عروسک‌های فرهنگ‌ساز

عروسک‌ها همیشه دوستان خوبی برای ما ایرانی‌ها بوده‌اند، از نمایش‌های خیمه شب‌بازی که از روزگار قدیم مرسوم بوده، تا نمایش‌های عروسکی تلویزیونی در روزگار کنونی. روزهای کودکی ما دهه شصتی‌ها هم با همین عروسک‌های دوست‌داشتنی رنگین شده بود؛ به ویژه عروسک‌هایی که روزهای پس از هشت سال جنگ تحمیلی در قاب تلویزیون مهمان ما شدند یا ما را مهمان سالن‌های سینما کردند؛ از هادی و هدی دوست‌داشتنی گرفته تا چاق و لاغر ترسناک و کلاه قرمزی و پسرخاله‌ها.

اما این روزها، شاید آنطور که باید و شاید از عروسک‌های محبوب و تأثیرگذار در برنامه‌های تلویزیونی حوزه کودک و نوجوان خبری نیست. کارشناسان دلایل متعددی را برای نبودن یا بهتر بگوییم شکست نمایش‌های عروسکی در سال‌های اخیر عنوان می‌کنند.

این در حالی است که عروسک‌ها و برنامه‌های عروسکی به دلیل جذابیت‌های ذاتی که برای کودکان دارند، سهم بسزایی در انتقال پیام‌های تربیتی به آنها ایفا می‌کنند، بگذریم از برخی برنامه‌های عروسکی که حتی می‌توانند در ابعاد گوناگون اجتماعی نیز اثرگذار باشند؛ اما همانطور که اشاره شد، به نظر می‌رسد در این زمینه نه تنها در چند دهه اخیر به جز موارد انگشت‌شمار، کشف استعدادی صورت نگرفته و آنطور که باید و شاید از استعدادهای این حوزه حمایت نشده است. 

این روزها که بسیاری از نهادهای فرهنگی عزم خود را جزم کرده‌اند تا در حوزه کودک و نوجوان کارهای جدی‌تری انجام دهند، بهتر است نیم‌نگاهی هم به این حوزه حساس و اثرگذار داشته باشند که البته خوشبختانه رسانه ملی با برگزاری نخستین جشنواره تلویزیونی «عروسک خونه» قدم‌های خوبی در این راه برداشته است؛ جشنواره‌ای که به همت شبکه کودک و با رقابت ۲۰ گروه نمایشی برگزار شده و گفته شده است افزون بر جایزه نقدی به گروه‌های نمایشی برگزیده، امتیاز تولید نمایش عروسکی بر اساس سازوکارها و ضوابط رسانه ملی هم به برگزیدگان تعلق خواهد گرفت تا بتوانند با همان عروسک‌ها یا با قصه جدید، در حوزه کودک در رسانه ملی سریال‌سازی کنند.

برگزاری چنین جشنواره‌ای را می‌توان به فال نیک گرفت؛ چرا که قطعاً یکی از راه‌های استعدادیابی در حوزه‌های گوناگون، به ویژه در عرصه فرهنگ عمومی، همین جشنواره‌ها هستند که از رهگذر آنها، جوانان و دیگر اقشاری که از حمایت مالی کمتری نیز برخوردار هستند، فرصت دیده شدن و حمایت شدن را پیدا می‌کنند. به شرط آنکه ـ همانطور که دست‌اندرکاران این جشنواره هم گفته‌اندـ در جهت احیای قالب نمایش عروسکی تلویزیونی، گروه‌های فعال مستقل مورد حمایت بیشتری قرار بگیرند.