راه‌های پیشگیری از گزش پشه آئدس/ تب دنگی در قدمی

با مبتلا شدن یک نفر در تهران به تب دنگی، زنگ خطر این بیماری ویروسی در پایتخت هم به صدا درآمد. هر چند طبق اظهارات معاون بهداشت وزارت بهداشت، این بیماری به تهران نرسیده و فرد مبتلا نیز مسافر بوده است که خارج از تهران به این بیماری دچار شده ولی نباید نسبت به شیوع تب دنگی در تهران بی‌تفاوت بود، چرا که هم اکنون 40 شهر در ایران درگیر پشه آئدس مهاجم هستند. بیماری تب دنگی یک بیمار ویروسی است که در نتیجه گزش پشه آئدس ایجاد می‌شود، البته به شرطی که این پشه قبلا فردی را که ویروس این بیماری را داشته نیش ‌زده باشد و بر اثر گزش افراد، ویروس این بیماری را به فرد دیگر منتقل کند.

یکی از مهم‌ترین علائم این بیماری تب شدید است، به همین علت به این بیماری تب استخوان‌شکن هم می‌گویند. این بیماری بیشتر در مناطق گرمسیر و استوایی دیده می‌شود. بیماری تب دنگی درمان اختصاصی ندارد اما علائم آن تا حدود 2 هفته بعد گزش پشه آئدس در صورتی که ناقل ویروس این بیماری باشد، در فرد بروز می‌کند اما در بیش از ۸۰ درصد موارد علائم بسیار خفیف و در مواردی بدون علامت است.

میزان مرگ و میر این بیماری نیز حدود 2.5 درصد است اما گسترش این بیماری از طریق تخمگذاری پشه آئدس می‌تواند سلامت مردم را به خطر بیندازد و در مواردی مرگ‌آور باشد. بنابراین مهم‌ترین راه برای کنترل این بیماری، جلوگیری از تخمگذاری پشه آئدس است؛ پشه‌ای که در آب‌های کوچک راکد مثل زیرگلدانی یا داخل تایر فرسوده خودرو تخمگذاری می‌کند و نکته اینکه در شرایط سخت هم تخم این پشه زنده می‌ماند. 

دیروز معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از شناسایی ۱۵۱ بیمار قطعی تب دنگی در کشور خبر داد و گفت: پشه آئدس به استان تهران نرسیده و فقط یک بیمار (مسافر) شناسایی شده است. حسین فرشیدی اظهار داشت: از ۲۶ اردیبهشت تاکنون ۱۵۱ مورد بیماری قطعی تب دنگی در کشور شناسایی شده که عمدتا بیماران کشورهای دیگر بوده‌اند که وارد ایران شده‌اند. وی افزود: از این ۱۵۱ بیمار فقط ۱۲ بیمار سابقه سفر نداشته‌اند و با اقدامات بالینی و آزمایشگاهی شناسایی شده‌اند و مابقی از طریق سفر به کشورهای خارجی بویژه امارات وارد کشور شده‌اند. از این ۱۲ بیمار نیز ۱۱ بیمار در استان هرمزگان و یک بیمار در استان سیستان‌وبلوچستان شناسایی شده‌اند و یک بیمار از این ۱۲ نفر نیز آفریقایی‌تبار است. معاون بهداشت وزارت بهداشت با بیان اینکه در حال حاضر فقط در 2 استان هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان این ۱۲ بیمار شناسایی شده‌اند ولی پشه در ۶ استان کشور مشاهده شده است، گفت: بنابراین لازم است همچنان توصیه‌ها و احتیاطات لازم را مد نظر داشته باشیم. فرشیدی بیان داشت: خوشبختانه در 2 ماه اخیر اقدامات خیلی خوبی برای مهار پشه آئدس و بیمارهای آن شده است. در این شرایط باید به صورت یک بیماری تحت کنترل ولی با احتیاط با این مساله برخورد کنیم. 
وی با تاکید بر اینکه صید پشه آئدس در روز که فعالیت خود را آغاز می‌کند باید انجام شود، افزود: همکاران بهداشتی ما گاهی در 2 استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان در دمای ۴۵ تا ۵۰ درجه در حال تلاش برای شناسایی و مهار نقاط دارای پشه آئدس هستند و خشکی نقاط مختلف که بر اثر گرما به وجود آمده و محدودیت زیستی برای پشه به وجود آورده نباید ما را غافل کند، زیرا با یک بارندگی دوباره طی کمتر از 2 هفته شاهد زاد و ولد پشه‌ها در این مناطق خواهیم بود. معاون بهداشت وزارت بهداشت با تاکید بر بهسازی محیط به عنوان مهم‌ترین راهکار مقابله با پشه آئدس خاطرنشان کرد: بیماریابی و ایزوله بیماران در بیمارستان یا منزل مساله مهم دیگری است که باید با قدرت ادامه یابد و باید تماس پشه و بیماران را به حداقل ممکن برسانیم، زیرا اگر در جایی پشه هم زیاد باشد ولی بیمار نباشد، مانند استان بوشهر، شاهد گسترش بیماری نخواهیم بود. فرشیدی تصریح کرد: اگر در استان یا شهرستانی که پشه وجود دارد گزشی رخ داد، فرد باید در اسرع وقت به مراکز جامع سلامت و نزدیک‌ترین مرکز بهداشتی مراجعه کند. وی علائم بیماری‌های ناشی از پشه آئدس را تب طولانی، سردردهای طولانی و ضعف شدید بدن برشمرد و گفت: افرادی که به عنوان بیمار به مراکز بهداشتی مراجعه می‌کنند با یک تست ساده، بیماری آنان مشخص می‌شود و بیماران در مدت کوتاه ۷ تا ۱۰ روز ایزوله می‌شوند تا از انتقال بیماری جلوگیری شود. معاون بهداشت وزارت بهداشت یادآور شد: طبق گزارشات مردمی، همکاران ما در مکان‌هایی که احتمال وجود پشه آئدس باشد، حضور می‌یابند و در صورت لوزم نمونه‌برداری یا سمپاشی می‌کنند. 
فرشیدی اظهار کرد: ۱۵۱ بیمار شناسایی شده عمدتا در استان‌های جنوبی بویژه استان فارس هستند و موردی هم بتازگی در استان تهران مشاهده شده است. این بیماران مسافرانی بوده‌اند که اکثر آنان از امارات وارد ایران شده‌اند. وی خاطرنشان کرد: اکثر استان‌ها تحت کنترل هستند ولی همچنان باید احتیاط و به توصیه‌های بهداشتی عمل کرد. 
* تأثیر تغییرات اقلیمی بر گسترش پشه
مدیر برنامه مدیریت بیماری‌های منتقله از آئدس مهاجم در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه تعداد بیمارانی که از کشورهای آلوده به کشور ما آمده بودند، در طول چند هفته گذشته ثابت مانده است، گفت: در حال حاضر ۱۵۰ بیمار مبتلا به تب دنگی شناسایی شده‌اند. عبدالرضا میراولیایی در گفت‌وگویی درباره آخرین وضعیت مقابله با پشه آئدس گفت: تغییرات اقلیمی باعث گسترش پشه در کشورهای مختلف شده است. با توجه به اینکه مناطق زیادی در کشور، شرایط استقرار پشه و تکثیر پشه را دارند، ما در استان‌هایی پشه آئدس را صید کرده‌ایم. وی ادامه داد: در کشور ما نیز این شرایط وجود دارد و ما نباید اجازه دهیم پشه آئدس در کشور گسترش یابد و در هموطنان ما بیماری ایجاد کند. از همین رو نکته مهم این است که ما پشه را در جایی که در حال گسترش است به سرعت شناسایی کنیم. 
* خارج نشدن از منزل هنگام صبح و غروب در مناطق آلوده
بر اساس اظهارات رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، هم‌اکنون ۴۰ شهر ایران درگیر پشه آئدس هستند. پشه آئدس 4 بیماری تب دنگی، تب زرد، چیکونگونیا و زیکا را ایجاد می‌کند که در حال حاضر هیچ‌کدام از این بیماری‌ها واکسن و درمان قطعی ندارند. شهنام عرشی با توصیه به خارج نشدن از منزل هنگام صبح و غروب در مناطق آلوده به پشه آئدس گفت: کسانی که می‌خواهند در این مناطق رفت و آمد یا به این مناطق سفر کنند، حتما لباس آستین‌بلند بپوشند. پشه آئدس بویژه آئدس اجیپتی، علاقه زیادی به خونخواری از انسان دارد و اگر شرایط مساعد باشد، هر یک ساعت خونخواری کرده و در طول ۲۴ ساعت تعداد زیادی را به بیماری مبتلا می‌کند و همین مساله عامل همه‌گیری انفجاری این پشه است. به گفته وی، گسترش پشه و بیماری‌هایش اجتناب‌ناپذیر است اما فعالیت‌هایی نظیر بهسازی محیط، جمعیت پشه را کمتر می‌کند.
* راه‌های پیشگیری از گزش پشه آئدس
کارشناسان بهداشت بر استفاده از راه‌های پیشگیری از گزش توسط پشه آئدس تاکید دارند. بر این اساس مردم در جا‌هایی که احتمال وجود پشه آئدس است، بهتر است از لباس‌های آستین‌بلند و شلوار بلند، پشه‌بند هنگام خواب و از مواد دافع حشرات استفاده کنید و آب‌های راکد را از بین ببرند. 
همچنین لازم است همه دستگاه‌های اجرایی، اقدامات لازم را که عمدتا فعالیت‌های مرتبط با بهسازی محیط برای از بین بردن زیستگاه‌های مساعد لارو پشه است، به نحو مطلوب انجام دهند. 
* تب دنگی همه‌گیری ندارد
حسین کیوانی، دکترای تخصصی ویروس‌شناسی در گفت‌وگویی گفت: تب دنگی به دلیل اینکه پشه ناقل این بیماری برای نخستین‌بار به کشور آمده، برای مردم نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است اما باید گفت این بیماری خیلی نگران‌کننده نیست، چرا که این بیماری ویروسی همچون ویروس آنفلوآنزا یا کووید19 همه‌گیری ندارد و از انسان به انسان منتقل نمی‌شود.
وی با بیان اینکه سالانه در دنیا میلیون‌ها نفر به بیماری تب دنگی مبتلا می‌شوند، اظهار کرد: احتمال ناشی از گزش این پشه بسیار کم است اما برای افرادی که برای بار دوم به تب دنگی مبتلا می‌شوند، می‌تواند خطرآفرین شود، بنابراین افرادی که به کنار مرداب‌ها می‌روند، بهتر است از پشه‌بند استفاده کنند یا خود را بپوشانند.