دعای افتتاح یکی از دعاهای معروف و محبوب میان شیعیان است که در شب‌های ماه مبارک رمضان خوانده می‌شود. این دعا یکی از آداب ویژه این ماه پربرکت شناخته شده است. این دعا با عبارت «اللهم إني أفتتح الثناء بحمدك» آغاز می‌شود که معنای آن «خدایا، من ستایش را با سپاس از تو آغاز می‌کنم» است. در فرهنگ اسلامی آغاز هر کار مهمی با سپاس و حمد خداوند متعال متداول است. دعای افتتاح با نام خداوند متعال آغاز می‌شود و در آن، ستایش‌هایی به جمال و جلال او اختصاص داده شده است. در این دعا، دعاکننده از خداوند می‌خواهد که بهترین حالات و اعمال را در این ماه به او عطا کند و از گناهانش درگذرد. دعای افتتاح نه تنها یک وسیله برای تقرب به خداوند در این ماه مقدس است، بلکه به عنوان یک راهنما برای مؤمنان عمل می‌کند تا به یاد داشته باشند که چگونه باید از فرصت‌های این ماه استفاده کنند و چگونه باید به خودسازی و تزکیه نفس همت بگمارند. این دعا حاوی مضامین عرفانی و اخلاقی فراوانی است و در آن از خداوند برای رحمت و مغفرت، هدایت و توفیق بندگان در راه رسیدن به کمال و نیز برای آمرزش گناهان درخواست می‌شود. دعای افتتاح به ما یادآوری می‌کند که بندگان باید همواره در جست‌وجوی رضایت خداوند باشند و از او کمک بخواهند تا در مسیر درست زندگی قدم بردارند. این دعا همچنین تأکید دارد بر اینکه خداوند نزدیک و پاسخ‌گوی دعای بندگان است، به‌شرطی که با قلبی پاک و نیتی خالص او را بخوانند.
ارتباط بندگان با خداوند از طریق دعا، یکی از مهمترین جنبه‌های عبادت در اسلام است. دعا راهی برای بیان نیازها، خواسته‌ها، شکرگزاری‌ها و توبه‌های بندگان در برابر خالق است. این عمل نه تنها وسیله‌ای برای درخواست کمک و راهنمایی از خداوند است، بلکه فرصتی برای تأمل و خودسازی نیز به شمار می‌رود. در ماه مبارک رمضان، که ماه تقرب به خداوند و تزکیه نفس است، دعا و به ویژه دعای افتتاح، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. این دعا به مسلمانان کمک می‌کند تا با خداوند ارتباط عمیق‌تری برقرار کنند و از او بخواهند تا در این ماه پربرکت، آنها را در راه رستگاری و تقویت ایمان یاری دهد. این ارتباط معنوی، فرصتی برای تأمل و خودشناسی است و به مؤمنان کمک می‌کند تا با خداوند متعال ارتباطی عمیق‌تر برقرار کنند و در مسیر بندگی و تقوا گام بردارند. دعای افتتاح نیز همانند بسیاری از دعاها و سوره‌های قرآن کریم، با سپاس و حمد خداوند آغاز می‌شود. این کار نشان‌دهنده ادب و شکرگزاری بنده در برابر خالق است و این حقیقت را بیان می‌کند که هر نعمت و خیری که به انسان می‌رسد، از سوی خداوند است. سپاسگزاری از خداوند در آغاز دعا، زمینه‌ساز یک ارتباط صمیمانه و معنوی با خداوند است و قلب بنده را برای دریافت فیوضات الهی آماده می‌کند. همچنین، این کار نشان‌دهنده تواضع و فقر مطلق بنده در برابر غنای مطلق خداوند است و نشان می‌دهد بنده همواره نیازمند رحمت و عنایت خداوند است.
وقتی آغاز دعای افتتاح با سپاس خداوند شروع می‌شود، به‌عنوان یک روش برای تقویت روحیه شکرگزاری و تواضع در برابر خداوند عمل می‌کند. این امر به ما یادآوری می‌کند که باید همیشه برای همه نعمت‌هایی که خداوند به ما ارزانی داشته، سپاسگزار باشیم و از او بخواهیم که ما را در مسیر شکرگزاری و عبادت هدایت کند. شکرگزاری جاری نمی‌شود، بلکه باید در قلب و عمل نیز تجلی یابد. شکرگزاری واقعی به معنای بهره‌برداری صحیح از نعمت‌های الهی و به کار بستن آنها در مسیر رضایت خداوند و خدمت به خلق است. بنابراین انسان شکرگزار واقعی باید نیت خالص داشته باشد، هر عملی را برای رضای خداوند و بدون هدف‌های دنیوی انجام دهد. نعمت‌ها را به رسمیت بشناسد؛ از جمله نعمت‌های جسمی، معنوی، علمی و مادی که خداوند به او ارزانی داشته است؛ زبان به سپاسگزاری بگشاید؛ با زبان خود به طور مداوم خداوند را ستایش کند، از او تشکر کند و با قلب خود نیز شکرگزار باشد. با قلبی پر از محبت و ایمان به خداوند، شکرگزاری کند و از صمیم قلب احساس نیاز و وابستگی به خداوند داشته باشد؛ با اعمال و رفتار خود شکرگزاری کند؛ نعمت‌هایی را که خداوند به او داده است، در مسیر اطاعت از فرامین الهی و خدمت به خلق خدا به‌کار گیرد؛ از معصیت و نافرمانی خداوند پرهیز کند؛ نعمت‌های الهی را در راه گناه و معصیت به کار نبرد؛ در شدائد و سختی‌ها صبر پیشه کند؛ شکرگزاری در شرایط دشوار نیز باید حفظ شود و انسان باید صبر و استقامت خود را حفظ کند؛ در رفاه و آسایش، فروتنی و تواضع داشته باشد؛ در شرایط خوب نیز نباید مغرور شود و همواره خود را نیازمند رحمت و عنایت خداوند بداند؛ در پی تقرب بیشتر به خداوند باشد؛ شکرگزاری واقعی باید انسان را به سوی خداوند نزدیک‌تر کند و او را در مسیر کمال و تعالی هدایت کند. به این ترتیب، شکرگزاری واقعی در اسلام مفهوم جامع و عمیقی است که شامل همه جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی می‌شود و به انسان کمک می‌کند تا در راستای رضایت خداوند و بهبود جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، گام بردارد.
