سال‌های سال است که مسئله آب ماجرایی عجیب و پر تنش شده است؛ ماجرایی که از چندی پیش با سرعت گرم شدن زمین و کاهش آب‌های سطحی به گفته کارشناسان وارد مرحله جدیدی شده است تا جایی که برخی محققان جنگ بر سر آب و منابع آبی را از جنگ‌های نوظهوری می‌دانند که کل کره خاکی و جوامع بشری را در بر می‌گیرد. گرم شدن زمین و به دنبال آن تغییرات اقلیمی شدیدی که جای جای زمین را در بر گرفته، سبب تغییرات بسیاری، به ویژه در آب و هوای نقاط گوناگون دنیا شده است؛ تغییراتی که ایران زمین را هم بی‌بهره نگذاشته و اولین و مهم‌ترین تأثیری که به دنبال داشته، تغییر در الگوی سامانه‌های بارشی و کاهش شدید بارندگی و تغییر فصل‌ها بوده است. تغییراتی که سبب ریزش دیرهنگام برگ‌های پاییزی و تعویق خواب زمستانی زمین، گیاهان و درختان و جانوران شد و بارش‌هایی که پیش از این در تابستان پیش‌بینی شده بود که سبب پر شدن سدها شده و تاحدودی مشکل تأمین آب را در تابستان 1403 برطرف کند، نبارید و پاییز پربارش به پاییز بدون باران مبدل شد!
بحران خشکسالی
مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی اعلام کرد با توجه به تغییرات اقلیمی، پیش‌بینی‌های مورد انتظار فصل پاییز محقق نشد و بارندگی‌ها مطلوب نبود. میزان بارش ثبت شده نشان می‌دهد با کاهش جدی بارندگی مواجه هستیم؛ زیرا بارندگی امسال ۴۳ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده است.
پیش‌بینی‌ها کمی با چرخش زمین و زمان درست از آب در نیامد و حالا حکایت‌های ناخوشایندی از لب‌های خشک زمین و خساست آسمان پاییزی از پایتخت گرفته تا دیار خراسان و از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب ایران زمین دارد. پیش‌بینی‌هایی که قرار بود پاییز امسال را با میزان بارش‌هایی در حد نرمال و حتی فراتر از نرمال پاییزی رویایی و پرباران رقم بزند، اما نه‌تنها پیش‌بینی‌ها محقق نشد؛ بلکه میزان بارش‌ها در پاییز امسال در مقایسه با سال گذشته کاهش ۶ درصدی را ثبت کرد. امری که نشان می‌دهد، خشکسالی حالا حالا‌ها میهمان ناخوانده این سرزمین است و سایه خشکسالی ۲۰ ساله بر منابع آبی این کشور قصد ندارد جای خود را با ترسالی یا حتی کم بارشی عوض کند.
اقلیم خشک و تغییرات ناگوار
ایران اقلیمی خشک و نیمه‌خشک دارد و در مقایسه با سایر نقاط زمین کم بارش است؛ چنانکه میزان این بارش‌ها به یک‌سوم متوسط جهانی می‌رسد؛ حالا بارش‌ها کم و کمتر شده و فصلی که روزگاری با بارش‌های سیل‌آسا و شدید نوید روزهای پر آب و به دور از خشکسالی تابستان را می‌داد، حالا با تغییر اقلیم‌های ناشی از گرمایش زمین خبرهای ناخوشی از تداوم خشکسالی‌ها و کم آبی‌ها می‌دهد.
گفته می‌شود سال آبی ۱۴۰۲ در حالی به ماه‌های پایانی خود نزدیک می‌شود که میزان بارندگی‌ها در کشور با وجود پیش‌بینی اولیه برای پربارشی با کمترین میزان ممکن پیش می‌رود و گزارش اخیر شرکت مدیریت منابع آب ایران هم نشان می‌دهد، کشور با کاهش شدیدی در میزان بارش‌ها و به دنبال آن میزان منابع آبی روبه‌رو شده است.
براساس آخرین داده‌های سازمان هواشناسی، میانگین بارش‌های کشور طی پاییز ۳۳/۴ میلی‌متر ثبت شده، این در حالی است که به صورت نرمال باید از ابتدای سال آبی تاکنون، ۵۹/۱ میلی‌متر بارندگی دریافت می‌کردیم، این میزان بارش ثبت شده نشان می‌دهد، ما با کاهش جدی بارندگی مواجه هستیم.
پاییز کم‌بارش بدون باران تمام شد؛ پاییزی که میزان بارندگی‌های آن خیلی پایین‌تر از نرمال کم بارشی بود.
چهارمین خشکسالی!
به گفته مدیرعامل آب و فاضلاب کشور، کاهش بارش‌ها نگرانی‌ها در حوزه منابع آبی کشور را افزایش داده است و در حال گذراندن چهارمین سال خشکسالی‌های پیاپی در کشور هستیم.
سازمان هواشناسی، بارش‌های نرمال و فرانرمالی برای پاییز امسال پیش‌بینی کرده بود که باز هم تغییر اقلیم‌ها همه پیش‌بینی‌ها را بر هم زد و باران نیامد و منابع آبی زمین لب‌های تشنه دشت‌های ایران را تشنه‌تر کرد.
کاهش بارش‌ها یا بهتر است بگوییم نبود بارندگی در فصلی که برای یک سال ذخایر آبی را تأمین می‌کرد، نگرانی‌ها در حوزه منابع آب کشور را بیش از همیشه افزایش داده است. گزارش‌های رسمی تأکید دارد که منابع آب تجدیدپذیر کشور که حدود ۱۰ سال قبل، ۱۳۰ میلیارد مترمکعب بود، امسال به حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب رسیده است و این به معنای معناست که برای نجات از بی‌آبی به مدیریت منابع آبی موجود نیاز داریم؛ نسخه‌ای که سال‌های سال است کارشناسان پیچیده‌اند؛ اما تنها حرف و حدیث است و کسی اهل عمل به این نسخه‌ها نبوده و نیست.
محققان و پژوهشگران می‌گویند افزایش دما سبب آب شدن یخ‌ها در قطب شمال و جنوب شده است، پیشتر جریان‌های هوا از غرب به شرق بود، اما اکنون از سمت استوا به سمت قطبین اتفاق افتاده و می‌تواند دلیل تغییر جهت حرکت جریان‌های آب و هوایی به سمت ایران و کمبود بارش‌ها و نیامدن سامانه‌های رطوبت‌زا باشد.
به گفته کارشناسان و اقلیم‌شناسان، روند کاهشی بارش‌های جوی همزمان با تغییرات اقلیمی و افزایش میانگین دمای هوا در چند سال اخیر به تشدید بحران آب منجر شده و راهکاری جز مدیریت مصرف و اولویت دادن به تأمین آب شرب، برای گذر از این بحران وجود ندارد.
آب، یعنی آبادانی و نبود آب و خشکسالی نتیجه‌ای جز نابودی سرزمینی و کوچ و مهاجرت‌های اجباری در پی ندارد؛ داستان آب زیبایی و داستان بی‌آبی خشکی و نابودی است؛ پس با وجود کم‌بارشی، خالی شدن سدها و تخلیه منابع آبی زیر زمینی باید مدیریت داشت تا بلکه سرزمین باستانی ایران برای آیندگان باقی بماند.
