پایداری اکوسیستم

چند روز است که عکس‌های فضایی دریاچه ارومیه با این پرسش که «آیا امیدی به احیای دریاچه هست؟» در صفحات مجازی نقش می‌بندد. احیا کردن کل دریاچه با آن عظمت، مانند روز اولش امکان‌پذیر نیست، مگر اینکه دوباره اقلیم برگردد و دوباره بارندگی‌های خیلی شدید رخ بدهد و همانند قدیم سه ماه برف ببارد تا شاهد احیای کامل دریاچه باشیم که خب این چشم‌انداز فعلاً قابل رؤیت نیست. البته این دریاچه تنها دریاچه جهان نیست که مسیر خشکی را می‌پیماید و دریاچه دیگری در آمریکا به نام یوتا نمونه مشابهی از دریاچه نمک است که رو به خشکی است. نکته‌ مهم تجربه‌های آنها در جلوگیری از خشکی دریاچه و اهمیت احیای آن است. هر چند محققان دانشگاه‌های بریگام یانگ، آلبرتا و یوتا هشدار داده‌اند دریاچه نمک یوتا در آمریکا که به دریاچه بزرگ نمک مشهور است، بیش از نیمی از مساحت و حدود سه چهارم آب خود را از دست داده و با خطر بی‌سابقه خشکیدگی مواجه است.
تیمی از محققان آمریکایی اعلام کرده‌اند در صورتی که اقدامات فوری برای تغییر وضعیت کنونی آن دریاچه انجام نشود، دریاچه بزرگ نمک ایالت یوتای آمریکا ممکن است کاملاً خشک شود. استفاده بیش از حد از آب سبب شده است تا دریاچه بزرگ نمک با خطر بی‌سابقه‌ای مواجه شود و 73 درصد از آب و 60 درصد از سطح خود را از دست بدهد. افت آب دریاچه «گریت سالت لیک» آمریکا از سال 2020 سرعت گرفته است. اگر این روند ادامه یابد، دریاچه بزرگ نمک در ایالت یوتا تا پنج سال آینده خشک خواهد شد.
دریاچه «گریت سالت لیک» در آمریکا و دریاچه ارومیه در ایران زمانی از لحاظ اندازه، عمق، میزان شوری و شرایط جغرافیایی بسیار شبیه هم بودند. میزان بالای شهرنشینی و توسعه کشاورزی در حوضه آبریز ارومیه، تقاضا برای آب را بالا برد؛ به گونه‌ای که اکوسیستم منطقه شکننده‌تر از پیش شد. «ناصر آق» رئیس پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه درباره تجربه محققان در احیای دریاچه بزرگ نمک آمریکا گفته بود، آنها در سال 1959 دریاچه را در ابتدا به 3 قسمت و بعدها با احداث پل‌های متعدد به 2، 3 و 4 قسمت تقسیم کردند. هر بخش کارکردهای گوناگونی دارد، قسمتی از آن مخصوص پرندگان، قسمتی دیگر را به پساب‌های تصفیه شده شهری اختصاص دادند و سرریز آن را به قسمت اصلی دریاچه هدایت کردند. بخشی از دریاچه را هم که شوری در آن به 180 تا 200 گرم در لیتر رسیده، به استحصال نمک اختصاص داده‌اند و سالانه بیش از یک میلیارد دلار انواع نمک‌ صادر می‌کنند. وسعت دریاچه بزرگ نمک (گریت ‌سالت) آمریکا نسبت به 50 سال قبل به دوسوم کاهش یافته است. از آنجایی که شهری در نزدیکی این دریاچه وجود ندارد، مشکلات طوفان‌های نمکی نیز کمتر نمود پیدا کرده است. روش‌های گوناگونی برای مقابله با گردوغبار نمکی وجود دارد و فقط با پخش کردن آب حل نمی‌شود. ناصر آق همچنین درباره لزوم حفظ و مبارزه برای بقای دریاچه در آمریکا می‌گوید: «محققان در آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که به هر شکلی شده آب منطقه را برای حفظ درآمد و پایداری اکوسیستم حفظ کنند.» این خود نکته مهمی است که نشان می‌دهد خرج هزینه‌های زیاد برای احیای یک دریاچه اهمیتی به مراتب بیشتر از خود آن مبلغ هزینه شده دارد.