معماری مذاکرات هسته‌ای

حدود سه دهه است که سیاست خارجی کشورمان با پرونده حساس و پرچالشی به نام «پرونده هسته‌ای» دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ پرونده‌ای که پس از فراز و نشیب‌های بسیار، سرانجام در سال ۲۰۱۵ میلادی طی مذاکراتی، معروف به گروه ۱+۵، به توافقی به نام «برجام» منجر شد. این توافقنامه امید‌ها را برای حل‌وفصل نهایی این پرونده زنده کرد، اما با خروج آمریکا از این توافق در اردیبهشت ۱۳۹۷، دوران پرچالشی آغاز شد. تصمیم دولت «ترامپ» برای خروج از برجام و زیر پا گذاشتن تعهدات خود، با هدف کسب امتیازات بیشتر از ایران، شرایط برای یک توافق پایدار و صلح‌آمیز را به‌طور جدی به مخاطره انداخت.

اکنون با گذشت پنج سال از خروج آمریکا از برجام، «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه کشورمان، در اولین اظهارنظر رسمی خود درباره پرونده هسته‌ای و مذاکرات برجام، در مصاحبه با شبکه خبر بیان کردند: «این سند باید بازبینی شود و بخش‌هایی از آن تغییر یابد. برجام می‌تواند به‌عنوان راهنما عمل کند، اما امکان احیای مجدد آن وجود ندارد.»

پرونده هسته‌ای سال‌هاست که به یکی از مسائل کلیدی و حساس در حوزه امنیت ملی و سیاست خارجی ایران تبدیل شده است. دولت چهاردهم با تأکید بر اصول «عزت، حکمت و مصلحت»، به دنبال پیشبرد دیپلماسی هسته‌ای از طریق مذاکرات جدید است که نیازمند بازبینی و توجه به جزئیات دقیق آن است.

دکتر عراقچی که سابقه حضور در تیم مذاکره‌کنندگان ارشد هسته‌ای را دارد، بر اهمیت تأمین منافع ملی و دفاع از حقوق ذاتی ایران در حوزه دانش هسته‌ای تأکید کرده است. کاهش تنش‌ها و ایجاد فضایی برای تفاهم و همکاری، بخش‌های مهمی از مذاکرات پیش رو خواهد بود.

مهم‌ترین چالش در این مسیر، درک نادرست شرایط از سوی آمریکا و کشور‌های اروپایی است که ممکن است مذاکرات را به سمت و سویی نابرابر سوق دهد. ایران به‌وضوح اعلام کرده است در برابر تحریم‌های اقتصادی یک‌جانبه غرب، از خود انعطافی نشان نخواهد داد. با توجه به تغییرات در سطح رهبری کشور‌های عضو گروه ۱+۵، دینامیک‌های جدیدی برای شکل‌گیری مذاکرات هسته‌ای پدید آمده که باید در تصمیم‌گیری‌ها مدنظر قرار گیرد.

دستگاه سیاست خارجی ایران با تقویت دیپلماسی عمومی و ایجاد ارتباطات گسترده‌تر با جامعه بین‌المللی، به دنبال ارائه تصویری واقع‌بینانه از برنامه هسته‌ای کشور است. این رویکرد می‌تواند تلاش‌های دشمنان ایران برای تحریف افکار عمومی جهان از واقعیات پرونده هسته‌ای ایران را ناکام بگذارد.

یکی از اصول مهم در معماری هر مذاکراتی در آینده، تضمین امنیت ملی و دستیابی به منافع اقتصادی پایدار برای کشور است. اگر تأثیرات توافق موقتی باشد و کشور‌های غربی، به‌ویژه آمریکا به تعهدات خود پایبند نباشند، ایران با بازگشت تحریم‌ها و ناپایداری اقتصادی روبه‌رو خواهد شد.

نخبگان و افکار عمومی کشور از مذاکرات جدید انتظار دارند که حقوق ملت حفظ و عزت ملی در شرایطی برابر تأمین شود. ایران باید بتواند برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود را بدون پیش‌شرط توسعه دهد و از مانع‌تراشی‌های احتمالی جلوگیری شود. اگر آمریکا واقعاً به دنبال کاهش تنش در منطقه است، باید به تعهدات خود پایبند باشد و رفتار مسئولانه‌ای از خود نشان دهد، از طرفی مواضع دولت جمهوری اسلامی ایران کاملاً روشن و واضح است. ایران همواره بر اهمیت همکاری و گفتگو با جامعه بین‌الملل تأکید کرده و از حل اختلافات در فضایی برابر و برد ـ برد استقبال می‌کند.