ناکام بزرگ توافق احتمالی عادی‌سازی روابط کیست؟

در روزهای اخیر اخبار و گزارش‌های متعددی درباره احتمال امضای توافق میان عربستان ‌سعودی و رژیم صهیونیستی در کوتاه‌ مدت منتشر شده است. الی کوهن، وزیر امور خارجه رژیم صهیونیستی به تازگی خوش‌بینی خود را نسبت به برقراری روابط دیپلماتیک میان تل‌آویو و ریاض ابراز و عنوان کرد، این موضوع ممکن است اوایل سال 2024 میلادی رخ دهد.
عربستان سعودی اکنون در شرایط اقتصادی، سیاسی و امنیتی مساعدی قرار دارد. فروکش کردن بحران یمن، افزایش قیمت نفت و ازسرگیری روابط دیپلماتیک با ایران، قطر و ترکیه موجب شده است شرایط عربستان سعودی نسبت به دو سال گذشته بهبود ملموسی یابد
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی روز جمعه در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد مدعی شد، تل‌آویو در آستانه عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی است. پیش تر نیز محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در گفت‌وگو با شبکه فاکس نیوز آمریکا اعلام کرده بود، کشورش هر روز برای برقراری روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی نزدیک‌تر می‌شود. رژیم صهیونیستی در ادامه اقدامات و تلاش‌های خود برای عادی‌سازی، به مناسبت روز ملی عربستان، این روز را به رهبران ریاض تبریک گفت. تلویزیون رژیم صهیونیستی نیز در حال ترویج گردشگری در عربستان سعودی است.
روندها و تحولات اخیر حاکی از تسریع گام‌های ریاض و تل‌آویو برای اعلام عادی‌سازی روابط است. از اظهارات مقام های ریاض می‌توان نتیجه گرفت، سعودی‌ها به عادی‌‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی نیز تمایل دارند، اما برخلاف امارات متحده عربی و بحرین به دنبال گرفتن امتیازات واقعی از واشنگتن و تل‌آویو هستند و نمی‌خواهند بدون کسب امتیاز مهم و کلیدی روابط خود را با تل‌آویو عادی کنند.
حال این پرسش به ذهن متبادر می‌شود، در صورت امضای توافق میان عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی کدام طرف بازنده خواهد بود؟ برای پاسخ به این پرسش باید شرایط فعلی و اهداف دو بازیگر از عادی‌سازی روابط و امضای توافق صلح را سنجید.
از میان دو بازیگر، رژیم صهیونیستی در ضعیف‌ترین و بدترین حالت خود قرار دارد؛ لذا تل‌آویو اشتیاق به مراتب بیشتری برای عادی‌سازی روابط از خود نشان می دهد. رژیم صهیونیستی از یک ‌سال گذشته و از زمان روی کار آمدن کابینه افراطی نتانیاهو در حال تجربه بحران سیاسی، داخلی و خارجی شدیدی است و تلاش می‌کند به وسیله عادی‌سازی مناسبات با ریاض، سایر کشورهای عربی و اسلامی را وارد فرایند آشکارسازی روابط کند و به این وسیله برای خود دستاوردسازی کند.
علاوه بر این، عربستان سعودی برای صهیونیست‌ها مهم‌ترین کشور عربی منطقه است و دستیابی به توافق با آن به بهبود موقعیت راهبردی تل‌آویو در منطقه و گسترش دامنه مشروعیت آن کمک می‌کند. توافق با عربستان سعودی همچنین دستاورد سیاسی بزرگی برای بنیامین نتانیاهوست که به بهبود جایگاهش در جامعه صهیونیستی کمک و وی را از بحران سیاسی خارج می‌کند.
برخلاف رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی اکنون در شرایط اقتصادی، سیاسی و امنیتی مساعدی قرار دارد. فروکش کردن بحران یمن، افزایش قیمت نفت و ازسرگیری روابط دیپلماتیک با ایران، قطر و ترکیه موجب شده است شرایط عربستان سعودی نسبت به دو سال گذشته بهبود ملموسی یابد و در قیاس با شرایط رژیم صهیونیستی در موضع برتر قرار گیرد.
می‌توان گفت، امضای توافق با رژیم صهیونیستی در حال حاضر برای ریاض دستاورد به شمار نمی‌رود. با وجود این، مقام های سعودی تلاش می کنند با عادی سازی، امتیازاتی کسب کنند. سعودی‌ها بارها اعلام کرده‌اند هرگونه سازش و عادی‌سازی روابط با تل‌آویو منوط به چند شرط و مهم ترین آن، به نتیجه دست یافتن پرونده فلسطین و تشکیل دولت فلسطینی است.
در سال‌های گذشته سعودی‌ها شرط توافق با تل‌آویو را اجرای طرح صلح عربی سال 2000 میلادی و تشکیل کشور مستقل فلسطینی در مرزهای 1967 میلادی به پایتختی قدس عنوان کرده بودند. چندی پیش فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در اظهاراتی گفته بود، درگیری‌های فلسطین و رژیم صهیونیستی تنها با برپایی دولت فلسطینی در سرزمین‌های اشغالی قابل حل است.
شرط دوم ریاض برای عادی‌سازی روابط به آمریکا بازمی‌گردد و این کشور باید متعهد شود عربستان سعودی را به فناوری هسته‌ای مجهز و تأسیسات پیشرفته لازم را در این زمینه احداث کند.
خواسته‌ سوم عربستان شامل امضای قراردادهای بلندمدت برای خرید تسلیحات پیشرفته، ازجمله جنگنده F-35 و سامانه‌های دفاع موشکی پیشرفته مانند تاد و انعقاد توافقنامه امنیتی دوجانبه با واشنگتن در سطح پیمان ناتوست که آمریکا را به دفاع از پادشاهی سعودی در صورت هرگونه حمله ملزم کند.
در سال‌های گذشته سعودی‌ها شرط توافق با تل‌آویو را اجرای طرح صلح عربی سال 2000 میلادی و تشکیل کشور مستقل فلسطینی در مرزهای 1967 میلادی به پایتختی قدس عنوان کرده بودند
اکنون پرسش دیگری مطرح می‌شود که آیا عربستان‌ سعودی در صورت امضای توافق با رژیم صهیونیستی به این شروط دست خواهد یافت؟ واقعیت آن است که صهیونیست‌ها آشکارا اعلام کرده‌اند در قبال عادی‌‌سازی روابط، هیچ‌ امتیازی به ریاض نخواهند داد. درحالی که مقام های سعودی از جمله وزیر امور خارجه این کشور بارها تأکید کرده‌اند حل موضوع فلسطین بر مبنای «طرح صلح عربی» قبل از عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی ضرورت دارد. نتانیاهو در روزهای اخیر تأکید کرد، عادی‌سازی روابط با عربستان در ازای امتیاز دادن به فلسطینیان نیست.
کوهن نیز در سخنانی با مضمون امتیاز ندادن در موضوع پرونده فلسطین به عربستان سعودی گفت، فلسطین مانعی پیش ‌روی فرآیند مذاکرات عادی‌سازی روابط نخواهد بود و این موضوع را پیمان ابراهیم ثابت کرده است. متحدان نتانیاهو نیز تأکید کرده‌اند از امتیازات اعطایی رژیم صهیونیستی در توافق عادی‌سازی روابط با عربستان حمایت نخواهند کرد.
ایتمار بن غفیر، وزیر امنیت داخلی رژیم صهیونیستی و رئیس احزاب راست گرای «عوتسما یهودیت» گفت: اگر امتیازاتی به فلسطینیان داده شود، در رژیم نخواهیم ماند­. نه تنها ما، بلکه حزب صهیونیسم مذهبی نیز نخواهد ماند. رژیم صهیونیستی همواره نشان داده است به سادگی به طرح‌های پیشنهادی در مسیر راه حل دو کشوری تن نخواهد داد.
درباره شرط دوم نیز یئیر لاپید، رئیس مخالفان رژیم صهیونیستی با اعلام حمایت از توافق عادی‌سازی روابط با عربستان گفت، با اجازه به عربستان برای غنی‌سازی اورانیوم در خاک خودش مخالف است. یسرائیل کاتز، وزیر انرژی رژیم صهیونیستی نیز از مخالفت تل‌آویو با ساخت تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در خاک عربستان سعودی سخن گفته است.
ایهود اولمرت، نخست‌وزیر پیشین رژیم صهیونیستی در گفت‌وگو با شبکه 12 تلویزیون این رژیم گفت: موافقت رژیم صهیونیستی با شروط سعودی‌ها، به منزله ارتکاب خطای راهبردی و تاریخی است. دادن اجازه به سعودی‌ها برای برخورداری از قدرت هسته‌ای به منزله گشودن راه برای سایر کشورهای عربی و اسلامی ازجمله مصر و ترکیه و حرکت آنها در این مسیر خواهد بود؛ لذا کابینه باید شروط سعودی‌ها را رد کند، زیرا موافقت با آن شرایطی را فراهم می‌کند که بسیار خطرناک است.
علاوه بر این، واشنگتن واهمه دارد فعالیت برنامه هسته‌ای در عربستان سعودی که شامل غنی‌سازی اورانیوم در سطح محلی باشد، کشورهای منطقه را به ایجاد برنامه‌های مشابه ترغیب کند و این موضوع ممکن است خطر گسترش رقابت تسلیحات هسته‌ای را در غرب آسیا افزایش دهد.
درباره شرط سوم نیز واشنگتن از انعقاد توافق دفاعی مشترک با ریاض و تحویل تسلیحات پیشرفته به این کشور بیم دارد؛ زیرا انعقاد چنین توافقی ممکن است به رقابت تسلیحاتی منطقه‌ای منجر شود و کشور‌هایی همچون مصر، امارات و قطر را ترغیب کند چنین معاهدات و امتیازاتی از آمریکا بخواهند. این موضوع سبب می‌شود آمریکا مجبور به افزایش حمایت از رژیم صهیونیستی برای تضمین برتری نظامی‌اش در منطقه شود.
آمریکا برای تصویب توافقنامه دفاعی متقابل با عربستان، در کنگره مشکلات زیادی دارد و این روند مستلزم تأیید دو سوم سناتورهاست. به همین موازات جمهوری خواهان در کنگره به احتمال زیاد مایلند قبل از انتخابات آمریکا از تحقق چنین دستاوردی به وسیله دولت بایدن جلوگیری کنند.
مخالفت بسیاری از مقام های رژیم صهیونیستی و آمریکا با طرح دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا درباره اعطای جنگنده‌های F-35  به امارات متحده عربی که جزو شروط پیمان ابراهیم بود، بیانگر این است، نمی‌توان به وعده‌های صهیونیست‌ها و آمریکایی‌ها اعتماد کرد. به ویژه اینکه صهیونیست‌ها نشان داده‌اند تا زمانی با تسلیح عربستان سعودی یا امارات موافقت خواهند کرد که ارتش رژیم صهیونیستی در منطقه تهدید نشود.
نتیجه نظرسنجی مؤسسه واشنگتن در آستانه سومین سالگرد توافق ابراهیم نشان می‌دهد، سعودی‌ها که همچنان کشورشان با وجود فشار‌های آمریکا به صورت رسمی روابطش را با رژیم صهیونیستی عادی نکرده است، تنها 20 درصد نگرش مثبتی نسبت به این توافق دارند.
نتیجه نظرسنجی مؤسسه واشنگتن در آستانه سومین سالگرد توافق ابراهیم نشان می‌دهد، سعودی‌ها که همچنان کشورشان با وجود فشار‌های آمریکا به صورت رسمی روابطش را با رژیم صهیونیستی عادی نکرده است، تنها 20 درصد نگرش مثبتی نسبت به این توافق دارند
می‌توان گفت، برقراری روابط رسمی و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی بدون درنظر گرفتن حقوق فلسطینیان به کاهش مقبولیت عربستان سعودی منجر می‌شود. سعودی‌ها نمی‌توانند همانند امارات و بحرین، توافق صلح با رژیم صهیونیستی برقرار کنند که صرفاً الحاق شهرک‌های صهیونیستی را به سرزمین های اشغالی به حالت تعلیق درآورد یا متوقف کند؛ زیرا به دلایلی ازجمله موقعیت، نقش و جایگاه عربستان‌ در جهان اسلام، خطرات و تهدیدهای متوجه سعودی ها به مراتب بیشتر از امارات، بحرین، مغرب یا هر کشور عربی دیگری است که روابط خود را با رژیم صهیونیستی عادی می‌کند. سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان نه تنها مسئولیت نگهداری از مکه و مدینه را برعهده دارد، بلکه مسئولیت دارد در موضوع سرنوشت بیت‌المقدس مداخله کند.
از آنجا که بخش غالب افکار عمومی جهان عرب با عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی مخالف هستند و این رژیم را همچنان به عنوان غاصب حقوق فلسطینیان و تهدید اصلی برقراری ثبات منطقه می‌دانند، برقراری روابط رسمی به ویژه بدون در نظر گرفتن منافع فلسطینیان می‌تواند به کاهش مشروعیت و مقبولیت و اعتبار عربستان در جهان اسلام و جهان عرب منجر شود.
منبع: راهبرد معاصر