در ژانویه سال 2021 میلادی، ولیعهد عربستان، «بن سلمان» از پروژهای به نام «نئوم» یا شهر خطی عربستان پردهبرداری کرد که شامل بخشها و قسمتهای گوناگونی میشد. این پروژه عظیم بخشی از دیدگاه عربستان تا سال 2030 است که در سال 2016 میلادی و در راستای کاهش اتکای عربستان به نفت و بالا بردن درآمد خالص این کشور معرفی و آغاز شده بود. پروژه عظیم نئوم استان تبوک کشور عربستان سعودی را هدف خود قرار داده و مربوط به پیشرفت و مدرنیزه کردن این استان است. از مهمترین بخشهای مربوط به این پروژه شهر خطی عربستان یا به اصطلاح انگلیسی «لاین سیتی» است.
اما حالا پس از حدود یک سال، پیشبینیها از آنچه گفته میشد، متفاوتتر شده است و با وجود هزینههای هنگفت تبلیغاتی بنسلمان برای ساخت شهر هوشمند «لاین»، حالا رسانهها از عقبنشینی از این پروژه خبر دادند. شهر هوشمند 170 کیلومتری فعلاً قرار است 2/4 کیلومتر باشد.
پروژههای شهرسازی و ایدهها و نوآوریهای انتزاعی شاه بن سلمان که روزگاری با صرف هزینههای هنگفت تبلیغاتی توجه زیادی به خود جلب کرد، حالا یکی یکی با شکست مواجه میشوند. در یکی از این ماجراها بن سلمان نوآوری بلندپروازانهای را رو کرد و گفت قصد دارد یک شهر بسازد. شهری ۲۶ هزار کیلومتر مربعی در بیابانهای نزدیک شمال دریای سرخ که «نئوم» نام گرفت و قرار شد تا ۲۰۳۹ تکمیل شود. ولیعهد سعودی طراحیهای ویژه ساخت شهر مدرن و هوشمند «لاین» را در قالب ابرپروژه نئوم تشریح کرد و گفت: «لاین رویکرد جدیدی را برای طراحی شهرها بر اساس مفهوم جاذبه صفر ارائه میدهد و مکانی برای رؤیاپردازان فردایی بهتر است.»
با اینحال، رسانهها به تازگی خبر دادند که ظاهرا عربستان سعودی از این طرحهای بلندپروازانه عقبنشینی کرده است. طول اولیه لاین از ۱۷۰ کیلومتر به فقط 2/4 کیلومتر تقلیل یافته است و قرارِ جدید بر این است که تا سال ۲۰۳۰ تکمیل شود.
افزون بر این، در حالی که قرار بود تا سال ۲۰۳۰ لاین میزبان 1/3 میلیون نفر باشد، طبق گزارشها این رقم اکنون به کمتر از ۳۰۰ هزار نفر تنزل پیدا کرده است. ایده این است که پس از آن لاین نیز مانند هر شهر عادی به رشد خود ادامه میدهد و مناطق مسکونی، کسبوکارها و جاذبههای توریستی جدید در صورت نیاز به آنها اضافه میشود؛ البته همه اینها تحت نظارت سیستمهای هوش مصنوعی و پایش نیازمندیهای انرژی انجام خواهد شد.
هزینه شهر آینهای لاین، نزدیک به 1/5 تریلیون دلار تعیین شده بود. عربستان در سال ۲۰۲۲ و اوج فروش نفت خود، حدود ۳۲۶ میلیارد دلار درآمد کسب کرده بود و این اعداد، یعنی عربستان سعودی باید درآمد نفتی پنج سال خود را فقط در لاین خرج کند.
از همان ابتدای مطرح شدن ایده مگاشهر نئوم، برخی از کارشناسان نسبت به جاهطلبیهای این پروژه بزرگ ابراز تردید کرده بودند. عربستان سعودی در ابتدا قصد داشت بخشهای عمده این پروژه را تا سال ۲۰۲۰ تکمیل کند، اما با اختلاف فاحشی از پیشبینیها، از زمانبندی عقب افتاده است؛ به گونهای که تا جولای ۲۰۲۲، تنها دو ساختمان ساخته شده بود و بیشتر منطقه پروژه هنوز هم بیابان باقی مانده است.
فارغ از امکان اجرای این پروژهها، بلندپروازیهای بن سلمان، به دلیل نقض حقوق بشر و محیط زیست نیز مورد انتقاد جدی قرار دارد. از طرفی در ابتدای پروژه، اعضای قبیله محلی هویتات به اخراج اجباری خود اعتراض کردند و حالا هم که معلوم شده پروژهها قرار نیست به سرانجام برسد، پیمانکاران در حال اخراج کارگران خود هستند.
در مجموع هر چه زمان بیشتری میگذرد، انتقادها و عقبنشینیهای شاه سعودی از نوآوریهایش نیز بیشتر میشود. شاید بهتر بود از ابتدا نوعی امکانسنجی برای این پروژه انجام میشد. اکنون گزارشی جدید حاکی از آن است که مرحله اولیه پروژه لاین خیلی سادهتر از چیزی خواهد بود که ابتدا برنامهریزی شده بود.
در سالهای اخیر، میزان توجه ولیعهد جوان عربستان به زیرساخت فناورانه و نوآوری افزایش یافته است؛ اما شاید بهتر باشد قبل از تبلیغات ایدهها و نوآوریهای انتزاعی خودش کمی به واقعیتها نیز توجه داشته باشد. ایدههایی که به احتمال بسیار زیاد با شکست مواجه خواهند شد و افزون بر آن مانند همان دانشآموز الراسی، حجم بالایی از انتقادها را نیز به خود جلب خواهد کرد.