دوران پسا پریگوژین

خبر سقوط هواپیمای «یوگنی پریگوژین»، رئیس گروه شبه نظامیان واگنر در روسیه، برای بسیاری خبری شوکه‌کننده بود؛ اما برای بسیاری از ناظران بین‌المللی، اتفاقی بود که از مدت‌ها پیش احتمال رخ دادن آن وجود داشت. شبه نظامیان واگنر به ریاست پریگوژین از سال 2014، به‌مدت 9 سال در خدمت اهداف کرملین در خارج از مرزهای این کشور بودند. حضور آنها در جنگ اوکراین، سبب افزایش سرعت پیشرفت نیروهای روسی در مناطقی، مانند دونباس، لوهانسک، خرسون و بخش‌هایی از ماریو پول شد. اختلافات بر سر چگونگی رسیدن امکانات به جبهه‌های نبرد علیه اوکراین، در نهایت پریگوژین و نیروهای واگنر را در مقابل مسکو و کاخ کرملین قرار داد. هنگامی که اختلافاتی میان پریگوژین با فرماندهان ارتش روسیه بروز کرد، گروه واگنر از هر زمان دیگر معروف‌تر شده بود. اوج اختلافات پریگوژین با ارتش روسیه سوم تیرماه سال جاری به صحنه نمایش در آمد. او پس از متهم کردن نیروهای ارتش روسیه به حمله به مواضع این گروه، شورشی را علیه روسیه رهبری کرد که البته تنها ۲۴ ساعت دوام داشت و با وساطت بلاروس به پایان رسید. با آنکه پریگوژین از حامیان حمله روسیه به اوکراین بود، به‌صورت علنی از «سرگئی شویگو»، وزیر دفاع روسیه و «والری گراسیموف»، رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه انتقاد می‌کرد و این دو مقام روسیه را عامل کمبودهای ارتش روسیه در جنگ می‌دانست. پس از مدتی با پادرمیانی لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس، نیروهای واگنر به‌سمت این کشور حرکت کردند تا نظامیان بلاروسی را آموزش دهند و پریگوژین نیز در بلاروس مستقر شد. با این حال، این پایان راه واگنر نبود و بخش‌هایی از نیروهای واگنر همچنان در آفریقا در جهت حفظ منافع روسیه استقرار داشته و می‌جنگیدند.
با آغاز شدن بحران در نیجر و امکان حمله کشورهای اتحادیه غرب آفریقا موسوم به «اکوواس» به این کشور در جهت تأمین منافع غرب (به ویژه فرانسه و آمریکا) در این منطقه، باز هم از نیروهای واگنر و حمایت آنها از کودتاگران در نیجر صحبت به میان آمد. چندی پیش پریگوژین ویدئویی از خود منتشر کرد که مسئولان اطلاعاتی غربی بر این باور بودند که در آفریقا ساخته شده است و به‌احتمال ‌زیاد این گروه در بحران نیجر نقشی فعال بازی خواهد کرد.
سقوط هواپیمای پریگوژین گمانه‌های زیادی را درباره قصد و نیت افراد یا افرادی که خواهان مرگ او بودند، مطرح کرد. با وجود اینکه نشریات غربی در اولین ساعات اعلام این خبر به‌سمت متهم کردن دولت روسیه و شخص پوتین رفته و بیان کردند که هواپیما با پدافند مسکو سقوط کرده است، گذشت زمان نشان داد سندی برای این مسئله وجود ندارد. آمریکایی‌ها نیز اعلام‌ کردند هدف قرار گرفتن هواپیما به وسیله موشک را تأیید نمی‌کنند و اطلاعات آنها درباره چگونگی سقوط آن هنوز ابهامات بسیاری دارد. پس از این حادثه، رسانه‌ها و سازمان‌های اطلاعاتی غرب به‌سمت گمانه‌زنی درباره سرنوشت گروه واگنر پس از کشته شدن رئیس‌شان رفت. برخی از رسانه‌ها با آنالیز تصاویر ماهواره‌ای اعلام کرده‌اند، اعضای واگنر در حال خروج از بلاروس و رفتن به‌سمت روسیه هستند. این در حالی است که لوکاشنکو در گفت‌وگویی اعلام‌ کرد، هسته اصلی واگنر و حدود 10 هزار نفر از نیروهای‌شان به‌احتمال ‌زیاد همچنان تا زمانی که بلاروس به آنها و کمک‌های آموزشی‌شان نیاز داشته‌ باشد، در این کشور باقی می‌مانند. برخی دیگر نیز به این گمانه رسیده‌اند که احتمالاً واگنر با بازگشت به روسیه، دچار فروپاشی می‌شود و احتمالاً هسته اصلی این گروه در ارتش این کشور ادغام خواهد شد.
نگاهی به رقابت‌های نظامی، سیاسی و اقتصادی روسیه و کشورهای غربی در آفریقا نشان‌ می‌دهد روسیه بیشتر از هر زمان دیگری به بازیگری و فعالیت واگنر در آفریقا نیاز دارد و احتمالاً این گروه با برخی اصلاحات در شاکله مدیریتی‌اش، بار دیگر با کرملین هم‌پیمان شده و این بار زیر نظر مستقیم پوتین، به فعاليت‌های خود در آفریقا ادامه خواهد داد.
نیجر هم‌اکنون دست یاری به‌سوی تمام کشورهایی دراز کرده که ممکن است از او در مقابل آمریکا و کشورهای غربی دفاع کنند. مالی و بورکینافاسو مجوز گرفته‌اند که در صورت حمله نظامی هر کشوری، از جمله گروه کشورهای اکوواس به نیجر، به‌سرعت به یاری نظامیان در این کشور بشتابند. حضور نیروهای واگنر و کمک نظامی آنها به نیجر برای این کشور در همین راستا حیاتی است و به نظر نمی‌رسد منافع روسیه اجازه دهد که واگنر حداقل در آفریقا منحل شود.