التماس‌های رضاخان

حکومت دست‌نشانده پهلوی آنقدر ناتوان بود که هیچ گاه نتوانست در برابر اراده اربابانش قد علم کرده و از زیاده‌خواهی‌های آنان سرپیچی کند. همه تلاش‌های نصفه و نیمه او برای نزدیکی به آلمانی‌ها در لابه‌لای حوادث جنگ جهانی دوم نیز به کارش نیامد و انگلیسی‌ها بلافاصله سوار بر کار شدند و کارش را یکسره کردند. همه تلاش‌های دقیقه نودی رضاشاه برای بقا و التماس‌ها و قول همکاری تمام‌عیارش نیز کارساز نشد و سرانجام در شهریور 1320 عزل شد. «حسین فردوست» رفیق نزدیک محمدرضا پهلوی در کتاب خاطراتش می‌گوید: «اعتماد رضاخان برای انگلیسی‌ها که از درون دربار او اطلاعات دقیق داشتند و از گرایش‌های او به آلمان مدارک مستند داشتند، کافی نبود. منصور در ملاقات نیمه دوم مردادماه 1320 گفت که انگلیسی‌ها می‌گویند اگر شاه راست می‌گوید برای ابراز حسن نیت خود این 600 کارشناس آلمانی را با خانواده‌‌های‌شان ظرف 48 ساعت اخراج کند! رضاخان نیز ظرف 24 ساعت کارشناسان آلمانی را، که در استان‌های مختلف کار می‌کردند، جمع‌آوری کرد و با اتوبوس از راه ترکیه اخراج کرد و از سفارتخانه‌های متفقین هم خواست که با اعزام نماینده بر خروج آنها نظارت کنند! ظاهراً مسئله حل شده بود و رضاخان تصور می‌کرد که خطر عزل او توسط متفقین منتفی شده است، ولی در ملاقات بعد، منصور مسئله کمک‌رسانی به شوروی را مطرح کرد و گفت که سفرای سه‌گانه می‌گویند چون آمریکایی‌ها می‌خواهند مقادیر زیادی سلاح به شوروی کمک کنند، لذا باید خطوط ارتباطی و راه‌آهن ایران در اختیار سه کشور قرار گیرد. رضاخان پاسخ داد که من نه فقط این کار را انجام می‌دهم، بلکه بیش از این نیز با آنها همکاری می‌کنم و مراقبت این راه‌ها را عهده‌دار خواهم شد و حفاظت کامل محموله‌های متفقین را تضمین می‌کنم! منصور پاسخ رضاخان را به متفقین اطلاع داد و چنین جواب آورد که آنها خود می‌خواهند حفاظت راه‌ها را به دست داشته باشند (متن این مذاکرات را مرتباً ولی‌عهد برای من منتقل می‌کرد). رضاخان که چنین دید «سر ریدر بولارد» وزیرمختار انگلیس و «اسمیرنوف» سفیر شوروی را به کاخ سعدآباد دعوت کرد و نظر قطعی آنها را خواست. پاسخ همان بود که ارتش‌های سه‌گانه دوستانه وارد ایران خواهند شد و تأمین جاده‌های ارتباطی را رأساً به دست خواهند گرفت. ولی‌عهد برای من گفت که رضاخان با ناراحتی گفته بود من که چندین سال این مملکت را امن نگه داشتم، چگونه نمی‌توانم چند راه را برای شما امن نگه دارم؟ آنها پاسخ داده بودند که طرح ورود ارتش سه کشور به ایران تصویب شده است و از دست‌شان کاری برنمی‌آید!»