کاسبان استعمارگری

 یکی از بحث‌های مهم در تاریخ تحولات دنیای جدید، نقش‌آفرینی یهودیان در رشد و رواج استعمارگری است. برای فهم بهتر این داستان، می‌توان به اثر ماندگار دکتر عبدالله شهبازی با عنوان «زرسالاران یهودی و پارسی، استعمار بریتانیا و ایران» که در پنج جلد منتشر شده، مراجعه کرد. شهبازی که مطالعاتش بر مبنای تحقیقات «ورنر سومبارت» است، در بخشی از کتاب خود آورده است:
در تمامی دوران غارتگری ماوراء بحار، زرسالاران یهودی و الیگارشی اروپا به سان اندامی واحد عمل می‌کردند. تهاجم به ماوراء بحار، پیدایش و شکوفایی اقتصاد پلانت‌کاری و تجارت جهانی برده، از آغاز تا پایان، با نام زرسالاران یهودی آمیخته است. برخی از اینان رسماً یهودی‌اند و بسیاری نوکیش(مارانو). پنهان شدن پلانتوکراسی سده‌های هفدهم و هجدهم در زیر پوشش نوکیشی مسیحی (یهودیت مخفی)، پژوهش درباره سهم واقعی یهودیان را در این فرآیند دشوار می‌سازد. مع‌هذا، داده‌های تاریخی چنان گویاست که تردیدی در جایگاه مهم ایشان بر جای نمی‌گذارد.
در سده‌های شانزدهم تا هجدهم به تدریج سیمای اقتصادی جامعه اروپا دگرگون شد؛ نیازهای جدید مصرفی سر برآورد و به تبع آن بازارهای جدید و گسترده برای «کالاهای ماوراء بحار» پدیدار شد.
یکی از مهم‌ترین تخصص‌های یهودیان، که مولود سرشت جهان‌وطنی و چند‌فرهنگی ایشان و به‏‌ویژه پیشینه زیست‌شان در دنیای اسلامی است، یافتن کالاهای جدید، ایجاد نیاز به مصرف آن در توده‌های مردم و سپس چنگ‌اندازی بر تجارت آن بود. این مسئله عامل مهمی در تکوین تمدن جدید غرب است و تا به امروز نیروی محرکه اقتصاد غرب به‌‏شمار می‌رود.
این تکاپو در دو شاخه جریان داشت: اول، کالاهای ارزان‌قیمت، ولی دارای بازار انبوه و دوم، کالاها و بازارهای محدود، ولی گران‌قیمت و پرسود. نوع اول، شامل کالاهایی می‌شد که مصرف عمومی داشت؛ مانند شکر، تنباکو و قهوه و نوع دوم، کالاهایی مصرف محدود و مشتریان خاص داشت؛ مثل جواهرات و سنگ‌های قیمتی. مورخین دانشگاه عبری اورشلیم این مضمون را به شکل زیر بیان داشته‌اند: «وجه مشخصه تجارت یهودی تلاش برای توسعه تجارت از طریق تبلیغ [بازاریابی] و متمرکز ساختن تکاپوی تجاری خود بر روی دو نوع کاملاً متمایز از کالاها بود: کالاهای تجملاتی [لوکس] از یک سو و کالاهای مورد مصرف انبوه توده مردم از سوی دیگر. در برخی موارد، یهودیان نقش مهمی در توزیع انواع جدید کالا از منابع جدید ایفا نمودند.»
یهودیان در «کشف» یا متداول ساختن مصرف انبوه کالاهایی همچون قهوه، تنباکو و شکر در اروپا جایگاهی برجسته داشتند. شکر، تنباکو، قهوه، زعفران و بسیاری کالاهای دیگر به طور عمده در سده‌های شانزدهم و هفدهم میلادی به اروپا راه یافت یا به نیاز اصلی زندگی مردم این قاره بدل شد. انحصار کاشت و تجارت آن نیز به طور عمده یا در انحصار یهودیان بود یا آنان سهم مهمی در این زمینه به دست داشتند.