چرا جام زهر؟

حضرت امام(ره) با توجه به فشارهای همه‌جانبه سیاسی، اقتصادی و نظامی بین‌المللی و داخلی مجبور شدند قطعنامه 598 را که مخالف نظر ایشان بود، بپذیرند. قطعنامه 598 حاوی مطالبی نبود که ایران بتواند در قالب آن به تمامی خواسته‌هایش برسد. حضرت امام(ره) معتقد بودند، عراق افزون بر بازگشت به مرزهای بین‌المللی، باید متجاوز شناخته شود و خسارات جنگی نیز از این کشور گرفته و به ایران داده شود؛ ولی این قطعنامه، متجاوز را معلوم نکرد و خساراتی نیز به ایران پرداخت نشد. بنابراین، از یک سو امام(ره) مجبور بودند که به لحاظ وضعیت اقتصادی، نظامی و سیاسی داخلی و بین‌المللی قطعنامه را بپذیرند، زیرا نپذیرفتن قطعنامه ممکن بود نظام اسلامی را با خطر جدی مواجه کند و از طرف دیگر خواسته‌های امام را که تأمین منافع ملی جمهوری اسلامی ایران و مصالح نظام بوده است، برآورده نکرد. لذا امام بهترین تشبیه و تعبیر را در این باره به کار بردند و آن، اینکه با پذیرش قطعنامه جام زهر را نوشیدند. در حقیقت حضرت امام(ره) با وجود دیدگاه‌های قبلی خویش و صرفاً بر اساس مصالح نظام و منافع ملی از آرمان‌های خویش عدول کردند؛ آبروی خود را در طبق اخلاص گذاشتند و فدای مصالح جمهوری اسلامی کردند.
از جمله کشورهایی که پشتوانه اصلی این قطعنامه بودند، شوروی و آمریکا بودند. در چنین وضعیتی، سیاست دو ابرقدرت جهانی آن روز، یعنی آمریکا و شوروی این بود که جمهوری اسلامی ایران در جنگ برنده نشود و عراق هم در جنگ بازنده نشود. بنابراین، در اواخر تیر ماه سال ۱۳۶۶ قطعنامه ۵۹۸ را به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رساندند تا این سیاست را اجرایی کنند. آنها پس از تصویب این قطعنامه، بلافاصله کشتی‌های جنگی خود را در حمایت از عراق وارد خلیج‌فارس کردند. کشتی‌های جنگی آمریکا همزمان با تهاجمات عراق در جبهه‌ها از اواخر فروردین ماه سال ۱۳۶۷ به سکوهای نفتی ایران، به کشتی‌های جنگی ایران و به هواپیمای مسافربری ایران در تنگه هرمز حمله کردند و یک فاجعه انسانی را رقم زدند. در چنین وضعیتی، امام خمینی(ره) با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ راه را برای خاتمه دادن به جنگ هشت ساله باز کردند.
از آنجا که امام خمینی(ره) تا چند روز قبل از این تصمیم به طور مرتب مردم را به حضور در جبهه‌ها برای شکست دادن ارتش متجاوز دعوت می‌کردند، لذا تغییر راهبردشان را به «جام زهر» تعبیر کردند تا مشخص باشد که ایشان در چنین وضعیتی راهبرد خود را تغییر داده‌اند. شاید ایشان نگران بودند که با پذیرش «آتش‌بس» به اهداف تعیین‌شده در راهبرد اولیه نرسند؛ لذا از تعبیر جام زهر استفاده کردند. اما حاصل این تصمیم حکیمانه، ساقط شدن صدام حسین و سرنگونی حزب بعث پس از چندین سال و از بین رفتن ارتش بعثی و افتادن حکومت عراق به دست اکثریت مردم آن کشور شد، به گونه‌ای که روابط ایران و عراق بسیار صمیمانه شد.