هشتم بهمن ماه بود که زلزله 5/9 ریشتری شهر خوی در آذربایجان غربی را لرزاند. این زلزله که شدت نسبتاً زیادی داشت، موجب تخریب خانه‌ها شده و هموطنان‌مان از ترس پس‌لرزه‌ها چند شبی را بیرون از خانه‌ها سر کردند. کمی پیشتر از این زلزله، یک زلزله 5/4 ریشتری هم در آن منطقه آمده بود و چند هفته‌ای بود[...]
هشتم بهمن ماه بود که زلزله 5/9 ریشتری شهر خوی در آذربایجان غربی را لرزاند. این زلزله که شدت نسبتاً زیادی داشت، موجب تخریب خانه‌ها شده و هموطنان‌مان از ترس پس‌لرزه‌ها چند شبی را بیرون از خانه‌ها سر کردند. کمی پیشتر از این زلزله، یک زلزله 5/4 ریشتری هم در آن منطقه آمده بود و چند هفته‌ای بود که مردم آنجا از احتمال وقوع زلزله هراسان بودند و سرانجام زلزله اصلی در 8 بهمن‌ماه آمد.
ترس و نگرانی در چنین وضعیتی بر آسیب‌دیدگان حکم‌فرماست؛ مردمی که از احتمال وقوع مجدد زلزله می‌ترسند و همچنین نگران دوستان و نزدیکان خود هستند که چه سرنوشتی داشته‌اند و حال‌شان آِیا خوب است؟ در چنین وضعیتی، تصور کنید افراد بی‌ربطی پیدا شوند و شایعه وقوع زلزله‌های بزرگ‌تر را پخش کنند! فضای مجازی و گدایان لایک، از هیچ فرصتی برای جذب مخاطب و دیده شدن نمی‌گذرند، حتی اگر بخواهند با شایعه خود هزاران نفر از هموطنان خودشان را نگران‌تر کنند.
شایعه یک گمان است که بدون وجود ملاک‌های اطمینان‌بخش بیان می‌شود و معمولاً به صورت شفاهی، از فردی به فرد دیگر انتقال می‌یابد. شایعه از پرسرعت‌ترین ساز و کارهای انتقال اطلاعات در بستر انسانی است! هر چقدر اهمیت موضوع مهم‌تر باشد، سرعت پخش بیشتر و رواج شایعه آسان‌تر خواهد بود. در فضای مجازی، شایعه‌پراکنی ساده‌تر است؛ زیرا از بستر انسانی و انتقال دهان به دهانی رسیده‌ایم به بستر دیجیتال و انتقال صفر و یکی!
در علوم رایانه، پروتکلی برای انتقال اطلاعات وجود دارد به اسم پروتکل شایعه(Gossip protocol) که از روشی مشابه به پخش شایعات در دنیای واقعی استفاده می‌کند و شبیه به یک همه‌گیری ویروسی، اطمینان می‌دهد داده‌ها در زمانی سریع به همه اعضای شبکه ارسال شود! در دنیای واقعی هم شایعات ویروس‌‌گونه به اعضا منتشر می‌شوند.
منتشرکننده شایعه کافی است یک موضوع داغ و مهم روز را انتخاب کند، دروغی بزرگ را چاشنی آن کند و به اجتماع‌هایی که عضو آن است ارسال کند، به شکل نمایی لایه به لایه بر افراد منتشرکننده آن اطلاعات دروغ اضافه می‌شود و کمتر از آنچه فکرش را کنید، نیمی از شهر شایعه را شنیده‌اند و این از لطف فضای تسهیل‌کننده مجازی است! اهمیت و ابهام موضوع بر شدت انتشار شایعه تأثیرگذار است. هرچه اهمیت و ابهام موضوع بیشتر باشد، شدت پخش بیشتر است، عموماً مردم چیزهایی را پخش می‌کنند که احتمالی باشند و احتمال وقوع زلزله هم یکی از اینهاست.
یک کلاغ چهل کلاغ شدن موضوعات از ابتدای خلقت انسان‌ها بوده است و ربطی به ایران و مردم ما و زمان حال ندارد. همانطور که در زلزله‌ای که به تازگی در ترکیه رخ داد هم دولت ترکیه برخی از شایعه‌سازان را دستگیر کرد. هر زمان که زلزله‌ای در کشور می‌آید، بازار شایعه‌ها رونق می‌گیرد؛ از احتمال وقوع زلزله در تهران و فعال شدن گسل‌های کرمانشاه گرفته تا فعال شدن آتش‌فشان دماوند! هرچند شایعه‌سازان زلزله خوی دستگیر شدند، اما شایعه‌ها تمام شدنی نیستند! فضای مجازی عرصه‌ای امن برای سودجویان است تا با خیالی راحت دروغ‌پردازی کنند و البته بعضی از افراد نیز به صورت ناخواسته درگیر برخی مسائل، مانند بازنشر شایعات می‌شوند. یکی از دلایل گسترش شایعات در فضای مجازی، کم‌سوادی کاربران در حوزه رسانه است؛ توضیح اینکه افراد با فرهنگ‌های متفاوت و سطح سوادهای گوناگون وارد فضای مجازی شده‌اند و اغلب آنها سواد رسانه‌ای کمی دارند و به همین دلیل مشکلاتی بروز می‌کند. نباید تصور کرد که سواد رسانه‌ای به معنای توانایی استفاده از اینترنت و نصب برنامه‌های کاربردی در گوشی تلفن یا لوازم دیگر، مانند لپ‌تاپ، تب‌لت و... است، بلکه سواد رسانه‌ای به مفهوم قدرت تشخیص افراد اهمیت دارد. اگر کاربران قصد دارند درگیر شایعات در فضای مجازی نشوند و حتی به صورت ناخودآگاه آنها را نشر ندهند، باید با دقت بیشتری در شبکه‌های اجتماعی رفتار کنند و هرآنچه را که می‌بینند، برای دیگران ارسال نکنند. به این ترتیب، با افزایش اطلاعات و سواد رسانه‌ای افراد، زمینه برای گسترش شایعات نیز از بین می‌رود.
