برخی پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی و از کار افتادن تعدادی از فیلترشکن‌ها بازدید کانال‌های ارائه‌دهنده پروکسی در تلگرام بیش از سه برابر شده است.
مطابق گزارش لایف‌وب، پست‌های معرفی پروکسی در تابستان ۱۴۰۱ حدود ۵۲۱ هزار بوده است؛ اما در پاییز به ۱ میلیون رسیده و افزایش دو برابری داشته است. همچنین، میزان بازدید پست‌های شامل پروکسی در تلگرام از حدود ۲ میلیارد به ۶ میلیارد رسیده و افزایش سه برابری را تجربه کرده است. کانال‌هایی که پست‌های معرفی پروکسی را منتشر می‌کنند نیز از ۱۰ هزار به ۵۱ هزار رسیده‌اند. جالب است بدانید که از ۳۱ شهریور ماه، یعنی یک روز پس از شروع اعمال محدودیت‌های اینترنتی در کشورمان، انتشار پروکسی اوج قابل توجهی داشته و از کمتر از ۱۰ هزار پست به حدود ۲۵ هزار پست رسیده است!
همانگونه که از آمار مورد اشاره برمی‌آید، سیاست فیلترینگ غیر هوشمند نتوانسته است مانع دسترسی کاربران به سکوهای فیلتر شده شود. افزون بر این، باید در نظر داشته باشیم که دشمنان انقلاب اسلامی نیز با سوءاستفاده از شرایط شکل گرفته در کشور به قاچاق تجهیزات و فناوری‌های به کشورمان دست زده‌اند.
در این زمینه، چندی قبل روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» از قاچاق 200 دستگاه گیرنده اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به کشورمان خبر داده بود؛ هر چند «ایلان ماسک: مدیرعامل این شرکت آمریکایی فعلاً فعال‌سازی 100 عدد گیرنده را در جغرافیای کشورمان تأیید کرده است. با این حال، نظر به سرمایه‌گذاری دشمنان به نظر می‌رسد در آینده نزدیک حجم قابل توجهی از این دستگاه‌ها به سمت کشور سرازیر خواهد شد؛ البته حق اشتراک 99 دلاری این گیرنده‌ها نیز از پیش از طریق سرویس‌های اطلاعاتی دشمن پرداخت شده است!
درباره گیرنده‌های ماهواره‌ای استارلینک باید به این نکته توجه داشت که هر دستگاه به تنهایی امکان اتصال حدود 200 گیرنده به اینترنت پر سرعت ماهواره‌ای را فراهم می‌کند؛ اما با تکیه بر سخت‌افزارهای توزیع دسترسی می‌توان به واسطه یک دستگاه گیرنده امکان اتصال حدود 8 هزار کاربر به اینترنت ماهواره‌ای را فراهم کرد! از این رو به نظر می‌رسد، طی ماه‌های آتی شاهد فصل جدیدی از چالش‌آفرینی دشمنان پیش روی سیاست فیلترینگ فضای مجازی در کشورمان خواهیم بود؛ بنابراین، سیاست‌گذاران عرصه فضای مجازی کشورمان باید از هم اکنون برای مواجهه با وضعیت پیش‌رو آماده شوند. البته باید به این نکته هم توجه داشته باشند که بر اساس ارزیابی‌ها و برآوردهای موجود طی سه تا حداکثر ده سال آینده گیرنده‌های جیبی اینترنت ماهواره‌ای در جهان فراگیر خواهند شد؛ بنابراین، همانگونه که اغلب صاحب نظران حوزه فناوری معتقدند، تنها با تمرکز و سرمایه‌گذاری بر روی راهکارهای فنی و سلبی نمی‌توان به جنگ تهدیدآفرینی‌های نوین دشمنان فناور رفت!
پیشنهاد می‌شود از هم اکنون و بدون اتلاف وقت در کنار سرمایه‌گذاری در حوزه راهکارهای فنی مواجهه با تهدید‌آفرینی دشمن، ایجاد و تقویت سازوکارهای ارتقای سواد دیجیتالی آحاد مسئولان و شهروندان نیز در دستور کار قرار گرفته و همدلی و هم افزایی فی مابین آنها در حوزه حکمرانی دیجیتال تقویت شود تا دشمن در آینده پیش رو امکان چندانی برای ایجاد و شکاف در بطن جامعه دیجیتالیزه شده کشورمان را نداشته باشد.