قدرت اثرگذاری نهاد‌های علمی در سپهر سیاسی جامعه هیچ‌گاه از کانون توجه دولت‌های مستقر به‌ دور نبوده‌ است. نوع نگاه و زاویه دید دولت‌ها و دولتمردان به دانشگاه به حصر منطقی در سه حالت طبقه‌بندی می‌شود: اعتماد و حمایت، تردید و مدارا، ستیز و مقابله. با مرور کارنامه توسعه کشورهای موفق می‌توان ادعا کرد دانشگاه‌ستیزی هرگز قابل‌ جمع با توسعه همه‌جانبه و رونق اقتصاد ملی نبوده‌ است.

در جوامعی که رویکردهای دانشگاه‌ستیزی کمتر مورد توجه بوده، مراکز علمی با جذب نخبگان از سرتاسر دنیا به‌عنوان تأثیرگذارترین نهادهای مدنی نقشی بسزا در شکوفایی اقتصادی ایفا کرده‌اند. اینک دانشگاه‌ها در این جوامع با استقلال کامل مالی از دولت‌ها اداره شده و با ارتباطات تنگاتنگی که با صنعت دارند، موفق به روشن نگه‌داشتن موتور نوآوری و پیشرفت فنی شده‌اند؛ موفقیتی که هرگز با رویکرد دانشگاه‌ستیزی دست‌یافتنی نبوده و نیست.

ایران امروز در طول چند دهه گذشته خسارت سنگینی را به‌ صورت مهاجرت نخبگان متحمل شده‌ است؛ اما تاکنون توجه چندانی از جانب متولیان امر به این پرونده نشده یا دست‌کم آثار مثبت تدابیر پیشگیرانه‌شان مشاهده نمی‌شود. اینک موج مهاجرت حتی به رده‌های میانی و نیروهای نیمه‌ماهر نیز سرایت یافته‌ است. در شرایطی که کشورهای در حال توسعه و نیز رقبای منطقه‌ای اقتصاد ایران سرسختانه به فکر جذب نیروی متخصص غیربومی و استفاده از ظرفیت فکری و نبوغ فرزندان سایر ملت‌ها هستند، این بی‌اعتنایی به کوچ دسته‌جمعی نیروهای فکری جامعه شگفتی‌ساز است.

بی‌تردید تداوم تحریم‌های ظالمانه و بروز رکود گسترده در اقتصاد یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عوامل در این میانه است و بسیاری از مهاجران سودای دستیابی به شغلی آبرومندانه و درآمدی مکفی را در سر دارند؛ اما برخی تحلیلگران همواره بر این نکته تأکید دارند که سیاست‌های محدودکننده اجتماعی و تنگ‌نظری‌های مرسوم که از سوی برخی صاحب‌منصبان و سخنوران وابسته به جریان تندرو تبیین و اعمال می‌شود، نقشی جدی در گسترش جریان فرار نخبگان دارد. از دید این تحلیلگران رویکرد دانشگاه‌ستیزی به‌عنوان شاه‌بیت سیاست‌های محدودکننده مورد توجه است.

چندی است که اخبار مربوط به کنار‌گذاشتن بعضی از استادان از مراکز علمی و تلاش برای جایگزین‌کردن آنان با نیروهای جوان مورد توجه رسانه‌ها و افکار عمومی قرار گرفته‌ است. منتقدان دولت این جریان را سند انتخاب رویکرد دانشگاه‌ستیزی می‌دانند. دولتمردان نیز در دفاع از عملکرد خود، این‌گونه اقدامات را نه اخراج یا حذف فلان استاد؛ بلکه ناشی از تمدید‌نکردن قرارداد تلقی می‌کنند. هرچند قطع همکاری فلان استاد صاحب‌نام با فلان مرکز آموزشی خواه به‌ صورت اخراج و بازنشستگی اجباری باشد و خواه به‌ صورت تمدید‌نکردن قرارداد، در نتیجه این اتفاق تأثیری ندارد، با این‌ حال نگارنده بدون اظهارنظر در این زمینه، فقط به این نکته توجه دارد که چنین اتفاقاتی جز دامن‌زدن به شائبه دانشگاه‌ستیزی و بی‌ارج و مقدار شدن این نهاد مدنی در جامعه امروز ایران دستاوردی ندارد. به‌راستی وقتی خبر کنار‌گذاشتن یک استاد جوان و نخبه از فلان دانشگاه معتبر و همراه با آن انتخاب او به یک منصب علمی جهانی در رسانه‌ها منتشر شده و به لطف فضای مجازی به اطلاع همگان می‌رسد، انتظار داریم افکار عمومی شایعه رونق بازار دانشگاه‌ستیزی را باور نکند؟ یا وقتی خبر استخدام فردی را در فلان دانشگاه معتبر می‌شنویم؛ درحالی‌که شبهات جدی درباره صلاحیت علمی او وجود دارد، چگونه می‌توانیم این‌گونه اقدامات را به حساب «تلاش بی‌وقفه مسئولان آموزش عالی برای ارتقای جایگاه علم و دانایی و خردورزی در کشور» بگذاریم؟

بی‌تردید وضعیت فعلی نظام آموزش عالی کشور و تخریب جایگاه اندیشه و اندیشمندان موج جدیدی از مهاجرت نخبگان را دامن خواهد زد و خسارت ایران مظلوم را از بابت از دست دادن فرزندان فکور و فهیمش بزرگ و بزرگ‌تر و سود کشورهای مقصد مهاجرت را از محل صید شاه‌ماهی‌های جامعه علمی کشور سرشار و سرشارتر خواهدکرد.

ای کاش همه دست‌اندرکاران به درک این دقیقه نائل آیند که زدن بر طبل دانشگاه‌ستیزی شاید در کوتاه‌مدت مشکل فلان سلیقه سیاسی را از جانب مخالفت دانشگاهیان آسوده کند؛ اما درواقع مبارزه نظام اداری و تصمیم‌سازی کشور با دانشگاه بارزترین مصداق «بر سر شاخ نشستن و بن بریدن» است که درنهایت به سقوط از درخت قدرت منتهی خواهد شد؛ زیرا جامعه‌ای که بر تداوم رویکرد دانشگاه‌ستیزی اصرار بورزد، با از دست دادن فرصت رشد اقتصادی به جامعه‌ای فقیر مبدل شده و خود را در معرض گسترش فقر قرار می‌دهد.

جعفر بلوری

1-استاد درس «نظریه‌های پیشرفته جامعه‌شناسی 2»، درباره پژوهشی که در ایام فتنه «زن زندگی آزادی» روی دختران نوجوان یکی از مناطق تهران انجام داده بود، برایمان حرف می‌زد. می‌گفت، در بحبوحه آشوب‌ها، انتخاب چنین جامعه آماری برای مطالعه، کار بسیار سختی بود چرا که به نظر می‌رسید، بخشی از آنها دچار نوعی 

«اختلال جمعی» Collective Neurosis شده‌اند. اختلال جمعی «اختلالی است که در یک گروه، قبیله، جمع و حتی در یک جامعه دیده می‌شود (غالبا در جوانان و نوجوانان)..که از مشخصه‌های بارز آن، پرخاشگری، افسردگی و... است.» (کتاب در جست و جوی معنا، ویکتور فرنکل) به عبارتی نوعی اختلال ذهنی-رفتاری که می‌تواند جوامع کوچک یا بزرگ را به صورت توامان درگیر رفتارهایی مثل پرخاشگری، خشم و حتی خشونت کند. استاد می‌گفت این نوع اختلال چنان از طریق فضای مجازی روی جامعه هدف و مورد مطالعه حاکم شده بود که، سؤال‌های فرعی پژوهش را هم نمی‌توانستم به دلیل واکنش‌های عصبی جامعه آماری، به راحتی بیان کنم. آن‌قدر این واکنش در پژوهش تکرار شد که به این نتیجه قطعی رسیدم، آنها از طریق فضای مجازی درگیر این اختلال شده‌اند و با وجود آن که می‌دانستند 

من یک پژوهشگرم، با پرخاشگری و خشم، یا پاسخ‌های بی‌ربط می‌دادند یا مرا قضاوت می‌کردند و...

2-امروز کار رسانه، فقط اطلاع‌رسانی نیست، بلکه «تصویرسازی» برای «تاثیرگذاری» است. گذشت زمانی که در تعریف کارکرد رسانه صرفا به «اطلاع‌رسانی» اکتفا می‌شد. امروز «اطلاع‌رسانی» یکی از پیش پا افتاده‌ترین و ابتدایی‌ترین کارکردهای رسانه است؛ چرا؟ 

چون هم «کارکردهای رسانه» تغییر کرده هم بشر امروز بشر 300 سال پیش نیست. تکنولوژی رسانه آن‌قدر رشد کرده که بتوان گفت، روش‌های تاثیرگذاری روی این بشر، پیچیده‌تر، حرفه‌ای‌تر و غیر ملموس‌تر شده است. امروز با کمک این تکنولوژی در کنار علوم حوزه روانشناسی، هم می‌توان به جوامع «امید» تزریق کرد و هم می‌توان «امید» را از آن‌جامعه گرفت. با این تکنولوژی هم می‌توان به جوانان یک جامعه «آینده‌ای درخشان» را نوید داد و هم می‌توان به آنها تلقین کرد که «بی‌آتیه»اند. امروز با این تکنولوژی، هم جوامع را دچار «اختلال جمعی» می‌کنند هم «اختلال جمعی» بار شده بر یک جامعه را درمان می‌نمایند. تک‌تک حالاتی که در خطوط بالا برشمردیم، و امروزه با جادوی رسانه می‌شود در یک جامعه پمپاژشان کرد یعنی «امید و ناامیدی»، «با یا بی‌آتیه‌گی»، همگی «مهم» هستند. در این باره می‌توانید به پژوهش‌های خوبی که در این حوزه صورت گرفته رجوع کنید و ببینید، وقتی جامعه‌ای از امید تهی شد یا جوانان یک کشور خود را «بی آتیه» یافتند، چه بلایی بر سر آن کشور‌،آن‌جامعه و افراد آن می‌آید. رجوع کنید و ببینید چند درصد از اعتیادها، قتل‌ها، بیماری‌ها و افسردگی‌ها، طلاق‌ها و....حاصل تزریق ناامیدی و بی‌آتیه‌انگاری است.

3-اما هدف از بیان آنچه در دو شماره بالا گفته شد چیست؟ چند روز پیش خیلی اتفاقی در شرایطی قرار گرفتم که، ماهواره‌ای روشن بود و نوجوانان آن خانه در کنار پدر و مادر مشغول تماشا بودند. شاید چیزی نزدیک به 2 ساعت روی برنامه‌های ماهواره، حرف‌هایی که در این جمع زده می‌شد متمرکز بودم. یک خط- تاکید می‌کنم حتی یک خط- 

در برنامه‌های خبری ماهواره خبر مثبت در‌باره ایران منتشر نشد. مثل مگسی که دنبال نجاست و سیاهی می‌گردد، دنبال خبرهای سیاه، کثیف و غالبا دروغ گشته و آنها را دسته‌بندی کرده و در پوشش «خبر»، «گزارش» و «تحلیل» به خورد مخاطب ایرانی می‌دادند. بعید می‌دانم هیچ کشوری وجود چنین موجوداتی را که به اسم «رسانه» در حال کاسبی و عقده‌گشایی‌اند، تحمل کند. چون قوانین هیچ کشوری اجازه فعالیت به چنین موجوداتی را نمی‌دهد. خودم را جای مخاطب این فضای سیاه قرار دادم. تردید ندارم هرکسی با هر توان و سوادی یک ماه پای چنین برنامه‌هایی بنشیند، در بهترین حالت دچار اختلالاتی خواهد شد که در دو بند بالا به یکی دو مورد از آنها ‌اشاره شد.

4-متاسفانه برخی رسانه‌های داخلی دقیقا همین کارکرد را دارند. منتهی در پوشش «آسیب‌شناسی» است که مدام در حال پمپاژ اخبار و تحلیل‌های سیاهند. ممکن است گفته شود، «آسیب شناسی» و دانستنِ درد، مقدمه درمان است. که در پاسخ باید گفت، وقتی درصد بالایی از خبرهایی که در این رسانه‌های پمپاژ می‌شود، جعلی، دروغ و ساختگی از آب درمی‌آید، دیگر نمی‌توان گفت آنها در حال بیان آسیب‌ها هستند. شما بفرمایید رسانه‌ای که استاد دانشگاه فوت شده را، استاد اخراجی جامی‌زند، آیا به دنبال آسیب‌شناسی است؟! یا رسانه‌هایی که با انتشار تصاویر مبهم اعلام می‌کنند، آن خانم فوت شده دچار شکستگی جمجمه شده اما بعدها اعتراف می‌کنند، هیچ شکستگی در کار نبوده است، آیا به دنبال چیزی غیر از سیاه‌نمایی‌اند؟! می‌گویند اگر دنبال هدف و نیت واقعی حریف هستید، ببینید هنگام گفتن «دردها»، آدرس کجا را به عنوان «درمان» می‌دهند. این طیف دقیقا همان آدرسی را می‌دهند که اپوزیسیون نظام در ماهواره‌ها می‌دهد. به عبارتی طیفی که در داخل کشور دارای صدها تریبون، بودجه و رسانه است و با گرفتن آگهی‌های میلیاردی از همین نظام، ارتزاق می‌کند، شاید در روش، تفاوت‌های جزئی با دشمنان قسم‌خورده این نظام داشته باشد اما در هدف با آنها «مو» نمی‌زند. اثری هم که اخبار و گزارش‌های برخی رسانه‌های داخلی روی مخاطب ایرانی می‌گذارد-یا به دنبال گذاشتن آن است- نیز با اثر رسانه‌های آن طرف آب «مو» نمی‌زند. هر دو به دنبال «تلقین حس ناامیدی و بی‌آتیه بودن» هستند. غیر از این است؟!

5-در ایران هر وقت صحبت از «رسانه»، «سیاه‌نمایی» و «نقد» به میان آمده همزمان یک «سوء تفاهم» بزرگ هم مطرح بوده است. یعنی هیچ گاه مرز میان «نقد» و «سیاه‌نمایی» مشخص نشده است. به بیانی واضح‌تر، خبرهای دروغ و سیاه به راحتی «نقد» جا زده می‌شود و اعتراض یا برخورد به این خبرها و رسانه‌ها هم «مخالفت با نقد» عنوان می‌شود. به عنوان یک نمونه نزدیک، یکی از بدسابقه‌ترین و سیاه‌نماترین رسانه‌های کشور-که از قضا بسیاری از اخبارش دروغ از آب درآمده و هیچ‌گاه حاضر به اصلاح یا عذرخواهی رسمی هم نشده است-چندی پیش با تاخیر بسیار از سوی مراجع قانونی -و احتمالا پس از چندین بار تذکر- نقره‌داغ شد. هم‌طیفی‌های این رسانه‌نما، این اقدام را «مقابله با شفافیت و گردش آزاد اطلاعات» و« تعطیلی یک رسانه مرجع»، خوانده و اعلام کردند، دولت نباید با رسانه‌های حرفه‌ای! برخورد قهری کند. به عبارتی در کشور ما-بنا به دلایلی که بررسی جداگانه می‌طلبد- مرز میان رسانه‌ای که «حرفه‌ای» است با رسانه‌نمایی که فلسفه وجودی‌اش، سیاه‌نمایی و لجن‌پراکنی است، مشخص نیست. در سیاه‌نمایی چنین رسانه نماهایی همین بس که، با جمع شدن کاسه و کوزه‌شان، یقین بدانید، کاسه و کوزه سعودی اینترنشنال‌ها و رادیو فردا‌ها هم جمع خواهد شد. چرا که منبع تحلیل‌ها و گزارش‌های «آنها»، همین اخبار کذب «اینها»ست. در این کشور تا دلتان بخواهد از این رسانه‌های حق‌العمل‌کار فعالند و به‌راحتی آب خوردن، مشغول خبر‌سازی و سیاه‌نمایی علیه نظامند و از همین نظام هم آگهی‌های آنچنانی می‌گیرند! برای این که بدانید 

هیچ کشوری وجود چنین کاسبان وطن فروشی را تحمل نمی‌کند می‌توانید به قوانین رسانه‌ای آنها سری بزنید. هیچ کشوری به چنین حق‌العملکارهایی اجازه نمی‌دهد، اخبار و تحلیل‌های کذب را تحت عنوان «آزادی بیان» به خورد مردم دهند. چه رسد به این که از آنها حمایت‌های مالی کرده و در روزی مثل روز خبرنگار و یا جشنواره مطبوعات، با جایزه تشویقشان هم بکند. این‌جا در ایران اما، -طیفی را که نام رسانه گذاشتن روی آنها حقیقتا ظلم بزرگی به خبرنگار و رسانه است- به راحتی آب خوردن برای دشمن جاسوسی کرده و وطن‌فروشی می‌کند. پس از مدتی نیز از کشور می‌گریزد، با وزیر خارجه رژیم صهیونیستی دور یک میز می‌نشیند و قرارداد بعدی را برای یک دوره سیاه‌نمایی دیگر می‌بندد. آیا این، چیزی غیر از وطن‌فروشی است؟ واقعا حیف نام «خبرنگار» که روی این طیف گذاشته شود. نشستن دور میزِ رژیمی که، رئیس‌سابق اطلاعاتش اعتراف می‌کند «ما یک رژیم آپارتاید هستیم» آن هم با موضوع «تلاش برای آوردن آزادی و برابری به ایران»، همان‌قدر مضحک است که، برخورد با چنین رسانه‌نماهایی را «برخورد 

با یک رسانه مرجع» نامیدن!

 

صداهای ناهم‌ساز!

محمّدکاظم انبارلویی

۱- محمدرضا تاجیک، رئیس مرکز استراتژیک ریاست جمهوری دوران اصلاحات در قالب یک پرسش و پاسخ، بیانیه‌ای علیه نظام دانشگاهی در برخورد با اساتید ضدانقلاب صادر کرده است.
از برخی مطالب او که ناسزا و تیکه‌پرانی است خودداری می‌کنم اما حرف حساب او این است که؛
–  این نوع اساتید صدای متفاوت از صدای قدرت ترویج می‌دهند.
– باید اساتید اهلی و دست‌آموز جایگزین اساتیدی شوند که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند پژواک صدای حاکم در دانشگاه‌ها باشند.
– به نظر من با این پروژه چیزی باقی نمی‌ماند. باید آستانه تحمل خود را بالا ببرند و به صداهای ناهمخوان گوش فرا دهند. صداهای ناهم‌ساز را به رسمیت بشناسند.
– می‌بینید که از چندی پیش در آ‌ستانه سالگرد وقایع سال گذشته تمهیداتی در سطح شهر پیاده شده است و…
آقای تاجیک بحث از «زیست جهان»، «صدای متفاوت» و «صداهای ناهمخوان و ناهم‌ساز» در این بیانیه به میان آوردند.
آیا می‌توانند زیست جهان اساتید به‌اصطلاح اخراجی را بیان کنند و  بگویند آن‌ها در چه جهانی زیست فکری دارند؟!
آیا او می‌تواند بگوید چرا «ساز» این جماعت و «صدای» آن‌ها علاوه بر دانشگاه از رادیو آمریکا، رادیو بی‌بی‌سی و دیگر بوق‌های امپریالیستی شنیده می‌شود؟!
او اساتید همراه مردم و انقلاب را «اهلی» و «دست‌آموز» می‌داند.
آیا می‌تواند راجع به هویت اساتید وابسته به سرویس‌های امنیتی دولت‌های غربی دو کلمه بنویسد؟!
آیا او می‌تواند به این سؤال پاسخ دهد چرا برخی اساتید دانشگاه مثل شهید فخری زاده‌ها و شهدای هسته‌ای در فهرست ترور  رژیم صهیونیستی قرار دارند اما برخی اساتید در فهرست تجلیل و تکریم بوق‌های آمریکایی؟! 
ساز خروج از حاکمیت را چه کسانی می‌زدند و در سال ۸۸ چه کسانی عضویت ارکستر سمفونیک موساد و سیا را در تهران پذیرفتند و چرا سازهای ضربی ضدانقلاب پیرامون دروغ تقلب در انتخابات را طی ۸ ماه در کف خیابان به‌صورت گوش‌خراش می‌زدند؟!
این غائله سال گذشته که رسواتر از آن دو همنوایی با آمریکا ، اسرائیل و انگلیس در سال ۸۸ بود،ساز تجزیه‌طلبی و ساز بی‌حجابی را به دیگر نماهنگ‌ها و سازهای براندازی افزودند. تا آنجا که نتانیاهو اعلام کرد هم در غائله ۸۸ و هم در غائله ۹۸ و ۱۴۰۱ این‌هایی که در تهران سروصدا می‌کنند سربازان ما هستند و به نمایندگی از ما با حکومت ایران می‌جنگند.
امروز سخن از علم و دانش و آگاهی از سوی این جماعت در دانشگاه نیست سخن از «هم‌سازی» ،
 «هم‌نوایی» و «هم‌صدایی» با دشمن خون‌خوار ملت یعنی آمریکاست!
۲- جماعتی که به غرب برای استخدام در کارتل‌ها و تراست های مالی و اقتصادی غرب تحت عنوان «مهاجرت» می‌روند به ساز و صدای چه قدرتی می‌رقصند؟!
اگر دانشجو و استاد دانشگاه مثل میلیون‌ها ایرانی شعار «ما همه سرباز توایم خامنه‌ای گوش‌به‌فرمان توایم خامنه‌ای» سردهند این می‌شود هم‌صدایی باقدرت حاکم و هم‌نوایی با صدای قدرت ، اما اگر به ساز آمریکا و انگلیس و فرانسه برقصند و دنبال براندازی و تجزیه ایران و مخالفت با احکام خدا باشند، می‌شود «صدای متفاوت»!!
اگر دانشجو و استاد، سرباز امام زمان (عج) باشند برای اعتلای اسلام و انقلاب و ایران کار کنند دانشگاه می‌شود «پادگان» و «سربازخانه»! اما اگر در خیابان فحاشی و هتاکی کند و اعمالی انجام دهد که حتی شرورترین افراد جامعه از آن‌ها تبری می‌جوید می‌شود صدای متفاوت و صدای ناهمخوان!
نباید احدی خود را در حد بوقچی آمریکا در میدان سیاست فرو کاهد. از آن مهم‌تر نباید کسانی که اشتهای ورود به حاکمیت را دارند و ایامی وزیر و وکیل بودند از این بوق‌ها حمایت کنند.
۳- سخن آخر اینکه ۱۵۶۴۸۸ استاد در دانشگاه‌های دولتی و ۱۰۰۱۱۳ استاد در دانشگاه‌های خصوصی مشغول خدمت هستند. اساتید و میلیون‌ها دانشجو در دانشگاه، شریف‌ترین و پاک‌ترین و عزیزترین قشر جامعه ما هستند. آن‌ها بار عقلانیت، معنویت، پیشرفت و توسعه کشور را به دوش دارند. این‌همه سروصدا در مورد به‌اصطلاح اخراج اساتید که به ادعای حضرات کمتر از ۱۰۰ نفر است، به چهار دهم درصد هم نمی‌رسد!
 تعجب از برخی سایت‌های خبری است که همت خود را مصروف دفاع از این جماعت موسوم به اخراجی گذاشته‌اند که برخی از آن‌ها یا قراردادشان تمام‌شده یا بازنشسته شدند و فقط چند نفر بوق اجانب هستند که این‌همه غوغا برای اخراج آن‌ها راه افتاده است.
قرآن را آتش می‌زنند، با تجزیه‌طلبان هم‌صدایی می‌کنند، به‌حکم الهی حجاب اهانت می‌کنند، برهنگی را ترویج می‌کنند و… از سنگ صدا درمی‌آید اما از حضرات صدایی درنمی‌آید اما چند مدرس دانشگاه که دانشگاه را با جای دیگر اشتباه گرفته‌اند به دلایل معلوم و مشخص اخراج می‌شوند، جیغ‌وداد در برخی رسانه‌های داخل و خارج کشور راه می‌اندازند و فریاد می‌زنند که می‌خواهند صدای متفاوت را خاموش کنند!

 

تغییر وزیر دفاع اوکراین، آدرس غلط زلنسکی

مهدی گرگانی

 در بزرگ‌ترین تحول داخلی در اوکراین از زمان آغاز عملیات ویژه نظامی روسیه در این کشور، الکسی رژنیکوف، وزیر دفاع اوکراین از کار برکنار شد.

برکناری رژنیکوف که از چند ماه قبل از جنگ عهده‌دار وزارت دفاع اوکراین بود، قطعا تبعات سنگینی برای دولت و نیروهای مسلح اوکراین برجا خواهد گذاشت. از یک سو وزارت دفاع مرکز تصمیم‌گیری و اقدام در بحبوحه جنگ این کشور با روسیه است و از سوی دیگر رژنیکوف در خط مقدم جذب کمک‌های مالی و تسلیحاتی از غرب بود و نقش مهمی در قانع کردن رهبران غربی برای حمایت نظامی از این کشور در برابر روسیه بازی کرده بود. 

* علت برکناری رژنیکوف

1- از زمان شروع جنگ، گزارش‌های گسترده‌ای در زمینه فساد در نیروهای مسلح و ارتش اوکراین مخابره شده است. رسوایی لباس‌های نظامی که در آن تجهیزات معمولی سربازان و نظامیان به چند برابر قیمت واقعی به دست نیروهای مسلح می‌رسید، یکی از این پرونده‌هاست. فساد در تهیه تدارکات و مواد غذایی برای ارتش نیز یک رسوایی دیگر برای وزارت دفاع تحت فرماندهی رژنیکوف بود. طبق گفته رسانه‌های اوکراینی، پیمانکارانی که برای نظامیان حاضر در جنگ مواد غذایی تهیه می‌کردند، نرخ‌هایی بالاتر در مقایسه با بازار دریافت کردند. بر اساس گزارش‌ها، پیمانکاران مواد غذایی را به نظامیان اوکراینی بین ۲ تا 3 برابر قیمت واقعی می‌فروختند.

علاوه بر اینها، ارتش اوکراین در دفاتر ثبت‌نام و جذب نیروی نظامی با فساد گسترده روبه‌رو است. طبق گزارش‌ها، مقامات این دفاتر برای لغو یا به تاخیر انداختن زمان اعزام مشمولان خدمت اجباری به جنگ رشوه دریافت می‌کردند. فروش تسلیحات اهدایی غرب به اوکراین در بازار سیاه تسلیحات از دیگر موارد رسوایی‌های مالی و فساد در ارتش اوکراین است. همچنین گزارش‌های متعددی وجود دارد که در موضوع خرید تسلیحات، دولت کی‌یف صدها میلیون دلار از جمله به شرکت‌های دولتی اوکراین برای تسلیحاتی پرداخت کرده که یا هرگز تحویل نشدند یا تحویل آنها ماه‌هاست به تأخیر افتاده.

2- مساله فساد در ارتش اوکراین چیز جدیدی نیست و از زمان آغاز جنگ گزارش‌های متعددی در این زمینه منتتشر شده است. از سوی دیگر رژنیکوف قرار بود در آینده نزدیک به آمریکا سفر و با لوید آستین، وزیر دفاع این کشور دیدار و گفت‌وگو کند. در چنین شرایطی برکناری وی از وزارت دفاع بسیار غیرمنتظره بود و به همین دلیل ناظران سیاسی موضوع برکناری رژنیکوف را چیزی فراتر از مساله فساد می‌دانند و آن را به مساله شکست‌های پی‌درپی ارتش اوکراین طی ماه‌های اخیر نسبت داده‌اند.

ضدحملات بهاره ارتش اوکراین که قرار بود به بازپس‌گیری مناطق تحت کنترل روسیه منجر شود هیچ پیشرفتی نداشته است و به‌رغم ارسال تسلیحات نظامی پیشرفته غربی برای موفقیت این ضدحملات، رویکردهای ارتش و وزارت دفاع اوکراین کاملا شکست خورده است. 

اظهارات ولودیمیر زلنسکی درباره برکناری رژنیکوف از وزارت دفاع نیز فرضیه را پررنگ می‌کند. رئیس‌جمهوری اوکراین طی سخنرانی شبانه خود در این باره گفت: «رژنیکوف بیش از ۵۵۰ روز از این جنگ تمام‌عیار را پشت سر گذاشت. معتقدم وزارت دفاع اوکراین به رویکردهای جدید نیاز دارد».

رئیس دفتر روزنامه نیویورک‌تایمز در کی‌یف نیز می‌گوید: تصمیم به برکناری رژنیکوف همزمان با ضدحملات آهسته اوکراین که دستاورد چندانی جز چند قلمرو کوچک در جنوب و شرق برای این کشور نداشته، اتخاذ شده است. 

3- اما به نظر می‌رسد جامعه سیاسی، مدنی و رسانه‌ای اوکراین نظر متفاوت‌تری در این زمینه دارد و آنها خواهان تغییر اساسی در راس دولت اوکراین هستند. مردم اوکراین رسوایی‌های مالی در قراردادها، فساد گسترده در دولت و ارتش اوکراین و همچنین شکست ضدحملات در برابر روسیه را تنها متوجه رژنیکوف و مقامات ارتش و وزارت دفاع نمی‌دانند بلکه انتقادات تند و تیزی نسبت به کل دولت زلنسکی و شخص وی دارند. اوکراینی‌ها نگران آینده این کشور هستند و رویکرد فعلی را بویژه بعد از شکست ضدحملات ارتش علیه روسیه و عدم تمایل کی‌یف برای حل‌وفصل سیاسی بحران از طریق مذاکره درست نمی‌دانند. به نظر می‌رسد زلنسکی، رژنیکوف را سپر خود کرده است تا با برکناری وی از وزارت دفاع، او را مسؤول ناکامی‌های ماه‌های اخیر و پرونده‌های فساد در این کشور معرفی کند و خود را از مهلکه نجات دهد.

یک مقام اوکراینی در دفتر ریاست‌جمهوری این کشور گفته است: افزایش انتقادهای گروه‌های سیاسی و مدنی اوکراین، گزارش‌های رسانه‌ای از فساد گسترده، رسوایی‌های مالی و ناکامی ارتش در بازپس‌گیری مناطق از دست رفته نشان می‌دهد اوکراین به یک رهبر جدید نیاز دارد و تنها تغییر وزیر دفاع کافی نیست.

این در حالی است که دولت اوکراین به بهانه شرایط جنگی قصد ندارد در سال آینده انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار کند. در چنین شرایطی احتمال تشدید بحران و تنش‌های داخلی سیاسی در اوکراین در سال آینده چندان دور از ذهن نیست