یک قاچ مقاومت!

جنایت‌های اسرائیل علیه غزه و کشتار مردم بی‌دفاع ادامه دارد. اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که این روزها اخبار تلخ و دردناک فلسطین را در بسترهای مختلف دنبال می‌کنید و در فعالیت‌های روزانه خود در فضای مجازی، محتوای حمایتی از مردم غزه را می‌پسندید یا به اشتراک می‌گذارید، احتمالاً اخیراً در قسمت «اکسپلور» طراحی‌های گرافیکی با هندوانه را دیده باشید یا با تعداد زیادی ایموجی هندوانه در قیمت نظرات پست‌های متفاوت مواجه شده‌اید؛ به ویژه اگر شما صفحات غیرایرانی را دنبال می‌کنید، احتمال قوی‌تری وجود دارد برای رسانه‌های اجتماعی‌تان این روزها رنگ و لعاب این میوه را به خود گرفته باشد.

اما چه چیزی باعث شده شماری از کاربران هندوانه را در تولید محتوا و فعالیت خود در حساب کاربری‌شان گنجانده‌اند؟ جالب است بدانید این کاربران، حمایت‌کنندگان مردم غزه و دوست‌داران فلسطین هستند. اما حلقه ارتباط هندوانه و فلسطین کجاست؟

سال ١٩۴٨ بود که فلسطین به دلیل پرورش هندوانه آب‌دار در شهر «جنین» شهرت جهانی داشت. آن روزها، فلسطینیان به عنوان قطب صادرکننده این میوه محبوب در منطقه به لبنان، سوریه و اردن شناخته می‌شدند و بخشی از کسب و کار آنها نیز به صادرات هندوانه گره خورده بود. تا اینکه در سال ۱۹۶۷ جنگ شش‌روزه رقم خورد. جنگی میان کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی که در صحرای «سینا»، «کرانه باختری» و «بلندی‌های جولان»، شهر «قنیطره»، اورشلیم و نوار غزه رخ داد. اسرائیلی‌ها در این جنایت، ۱۷ هزار نفر از فلسطینیان و مردم کشورهای منطقه را کشتند و بیش از ۶ هزار نفر را به اسارت بردند.

رژیم صهیونیستی بعد از جنگ شش روزه که می‌توان گفت سرنوشت منطقه را تغییر داد، اغلب مناطق مذکور را به اشغال خود درآورد و بر اورشلیم مسلط شد. به واسطه این اشغال، حدود ۱ میلیون نفر آواره و بی‌خانمان شدند. گرچه شورای امنیت در پایان جنگ، قطعنامه ۲۴۲ را صادر کرد که بر اساس آن اسرائیلی‌ها ملزم به تخلیه آن مناطق شده بودند، اما این قطعنامه اجرایی نشد.

بعد از اشغال مناطق جدید توسط اسرائیلی‌ها، آنها خفقان بیشتری بر کسانی که خاک و خانه خود را ترک نکرده بودند، تحمیل کردند. هر گونه استفاده از پرچم فلسطین را در غزه و کرانه باختری ممنوع اعلام شد و نمایش عمومی پرچم فلسطین را یک جرم بود. ممنوعیتی که به تدریج گسترده‌تر شد و به حوزه‌های مختلف و سطوح متفاوت جامعه راه پیدا کرد. این خفقان تا جایی تشدید شد که چند سال بعد یعنی حدود سال ۱۹۸۰، هنرمندان فلسطینی اجازه نداشتند از پرچم فلسطین در آثار خود استفاده کنند.

با گسترش این ممنوعیت، هنرمندان و نقاشان فلسطینی به یک نماد جایگزین روی آوردند؛ به طرح یک قاچ از هندوانه! و آن را به عنوان استعاره‌ای از پرچم فلسطین در آثار خود جای دادند. هندوانه بریده شده برای آنها یادآور رنگ‌های پرچم فلسطین بود؛ یعنی قرمز، سیاه، سفید و سبز. به تدریج هندوانه از معنی عینی خود به عنوان یک میوه به یک نماد ضمنی و تلویحی تبدیل شد که هویت ملی مردم فلسطین را منعکس می‌کرد؛ هویتی که اسرائیلی‌ها تلاش می‌کردند آن را نابود و حذف کنند.

هندوانه؛ یک میوه کاملاً سیاسی!

چیزی نگذشت که این میوه به عنوان نماد مبارزه مخفیانه مردم فلسطین شناخته شد و روشی بود تا آنها در شرایط اختناق حاکم، پایبندی و علاقه خود به هویت ملی‌شان را نشان دهند؛ نمادی برای مقابله با صهیونیسم و «مقاومت». اما صهیونیست‌ها پس از انتفاضه اول در سال ۱۹۸۷ استفاده از این نماد را هم ممنوع کردند! هندوانه‌ میوه سیاسی شده بود و حتی نگه داشتن یک برش تازه هندوانه در فضای عمومی به عنوان یک اقدام اعتراضی شناخته می‌شد و با آن برخوردهای جدی صورت می‌گرفت. با این وجود، هندوانه دیگر صرفاً یک میوه یا محصول صادراتی برای فلسطینیان نبود؛ یک سمبل سیاسی بود که به آثار هنری راه پیدا کرده بود تا خالقان اثر نشان دهند مبارزه آنها ادامه دارد.

این شرایط ادامه پیدا کرد تا آنکه بالاخره سال ١٩٩٣، اسرائیل ممنوعیت چند ساله استفاده و نمایش پرچم فلسطین را لغو کرد. گرچه این ممنوعیت لغو شده اما هنوز هم هندوانه نماد همبستگی و مقاومت مردم فلسطین شناخته می‌شود. «خالد حورانی»، هنرمند فلسطینی ساکن رام‌الله در کرانه باختری که آثارش در میان تصاویر هندوانه‌هایی است که در اینترنت دست به دست می‌شوند، به واشنگتن پست گفت: «هنر گاهی می‌تواند بیشتر از سیاست، سیاسی باشد! شهروندان عرب در اسرائیل (اراضی اشغالی) مدت‌هاست نادیده گرفته شده‌اند و آنها به طور فزاینده‌ای هویت فلسطینی خود را مطرح می‌کنند.»

این روزها که در شبکه‌های اجتماعی، محتوای مربوط به فلسطین و غزه و مقاومت حذف می‌شوند، استوری‌ها محدود می‌شوند و حساب‌های کاربری مسدود می‌شوند، به نظر می‌رسد برگی از تاریخ در حال تکرار است. گویا خفقان نیم قرن پیش، در قالب دیگری خودنمایی می‌کند. حالا که الگوریتم‌های مختلفی در فضای مجازی به ویژه در اینستاگرام و فیسبوک، محتوای مربوط به فلسطین و غزه را محدود می‌کند و سانسورچی‌های رژیم صهیونیستی، ممنوعیت‌های بسیاری را در نظر گرفته‌اند، حال و هوای سال ۱۹۶۷ و ممنوعیت استفاده از پرچم فلسطین بار دیگر زنده شده است، با این تفاوت که این بار ماجرا به مردم فلسطین یا کشورهای منطقه ختم نمی‌شود و از سراسر دنیا مردم می‌خواهند در این مبارزه شریک باشند و خود را با یک جبر جهانی مواجه می‌بینند.

با همه اینها نکته قابل توجه آن است که امروز کاربرانی از کشورهایی مختلف دنیا دم از غزه می‌زنند که شاید تا کنون نام مقاومت به گوش‌شان نخورده بود یا هرگز دغدغه‌ای به نام فلسطین نداشته‌اند. آنها به قدر خودشان برای حمایت از مردم غزه حتی در صحنه حضور دارند تا در این مصاف، سمت حق ایستاده باشند؛ حتی به اندازه یک ایموجی هندوانه!