نظام‌سازی

یکی از مباحث مهم و کلیدی در دنیای امروز، نگاه هدفمند و واقع‌بینانه به مسئله «انتظار» است؛ به همین دلیل ترسیم آرمان‌گرایانه از حکومت جهانی حضرت ولی‌عصر(عج) برای منتظران مشکل امروز جامعه را حل نخواهد کرد. با این حال، پرسشی که مطرح می‌شود، این است که جامعه منتظر با نگاه به چه اصلی می‌تواند زمینه ظهور منجی عالم بشریت را فراهم کند؟ واقعیت این است که تأسیس جمهوری اسلامی در قرنی که گذشت، دقیقاً در قالب فرآیند «نظام‌سازی» در عصر انتظار جای گرفته و قابل تحلیل و بررسی است و درباره آن می‌توان گفت انقلاب اسلامی نمونه‌ای مهم از تلاش منتظران برای ظهور مهدی موعود(عج) به شمار می‌رود.  بر اساس فرضیه اصلی کارشناسان، رهبر معظم انقلاب، نگاهی عمل‌گرایانه به مسئله انتظار دارند و انتظار را نه سکون و رکود، بلکه حرکت و پویایی تعریف می‌کنند. همچنین، ایشان «نظام‌سازی» در جامعه منتظر را یکی از مهم‌ترین ابزارها برای مقابله با تمدن فاسد غرب می‌دانند و به یک سری الزامات، بایسته‌ها و پیش‌فرض‌ها در مسیر «نظام‌سازی» جامعه منتظر معتقد هستند.

«نظام‌سازی» دینی

 از نگاه شهید صدر

«نظام‌سازی» عبارت است از طراحی و ایجاد مجموعه‌ای از زیرساخت‌ها، سازوکارها، روندها، ساختارها و نهادهای هماهنگ که حرکت بر مبنای «اصول» برای تحقق آرمان‌ها را سازمان‌دهی و در نهایت تضمین می‌کند. شهید صدر «نظام‌سازی» دینی را این‌گونه تعریف می‌کند: «اسلام در ورای احکام، دارای یک نظام بنیادین است که «مکتب» یا «نظام اجتماعی اسلام» نام دارد. مکتب (نظام) اجتماعی منظومه‌ای است که زیربنای احکام اجتماعی به شمار می‌رود. غیر از این احکام لایه‌های دیگری از نظریات و قواعد قابل استناد به شریعت نیز وجود دارد که نظم و نسق و انتظام خاصی دارند؛ به‌گونه‌ای که یک «کل و یک بسته پیشنهادی را در عرصه سیاست و فرهنگ و... شکل می‌دهند و با نظام‌های اجتماعی دیگر اسلام نیز ارتباط برقرار می‌کنند.» 

تعریف 

جامعه منتظر و انتظار

اکنون با توجه به مطلب ذکر شده، جامعه منتظر جامعه‌ای است که در مسیر تحقق نظام آرمانی و متعالی مهدوی قدم برمی‌دارد و فعل ‌و انفعال، کنش و واکنش، عمل و عکس‌العمل در این جامعه برمدار یک انسان منتظر فرج خواهد بود. این جامعه، با ایجاد آینده‌نگری مثبت و آینده‌سازی و مدیریت نظام‌مند آینده و همچنین ایجاد چشم‌اندازهای ملی، منطقه‌ای، بین‌المللی و تأثیرگذاری بر جنبش‌های عدالت‌خواهانه به دنبال تحقق جامعه‌ای در تراز عصر ظهور است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جایگاه نایب حضرت ولی‌عصر(عج) نگاهی ویژه، خاص و حیاتی به مسئله «انتظار» دارند. ایشان تأکید می‌کنند: «انتظار فرج را افضل اعمال دانسته‌اند معلوم می‌شود که انتظار، یک عمل است؛ بی‌عملی نیست. نباید اشتباه کرد که انتظار، یعنی اینکه دست روی دست بگذاریم و منتظر بمانیم تا یک کاری بشود. انتظار یک عمل است، یک آماده‌سازی است، یک تقویت انگیزه در دل و درون است، یک نشاط و پویایی است در همه زمینه‌ها.»

مهم‌ترین تأکید

 رهبر معظم انقلاب

رهبر فرزانه انقلاب در مقام سکان‌دار نظام اسلامی و نیز فیلسوف سیاسی و اندیشمند عمل‌گرا، با تحلیل واقع‌گرایانه از موضوع «انتظار» تأکید می‌کنند که در عصر انتظار و در جامعه منتظر، مهم‌ترین کار، توجه به «نظام‌سازی» است که این فرآیند مهم‌ترین ابزار برای هماوردی با نظام مدرنیته به شمار می‌آید. معظم‌له تأکید می‌فرمایند: «نظام‌سازی، کار بزرگ و اصلی علمای جهان اسلام است که نتیجه آن، تحمیل نشدن الگوهای لائیک، لیبرالیسم غربی، ناسیونالیسم افراطی و گرایش‌های چپ مارکسیستی است.» 

ایشان غفلت از «نظام‌سازی» را تهدید جدی برای انقلاب‌ها در سطح جهان می‌دانند و می‌فرمایند: «اگر در این کشورهایی که انقلاب کردند، «نظام‌سازی» نشود، آنها را خطر تهدید می‌کند... باید در این کشورها «نظام‌سازی» شود و باید یک قاعده مستحکمی به وجود بیاید.»

بهره سخن

در این دو بیان معظم‌له، شکل‌گیری «نظام‌سازی» در قالب تقابل بين اسلام و مدرنيته واضح و روشن است. ایشان به واسطه بودنِ انقلاب اسلامی و نظام اسلامی به منظور تحقق حکومت آرمانی مهدوی در عصر ظهور معتقد هستند. همچنین از منظر معظم‌له، ما در جامعه منتظر و در دوران مقدمه‌سازی برای فرارسیدن عصر ظهور حضرت ولی‌عصر(عج) هستیم و تحقق نظام اسلامی نیز دقیقاً در این مسیر قابل طرح و بررسی است. رهبر معظم انقلاب بر این باور راسخ هستند که مقدمه‌سازی ظهور بدون نظام‌سازی دینی اصولاً امکان‌پذیر نیست و مهم‌ترین قدمی که منتظران واقعی ظهور می‌توانند انجام دهند، ارائه یک نظام و حکومت دینی قاعده‌مند است که زمینه‌های ظهور امام زمان را تسریع کند.