بایدها و نبایدهای تبلیغات انتخاباتی

فرایند برگزاری انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی که در روز «یازدهم اسفند» همزمان با انتخابات ششمین دوره مجلس خبرگان برگزار می‌شود، وارد مراحل نهایی خود شده است.

در روز اول اسفندماه، یعنی سه‌شنبه پیش‌رو، نظر نهایی شورای نگهبان در باب نامزدهای نهایی انتخابات مجلس دوازدهم اعلام می‌شود و از سوم تا نهم اسفند، تبلیغات انتخاباتی نامزدها و طرفداران آن‌ها جریان خواهد داشت.

در ادامه با عنایت به اینکه از روز سوم اسفند، یعنی پنج‌شنبه پیش‌رو موعد تبلیغات انتخاباتی نامزدهای حضور در مجلس شورای اسلامی آغاز می‌شود، با استناد به فرمایشات رهبر حکیم انقلاب اسلامی، به ملاحظاتی می‌پردازیم که نامزدهای انتخاباتی در موعد تبلیغات باید مراعات کنند.

بدون‌تردید، نخستین وظیفه نامزدها در فضای تبلیغات انتخاباتی، سالم نگه‌داشتن فضا و رعایت اخلاق اسلامی است؛ قطعاً یک نامزد انتخاباتی در نظام مقدس جمهوری اسلامی باید ملتزم به رعایت حدود شرعی باشد و از مرسومات تبلیغات سیاسی در دنیای غرب نظیر توهین و تهمت به رقیب و تمسک به رویکردها و اقدامات فریبنده و ضد اخلاقی، پرهیز و اجتناب داشته باشد.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در همین راستا در ۲۷ آذر ۱۳۷۰ در دیدار با مسؤولان وزارت کشور، فرمودند: «فضای انتخابات، باید فضای سالمی باشد؛ فضای تبلیغات، باید با فضای پروپاگاندهای معمول دنیا تفاوت داشته باشد. امروز در دنیا، دموکراسی، یک دموکراسی حقیقی نیست؛ زیرا فشار تبلیغات پُر زرق و برق تو خالی، با سخنان فریب‌آمیز، آن‌چنان بر ذهن مردم سنگینی می‌کند که امکان انتخاب درست را به مردم نمی‌دهد؛ نمی‌گذارند مردم فکر کنند. هر کسی که مقداری از کارهای انتخاباتی کشورهای به اصطلاح دموکراتیک را مشاهده کرده باشد، این معنا برایش واضح است. حرف‌هایی که می‌زنند، وعده‌هایی که می‌دهند، قیافه‌هایی که می‌گیرند، تملق‌هایی که از بعضی از قشرها یا گروه‌ها می‌گویند، ارتباط‌هایی که با جناح‌های خاصی برقرار می‌کنند تا نظر آن‌ها را جلب بکنند، این‌ها کارهای سالمی نیست؛ کارهایی است که وقتی در یک مجموعه مردمی انجام گرفت، فضا را مسموم می‌کند و قدرت فکر کردن به آن‌ها نمی‌دهد».

رهبر معظم انقلاب اسلامی در ادامه فرمودند: «تبلیغ، صحیح و حق است؛ اما با معنای واقعی کلمه، با حفظ حدود شرعی کلمه، به دور از فریب، به دور از کارهای دروغین و نمایشی، به دور از متهم‌کردن این و آن. نمی‌شود ما بگوییم که مسؤولان انتخابات، نسبت به این قضیه هیچ مسؤولیتی ندارند؛ این شرط سلامت انتخابات است».

مورد دیگری که باید به آن عنایت داشت این است که نامزدهای انتخاباتی باید در ایام تبلیغات انتخاباتی، از تخریب رقیب و اهانت به او و ترور شخصیتی دیگران برای جلب نظر رأی‌دهندگان، به شدت پرهیز و اجتناب کنند.

رهبر حکیم انقلاب اسلامی در همین خصوص در ۶ خرداد ۱۴۰۰ طی بیاناتی در ارتباط تصویری با نمایندگان مجلس شورای اسلامی گفتند: «توصیه به نامزدها این است که انتخابات را صحنه جنگ قدرت قرار ندهید. نگاه نکنید به آن چیزی که در آمریکا و بعضی کشورهای اروپایی معمول است که برخوردهای اهانت‌آمیز، آبرویشان را برد. در گذشته هم هر وقتی که نامزدها در مناظرات تلویزیونی و غیره روش اهانت و توهین و تهمت و تخریب طرف مقابل و ترساندن مردم از رقیب را دنبال کردند، کشور به نحوی از انحاء ضرر کرد؛ در گذشته هم این جور بوده. این جوری نباشد که مردم را از رقیب بترسانیم که اگر او بیاید چنین خواهد شد، چنین خواهد شد. میدان انتخابات، میدان مسابقه خدمت است. قرآن به ما دستور می‌دهد: فَاستَبِقُوا الخَیرٰت؛ دنباله‌ کار نیک با هم مسابقه بدهید و پیش بروید؛ با این نگاه بایستی به انتخابات نگاه کنند. نفرت‌پراکنی و اتّهامات چنین و چنان نباشد».

یکی دیگر از الزامات مهم در دوران تبلیغات انتخاباتی که نامزدها باید نسبت به آن مقیّد باشند، پرهیز از هنجارشکنی برای بیشتر دیده‌شدن و جلب توجه عده‌ای قلیل است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در این‌باره می‌فرمایند: «نامزدها هنجارشکنی هم نکنند. بعضی‌ها برای اینکه بیشتر دیده بشوند، بیشتر شنیده بشوند، راه‌حلّ‌شان این است که هنجارشکنی کنند، خطوط قرمز نظام را به قول خودشان بشکنند؛ نه، نظام جمهوری اسلامی یک نظام مستقر و پابرجا است، یک نظام جاافتاده است، خطوط اصلی نظام مشخّص است. این‌ها مربوط به شخص این حقیر و امثال بنده هم نیست؛ این‌ها کار خدا است، متّکی به آحاد مردم است؛ با تکیه به همین استقرار بوده که جمهوری اسلامی توانسته در مقابل این همه دشمنی در این سال‌ها مقاومت بکند. این جور نباشد که سعی کنند با شکستن این حدود و ثغورِ مهمّ نظام جمهوری اسلامی، برای خودشان یک موقعیّتی دست و پا کنند؛ که دست و پا هم نمی‌شود، موقعیّت هم به دست نمی‌آید. نیت‌شان را خدایی کنند».

نامزدهای انتخاباتی باید به این مهم نیز توجه داشته باشند که انتخابات از آن زمینه‌ها و بسترهایی است که برای کشور مایه اعتلا و آبرو می‌باشد، لذا نباید در دوران تبلیغات به بیان اظهارات و ادعاهایی مبادرت ورزند که اقتدار ایران اسلامی و عزت نفس ملی را مخدوش سازد.

رهبری حکیم انقلاب پیرامون این موضوع در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۶ در دیدار اقشار مختلف مردم فرمودند: «همه مراقبت کنند و بدانند که ملّت ایران دشمن دارد؛ در مقابل دشمن باید چهره‌ی ملّت، چهره‌ای باشد که حاکی باشد هم از تصمیم، هم از اطمینان به نفْس؛ سکینه و آرامش. این دو چیز باید وجود داشته باشد. عزم و تصمیم راسخ، آنجایی که باید تصمیم گرفت، و در هر حال توکّل به خدای متعال و اعتماد به نفْس و احساس قدرت و توانایی که خوشبختانه ملّت ایران این را دارند، انسان این را احساس می‌کند. خب حالا در بحث‌ها و حرف‌های انتخاباتی، گاهی یک حرف‌هایی زده شد که شایسته ملّت بزرگ ایران نبود، لکن حضور مردم همه‌ این مسائل را حل خواهد کرد؛ این چیزها تأثیری در حضور مردم نخواهد گذاشت ان‌شاءالله و به توفیق الهی. ان‌شاءالله مردم -زن و مرد- در سرتاسر کشور شرکت خواهند کرد و آبرو خواهند بخشید به نظام جمهوری اسلامی، با حضور خودشان، با عزم راسخ خودشان».

بدون تردید چنانچه نامزدهای انتخاباتی با هدف بیشتر دیده‌شدن، وارد وادی هنجارشکنی و مخدوش‌کردن اقتدار نظام و عزت ملی شوند و ادعاهایی نامنطبق با حقیقت را ایراد کنند، موجبات سوء‌استفاده دشمنان فراهم می‌آید.

مقام معظم رهبری درخصوص همین موضوع می‌فرمایند: «انتخابات، یکی از آن زمینه‌هایی است در کشور که هم می‌تواند مایه اعتلا و آبرو بشود، هم می‌تواند مایه‌ ضعف و سستی و ایجاد مشکلات بشود؛ انتخابات این‌ جوری است. اگر مردم شرکت کنند، با نظم شرکت کنند، با اخلاق حرکت بکنند، حدود اسلامی را رعایت بکنند، قانون را همه رعایت بکنند، این مایه‌ آبرو و عزّت نظام جمهوری اسلامی است؛ و اگر قانون‌شکنی کنند، اگر بداخلاقی کنند، اگر با حرف‌های خود، دشمن را به خودشان امیدوار کنند، انتخابات به ضرر ما تمام خواهد شد. ما مجرّبیم در کار انتخابات، می‌دانیم انتخابات چیست، می‌دانیم آن کسانی که در انتخابات، طرف قضیه هستند و دخالت دارند، در چه محیط‌های فکری ممکن است قرار بگیرند، چه دشمنی‌هایی با این‌ها می‌شود، چه وسوسه‌هایی به این‌ها رو می‌آورد؛ این‌ها چیزهایی است که برای ما تجربه‌شده است؛ این‌ها روشن است».

بی‌گمان، یکی از معیارهای انتخابات سالم، به نوع کنش و رفتار نامزدها در ایام تبلیغات مربوط می‌شود؛ در جریان یک انتخابات سالم، نامزدها نه تنها نباید به رقیب تهمت بزنند بلکه نباید حتی غیبت آن‌ها را نیز کنند؛ نامزدها باید صادقانه با مردم سخن گویند و فقط معطوف به تبلیغ توانایی‌های خود باشند.

رهبر حکیم انقلاب اسلامی در همین رابطه در ۳۰ دی ۱۳۹۴ در دیدار دست‌اندرکاران برگزاری انتخابات، فرمودند: «نامزدهای انتخاباتی به یکدیگر اهانت نکنند؛ خب، جنابعالی نامزد هستید، معتقدید که آدم صالحی هستید، آدم برجسته‌ای هستید؛ بسیار خوب، از خودتان هر چه می‌خواهید تعریف کنید بکنید اما به رقیب‌تان اهانت نکنید، به رقیب‌تان تهمت نزنید، از رقیب‌تان غیبت هم نکنید؛ تهمت و افترا یعنی نسبتی بدهید که واقعیّت ندارد، اما غیبت یعنی نسبتی بدهید که واقعیّت دارد؛ غیبت هم نباید بکنید. بنابراین این هم یک وظیفه است و یک معیار است برای سلامت انتخابات. نمایندگان بروند آنچه را در وسع‌شان، در قدرت‌شان، در صلاحیت‌شان هست، برای مردم بیان کنند؛ مردم هم نگاه می‌کنند، خوششان می‌آید رأی می‌دهند، خوششان نمی‌آید رأی نمی‌دهند؛ این می‌شود انتخابات سالم».

اما یکی دیگر از الزامات برای نامزدهای انتخاباتی در ایام تبلیغات، پرهیز از ارائه وعده‌های غیر عملیاتی و نادرست به مردم است. بدون‌تردید مسؤولان در نظام اسلامی باید به وعده‌ای که به مردم می‌دهند جامه عمل بپوشانند و از دادن وعده‌هایی که امکان تحقق آن‌ها وجود ندارد پرهیز کنند؛ این امر بر سرمایه اجتماعی نظام خواهد افزود و در همراهی هر چه بیشتر مردم نیز مؤثر است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در همین خصوص می‌فرمایند: «بعضی از نامزدها، وعده‌هایی به مردم می‌دهند که خودشان هم می‌دانند از دست آنها ساخته نیست؛ شما که نمی‌توانی این وعده را عملی کنی، چرا به مردم وعده می‌دهی؟ …باید صادقانه با مردم رفتار کرد، این جزو آداب حتمی انتخابات سالم است».

اما علاوه بر خود نامزدهای انتخاباتی، طرفداران آن‌ها نیز باید ملتزم به رعایت اخلاق اسلامی باشند و ازهیاهو و جنجال‌آفرینی و اتهام‌پراکنی و هراس‌افکنی و هرگونه ناهنجاری پرهیز کنند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیاناتی که در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۶ در دیدار اقشار مختلف مردمی داشتند، در این خصوص فرمودند: «من یک عرض هم بکنم به طرفدارهای نامزدهای انتخاباتی؛ خب هر کسی از این آقایان محترم نامزدهای انتخابات، یک عدّه طرف‌دار و علاقه‌مند و سینه‌چاک و دوست‌دار و مانند این‌ها دارد، این‌ها هم متانت خودشان را حفظ کنند؛ هم طرفدارها، هم ستادها، متانت خودشان را حفظ کنند، انضباط خودشان را حفظ کنند؛ مقصودشان انجام وظیفه باشد، آنچه برای ما مهم است این است. این چند صباحِ زندگی، این چند صباحِ کار و تلاش -زید یا عمرو یا بکر- این‌ها خواهد گذشت، آنچه می‌مانَد، عمل ما است که در محاسبه الهی به‌حساب می‌آید و باید جواب بدهیم. وَ استَعمِلنی بِما تَسأَلُنی غداً عَنه؛ خدای متعال فردا از ما، از چیزهایی سوال خواهد کرد؛ به فکر آن باید بود، برای آن باید تلاش کرد. هم آحاد مردم، هم خود نامزدهایی که در عرصه‌ رقابت‌های انتخاباتی وارد شدند، هم طرفداران‌شان و دوستان‌شان، کاری کنند که هر حرکت‌شان حسنه‌ای باشد در نزد کرام‌الکاتبین الهی؛ کاری کنند که اعمال آن‌ها، رفتار آن‌ها، گفتار آن‌ها پیش خدای متعال حسنه محسوب بشود و خدای متعال ثواب برای آن معیّن بکند. این کِی خواهد شد؟ آن‌وقتی که ما کارهایمان را برای خدا انجام بدهیم. همه تلاش کنند، مبارزه کنند، کار کنند، خوب است، اما نیت‌ها را نیت‌های خدایی بکنند؛ اگر این [طور] شد، آن‌وقت خدای متعال هم به کار برکت خواهد داد، به ملّت ایران برکت خواهد داد و آنچه به نفع ملّت ایران است، به توفیق الهی پیش خواهد آمد. به‌ هر حال همه موظفیم که به قانون و انضباط قانونی پایبند باشیم و آن را عمل بکنیم».