اتحاد شرق علیه اشغالگر

در جنگ جاری در غزه، چین به حمایت از فلسطین و محکوم‌سازی طرف صهیونیستی مبادرت کرده است؛ این موضع‌گیری را می‌توان در چارچوب تشدید رقابت بین چین و آمریکا بر سر نفوذ در منطقه حساس و راهبردی غرب آسیا ارزیابی کرد.
کشور چین به منزله یک قدرت جهانی، معمولاً سعی می‌کند در بحران‌ها و جنگ‌های منطقه‌ای نقش بی‌طرف و میانجی را ایفا کند؛ اما به تازگی در جنگ غزه رژیم صهیونیستی را متهم کرده که از حوزه دفاع از خود فراتر رفته و از دولت تل‌آویو خواسته است، سیاست «مجازات دسته‌‌جمعی» غزه را متوقف کند.
پس از آغاز عملیات کوبنده و برق‌آسای «طوفان‌الاقصی» از سوی جنبش حماس در 15 مهرماه، مقامات چینی دیگر سخنی از تروریست بودن حماس بر زبان نمی‌آورند و انتقادشان از رژیم غاصب صهیونیستی در حال افزایش است.
در این راستا، «وانگ‌یی» وزیر خارجه چین در حاشیه دیدار با «جوزف بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواستار پایان دادن به جنگ در سریع‌ترین زمان ممکن و احترام به حقوق بین‌‌المللی بشردوستانه شد. وزیر خارجه چین فراتر از این موضع‌گیری پرسیده است: «در حالی که اسرائیلی‌ها تضمین‌‌هایی برای امنیت و بقای خود به دست آورده‌‌اند؛ آیا کسی از کیان و بقای فلسطینیان محافظت خواهد کرد؟ مردم یهود دیگر در جهان بی‌‌خانمان نیستند، اما آیا ملت فلسطین خانه خود را پیدا خواهند کرد؟»
وانگ‌یی همچنین در گفت‌وگو با «حسین امیرعبداللهیان» همتای ایرانی خود از آرمان عادلانه مردم فلسطین در حفظ حقوق ملی آنها حمایت کرده و تأکید کرده است، حمایت چین از فلسطینی‌‌ها به قدمت جمهوری خلق چین است، در حالی که پکن و تل‌ ‌آویو تنها از سال ۱۹۹۲ روابط دیپلماتیک داشته‌اند.
گفتنی است، چین سومین شریک تجاری بزرگ رژیم صهیونیستی در سطح جهان و بزرگ‌ترین شریک تجاری آن در آسیای شرقی است. حجم تجارت از ۵۰ میلیون دلار در سال ۱۹۹۲ به بیش از 24 میلیارد دلار در سال 2022 افزایش یافته‌ است. در عین حال، چین از معدود کشورهای جهان است که ضمن روابط گرم با رژیم صهیونیستی، رابطه خود را با جهان اسلام و از جمله فلسطین حفظ کرده است.
طی سال‌‌های اخیر، چین به دلیل سیاست نفوذ در غرب آسیا و آرام‌سازی این منطقه در جهت اهداف اقتصادی خود، افزون بر تحکیم مناسبات با کشورهای عربی، به اسرائیل نزدیک‌تر شده و سعی کرده است نقش مهم‌تری در تحولات و بحران‌های خاورمیانه ایفا کند.
از جمله تحرکات دیپلماتیک چین در این زمینه می‌توان به از سرگیری روابط سیاسی بین عربستان سعودی و ایران اشاره کرد که در اسفندماه سال گذشته با میانجی‌گری و حمایت پکن منعقد شد.
از آن زمان، چین نشان داده است که می‌‌تواند بین اسرائیل و فلسطینی‌ها نقش میانجی را ایفا کند. سفر چهار روزه «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در خردادماه گذشته به چین در همین راستا انجام شد و همان جا بود که «شی‌جين‌‌پينگ» رئيس‌‌جمهور چین تأکید کرد، راه‌ حل اساسی مسئله فلسطین در ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی با حاکمیت کامل بر اساس مرزهای ۱۹۶۷ و با پایتختی بیت‌‌المقدس شرقی است. به گفته جین‌پینگ، ما باید به وضعیت تاریخی اماکن مقدس قدس احترام بگذاریم، سخنان و اقدامات رادیکال و تحریک‌‌آمیز را رد کنیم و با برگزاری یک نشست بین‌‌المللی صلح گسترده‌تر، معتبرتر و تأثیرگذارتر را ترویج کنیم.
جنگ غزه در حالی برافروخته شده است که قرار است به زودی مراسمی برای بزرگداشت دهمین سالگرد «جاده‌ ابریشم جدید» در پکن با عنوان جدید «کمربند و جاده» با حضور چندین رهبر کشورهای عربی، اما بدون نماینده‌‌ای از رژیم صهیونیستی برگزار شود.
همچنین، ناامنی و تنش در غرب آسیا در اثر جنگ غزه، بر احداث دالان هند‌ـ خاورمیانه‌ـ اروپا که در جریان اجلاس سران گروه 20 در ماه گذشته اعلام شد، تأثیر مخربی خواهد داشت. این دالان که قرار است هند را از طریق خاورمیانه به اروپا وصل کند، از سرزمین‌های اشغالی عبور کرده و حتی برخی ناظران معتقدند قرار است به مثابه رقیبی برای ابتکار طرح جاده کمربند چین مطرح شود. در هر حال، وضعیت فعلی باعث می‌‌شود که طرح این کریدور با توجه به تحولات رقم خورده تا اطلاع ثانوی منتفی و از دستور کار خارج شود. البته تنها هند، ایالات متحده و کشورهای منطقه از جنگ اخیر زیان نمی‌‌بینند؛ بلکه چین هم به منزله یک بازیگر مهم و فعال در منطقه غرب آسیا از بحران منطقه‌ای آسیب خواهد دید.
در حالی که چین یکی از مهم‌ترین خریداران نفت خاورمیانه است، در صورت گسترده‌تر شدن دامنه جنگ در منطقه، بازار جهانی نفت نیز متلاطم شده و این امر برای اقتصاد چین که با چالش‌های مهمی مواجه است، بسیار پر هزینه خواهد بود؛ به همین دلیل شواهد نشان می‌دهد بروز یک درگیری گسترده و طولانی‌مدت هرگز به نفع هیچ‌یک از بازیگران جهانی و منطقه‌ای نبوده و ایالات متحده و چین هر دو در این روند به نوبه خود متضرر خواهند شد. از طرفی، به نظر می‌رسد تمایل چین به فلسطین و محکوم‌سازی رژیم صهیونیستی با افزایش رقابت بین دو قدرت بزرگ (چین و آمریکا) بی‌ارتباط نیست؛ یعنی همان قدر که ایالات متحده آمریکا سیاست جانبدارانه‌ای را نسبت به رژیم صهیونیستی در پیش گرفته است؛ در مقابل چین سعی می‌کند در کنار فلسطین و البته با تأکید بر حقوق و موازین بین‌المللی بایستد. به همین دلیل همزمان با اینکه گروهی از سناتورهای ارشد آمریکایی برای دیدار با رئیس‌جمهور چین به پکن رفته بودند، اختلافاتی اساسی بر سر محکوم کردن یا محکوم نکردن حماس از سوی پکن میان دو طرف در گرفت.
در مجموع، می‌توان گفت چین با توجه به اهداف و منافعی که در غرب آسیا برای خود متصور است، نسبت به جنگ غزه نگران است. این نگرانی در دعوت پکن به توقف خشونت و پایان جنگ پدیدار شده که البته در جنگ‌های پیشین نیز شاهد این‌گونه موضع‌گیری از سوی چین بوده‌ایم؛ اما نکته قابل توجه و متمایز این است که در جنگ جاری غزه، چین به حمایت از فلسطین و محکوم‌سازی طرف صهیونیستی مبادرت کرده است. این موضع‌گیری را‌ـ افزون بر آنکه ناشی از آشکار بودن جنایات اسرائیل در بمباران وحشیانه نوار غزه است ـ می‌توان در چارچوب تشدید رقابت بین چین و آمریکا بر سر نفوذ در منطقه حساس و راهبردی غرب آسیا ارزیابی کرد.