این روزها کودکان و نوجوانان بیش از هر زمان دیگری در معرض پیام‌های گوناگون از منابع مختلف و اطلاعات درست و غلط و تصاویر متعدد هستند که هر یک از آنها سعی دارند تفکر خاصی را در ذهن آنها جا بیندازند. حال این اتفاق ممکن است در مدرسه و از سوی دوستان و هم‌کلاسی‌ها برای آنها رخ دهد، یا اینکه در محیط اینترنت و هنگام وب‌گردی یا گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی اتفاق بیفتد و حتی هنگام جست‌و‌جویی ساده در اینترنت. در همه این موارد، آنها باید بدانند چگونه درست و غلط اطلاعاتی را که دریافت می‌کنند، بسنجند و تصمیم بگیرند بهترین مسیر را برای خود انتخاب کنند. برای اینکه کودکان بتوانند این کار را انجام دهند، به مهارتی با عنوان تفکر انتقادی نیاز دارند؛ نوع مهمی از تفکر که بدون آن، قطعاً کودکان ما به ویژه زمانی که بزرگ‌تر می‌شوند، با مشکلات متعددی مواجه خواهند شد.
ساده‌ترین تعریفی که از تفکر انتقادی مطرح می‌شود، این است: «توانایی تصویرسازی، تجزیه و تحلیل و بررسی اطلاعات به منظور رسیدن به مهارتی که کمک می‌کند اطلاعات اطراف‌مان را پیش از وارد شدن به مغز، از صافی قدرتمندی عبور دهیم تا درستی آن حداقل برای ما به اثبات برسد.» این مهارت‌ها کمک می‌کند افراد بتوانند ایده‌پرداز شده و نظرهای گوناگونی را درباره یک پدیده یا شخص شکل دهند تا به این ترتیب به این قدرت دست پیدا کنند که چه دوستی برای‌شان خوب است، چه اطلاعاتی برای‌شان مهم است، چه کسی حقیقت را بیان می‌کند و چه اطلاعاتی ارزش باور کردن را ندارند. اگر کودکان ما یاد نگیرند که تفکر انتقادی داشته باشند، فقط به این معنا نیست که از داشتن چند مهارت لازم برای زندگی سالم محروم هستند، بلکه به این معناست که آنها نمی‌توانند با دقت فکر کنند و برای زندگی خود تصمیم بگیرند. بهره‌مند نبودن از قدرت تفکر انتقادی سبب می‌شود اطلاعات به شکلی نادرست در ذهن افراد شکل بگیرد. اطلاعات نادرست هم در مدرسه، محل کار، روابط و... مشکل‌ساز است.
بهترین زمان برای اینکه یک فرد یاد بگیرد چگونه باید درباره موضوعی قضاوت کند، زمانی است که هنوز پیش‌زمینه ذهنی ندارد. در واقع منظورمان همان کودکی است؛ زمانی که هنوز امکان تغییر یک سری از تعاریف در ذهن وجود دارد؛ اما چگونه این تفکر را به کودکان یاد دهیم؟
1ـ الگوی خوبی باشید/ مهم‌ترین و دم دستی‌ترین الگویی که یک کودک تا بزرگسالی آن را در معرض دید خود می‌بیند و از آن یاد می‌گیرد، «خانواده» است. از همان ابتدا که می‌دانید کودک‌تان در حال یادگیری از شماست، هر خبری را باور نکنید و همیشه به دنبال تحقیق کردن برای درستی موضوع باشید.
2ـ با آنها بازی کنید/ بازی کردن با کودک را اصلاً دست کم نگیرید. بازی و آزمون و خطا فوق‌العاده مهم است و برای رشد عقلی کودکان ضروری است؛ چراکه به آنها اجازه می‌دهد خودشان متوجه اشتباهات خود شده و برای بهبود اوضاع تصمیم بگیرند.
3ـ به آنها بیاموزید مسئله حل کنند/ توانایی حل مسئله یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که باید به کودکان خود آموزش دهید. برای اینکه یک کودک تفکر انتقادی را درون خود پرورش دهد، باید بتواند مسئله حل کند. ببینید او به چه کاری علاقه دارد و سپس از او بخواهید در صورت وجود یک مشکل در همان کار، آن را حل کند.
۴ـ آنها را تشویق کنید سؤال بپرسند/ آنها را تشویق کنید برای هر کاری که برای‌شان مشکل به نظر می‌رسد، از شما مشورت بگیرند و سؤال بپرسند. به آنها اجازه ندهید بدون فکر و مشورت عمل کنند و بی‌گدار به آب بزنند. سؤال پرسیدن پایه و اساس تفکر انتقادی است.
۵ـ قدرت نه گفتن را آموزش دهید/ اگر بگوییم این مهارت مهم‌ترین مهارت تفکر انتقادی است، اغراق نکرده‌ایم. کودک باید بداند هر درخواست یا پرسشی قرار نیست با پاسخ صریح و واکنش از سوی او همراه باشد. گاهی اوقات او باید با یک «نه» ساده از کنار آنها بگذرد.
