حیات دوباره

سال 1400 بود که گزارش‌هایی از عقب‌نشینی آب دریای خزر و خشک شدن خلیج گرگان در رسانه‌های داخلی منتشر شد. کارشناسان معتقدند، دلیل عقب‌نشینی آب خزر، پرشدن مسیر خلیج گرگان و کانال انتقال آب خزر بر اثر سیلاب‌هاست. بی‎‌توجهی به این خبر می‌توانست چالش بزرگی برای کشور و استان گلستان در حوزه زیست‌محیطی رقم بزند؛ چون کاهش میزان آب خلیج گرگان موجب تشکیل حداقل ‌۶۰ هزار هکتار کانون ریزگرد نمکی می‌شد.
این زنگ خطر سبب شد تا رئیس‌جمهور، حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی در سال 1400 پس از سفر استانی خود به استان گلستان و استماع نظر کارشناسان، دستور صریح و شفاف آغاز عملیات لایروبی و نجات‌بخشی خلیج گرگان را صادر کند.‌ چند روز بعد سازمان بنادر و دریانوردی با آغاز عملیات هیدروگرافی و به روزرسانی نقشه‌های میدانی، مقدمات اجرای یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های زیست محیطی کشور را محقق کرد. در ادامه با ترک تشریفات اداری و با ورود قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء عملیات رسوب‌برداری از کانال آشوراده آغاز شد تا حیات به خلیج گرگان برگردد. طی ماه‌‌ها تلاش و پیگیری مستمر دولت و مشارکت قرارگاه خاتم‌الانبیاء لایروبی کانال‌های ارتباطی، به ویژه کانال آشوراده انجام و خلیج گرگان احیا شد. کانال آشوراده به طول 9 کیلومتر جزئی از مهم‌ترین مسیر انتقال آب دریای خزر به خلیج گرگان است که با حضور رئیس‌جمهور به طور کامل به بهره‌برداری رسید. با بازگشایی کانال آشوراده و ورود آب دریا به خلیج گرگان، موانع مسیر منتهی به اسکله‌های تجاری و تفریحی مرتفع شد و شناورهای سبک می‌توانند به راحتی از اسکله‌ها در مسیر جزیره آشوراده تردد داشته باشند. جلوگیری از ایجاد گرد و غبار و ایجاد کانون ریزگرد ناشی از خشک شدن خلیج گرگان، ارتقای کیفیت و کاهش شوری آب خلیج گرگان، حفظ تمام ارگانیسم‌های زیستمند موجود در آن و احیای حوضچه بندر ترکمن و نصب و راه‌اندازی اسکله شناور برای رونق گردشگری از دیگر مزایا و فواید احیای خلیج گرگان برای مردم منطقه و استان گلستان است.
انجام عملیات لایروبی به حجم یک میلیون و 420 هزار مترمکعب، احداث کانال آبرسانی و تسهیل تبادل آب خلیج گرگان و دریای خزر به‌طول 11 کیلومتر، احداث 5 هزار و 400 مترطول دیواره چوبی برای حفاظت از کانال در برابر رسوبات احتمالی برای اولین بار در کشور، ایجاد امکان تردد شناورهای سبک بین خلیج گرگان و دریای خزر، ورود بیش از 150 میلیون مترمکعب آب به خلیج گرگان پس از بازگشایی کانال، احداث 4 دایک به ‌وسعت بیش از 100 هکتار و شروع عملیات احیای پوشش گیاهی بومی منطقه، احیای اسکله چوبی بندر ترکمن و جزیره آشوراده، افزایش کیفیت و کاهش شوری آب خلیج گرگان و حفظ تمام ارگانیسم‌های زیستمند موجود در آن، استفاده از ظرفیت بومی استان در حوزه‌های مختلف، نظیر ماشین‌آلات، نیروی انسانی، تجهیزات و خدمات در راستای اجرای پروژه، جلوگیری از ایجاد گرد و غبار و کانون ریزگرد ناشی از خشک شدن خلیج گرگان، احیای حوضچه بندر ترکمن و نصب و راه‌اندازی اسکله شناور جهت رونق گردشگری، حفظ حیات بیش از 15گونه ماهیان شناسایی شده در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۹ و حفظ پناهگاه بیش از 150 هزار پرنده مهاجر از گونه‌های مختلف؛ تنها بخشی از خدمات و تلاش‌های متخصصان قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در این طرح است.
در مدت زمان کوتاه بازگشایی کانال آشوراده، سطح آب خلیج گرگان تا حد قابل توجهی بالا آمده است و هم اکنون حدود 400 متر آب دریای خزر به سمت ساحل بندرگز پیشروی کرده و سطح آب خلیج در پای اسکله چوبی بندرگز در مقایسه با یک ماه گذشته حدود 65 سانتی‌متر افزایش داشته است.
به گفته کارشناسان محیط زیست، ارتباط خلیج گرگان با دریای خزر، حدود 15 گونه ماهی کمیاب را از خطر انقراض نجات داد.از دیگر‌ نتایج لایروبی کانال آشوراده و خلیج گرگان می‌توان به جلب رضایت مردم بومی و خرسندی از احیای مجدد مناطق و مسیرهای خشک شده و آغاز فعالیت‌های دریایی، برگزاری ورزش‌های آبی در مسیر کانال احداثی و حوضچه بندر، رفع دغدغه‌های تعاونی‌های مسافری دریایی بندر ترکمن و بندر گز، افزایش گردشگری و تفریحی دریایی در منطقه و حیات تازه اکوسیستم و مهاجرت پرندگان به این منطقه اشاره کرد.
احیای طرح طبیعت‌گردی جزیره آشوراده به واسطه فراهم شدن سهولت تردد مسیر آبی بین بندر ترکمن و جزیره آشورده از دیگر مزیت‌های اجرای این لایروبی است.
فلامینگوها و پرندگان مهاجر زمستان گذران پس از مدت‌ها با علاج‌بخشی خلیج گرگان به این منطقه بازگشتند. گفتنی است، این زیست‌بوم به دلیل خشکی در چند سال گذشته، به قتلگاه این پرندگان تبدیل شده بود!
«سیدمسعود حسینی» مدیر عامل هلدینگ تخصصی دریایی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) درباره احیای خلیج گرگان می‌گوید: «پس از اینکه رئیس‌جمهور دستور احیای خلیج گرگان را صادر و از قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) درخواست همکاری کرد، ما بلافاصله ماشین‌های تخصصی لایروبی را به این نقطه از کشور ارسال کردیم. یکی از نتایج لایروبی و علاج بخشی خلیج گرگان احیای دوباره گردشگری با راه‌اندازی اسکله شناور و حوضچه بندر ترکمن است.»
«جعفر خنیور» مدیرعامل مؤسسه مکین قرارگاه سازندگی درباره نحوه اجرای عملیات علاج‌بخشی خلیج گرگان می‌گوید: «برای آبرسانی و تسهیل تبادر آب خلیج گرگان و دریای خزر کانالی به طول 11 کیلومتر را احداث و یک میلیون و 420 هزار مترمکعب لایروبی کردیم. پس از این لایروبی بیش از 150 میلیون مترمکعب آب وارد خلیج گرگان شد که با ورود این حجم از آب شوری آب خلیج را نصف کرد. قرارگاه سازندگی خاتم‌النبیاء(ص) در راستای خدمات اجتماعی، در کنار این پروژه کانال پرورش میگو گمیشان را احداث کرد و زمینه تولید 37۰۰ تن میگو را فراهم کرد که این مهم باعث خوشحالی مردم این منطقه شد.»