گوشیت، گوش داره!

تا حالا برای‌تان پیش آمده است در «اینستاگرام» تبلیغی ببینید که لحظاتی پیش با دوستان خود درباره موضوع آن صحبت می‌کردید؟ شاید هرگز نتوانیم تئوری فعال‌بودن ۲۴ ساعته میکروفون گوشی‌های‌مان را صحت‌سنجی کنیم، اما گزارشی ترسناک از وبگاه «۴۰۴مدیا» جزئیاتی ناگفته را درباره این موضوع برملا می‌کند.

نمایش تبلیغات مربوط‌به مکالمات روزمره، بیشتر در پلتفرم‌های «فیس‌بوک» و اینستاگرام به چشم می‌خورد و در نگاه اول آزاردهنده است؛ به ویژه در زمانی که فاصله بین گفتگو و نمایش تبلیغ، تنها به چند ثانیه می‌رسد.
۴۰۴ مدیا، که سابقه درخشانی در افشای اطلاعات دارد، جزئیات سیستم Active Listening (شنود فعالانه) فیس‌بوک را فاش کرده است. این وبگاه به‌طور دقیق‌تر می‌گوید شرکت رسانه‌ای Cox Media Group معروف‌به CMG می‌تواند تبلیغات را بر اساس «چیزی که مشتریان احتمالی با صدای بلند در نزدیک میکروفون دستگاه به‌زبان آورده‌اند» برای آنها به‌نمایش دربیاورد. CMG شریک تجاری فیس‌بوک، «گوگل»، «آمازون» و موتور جست‌و‌جوی «مایکروسافت بینگ» است.

وبگاه ۴۰۴مدیا به اسنادی دست پیدا کرده است که نشان می‌دهند سیستم نرم‌افزاری Active Listening با بهره‌گیری از نوعی هوش مصنوعی و از طریق گوش‌دادن به مکالمات روزانه ما، «داده‌های مورد نیاز را به‌صورت بلادرنگ ثبت می‌کند.» ظاهراً جزئیات این سیستم در جلسه‌ای به میزبانی شرکت CMG نمایش داده شده است.

به ادعای ۴۰۴مدیا، اسلاید‌های به‌نمایش‌درآمده در جلسه CMG نحوه بهره‌گیری از سیستم Active Listening برای ثبت داده‌های صوتی از میکروفون گوشی را توضیح می‌دهند. سیستم پس از ثبت داده‌های صوتی، آنها را با داده‌های رفتاری هر کاربر تطبیق می‌دهد تا تبلیغات نهایی، بسیار هدفمندتر باشند.

 طبق اسناد فاش‌شده، افزون‌بر فیس‌بوک و پلتفرم‌های زیرمجموعه، نظیر اینستاگرام، شرکت‌های آمازون و گوگل نیز در فهرست مشتریان نرم‌افزار Active Listening حضور دارند.  گویا در پی انتشار گزارش ۴۰۴مدیا، گوگل سریعاً شرکت CMG را از فهرست شرکای خود حذف کرده است.

ماجرا از جایی ترسناک‌تر می‌شود که در اواخر سال ۲۰۲۳ شرکت CMG در یکی از مقالاتش در وبگاه رسمی خود گفته بود: «ما می‌دانیم شما به چه چیزی فکر می‌کنید. آیا این قانونی است؟ اینکه گوشی‌ها و دستگاه‌ها به صحبت‌های شما گوش دهند، قانونی است. زمانی که در فرآیند دانلود یا به‌روزرسانی برنامه، توافق‌نامه‌ای چند صفحه‌ای در برابر کاربر قرار می‌گیرد، غالباً جزئیات سیستم Active Listening جایی در همان صفحات با فونت کوچک نوشته شده است.»

اگر آنچه در مقاله سال ۲۰۲۳ شرکت CMG آمده است، حقیقت داشته باشد، بسیاری از ما بدون اینکه بدانیم، مجوز فعالیت Active Listening را فعال کرده‌ایم. چند نفر را می‌شناسید که متن طولانی و چند صفحه‌ای قوانین استفاده از برنامه‌ها را بخوانند؟

البته این نخستین‌باری نیست که ۴۰۴مدیا جزئیات محرمانه شرکت CMG را فاش می‌کند. این وبگاه در زمستان سال گذشته اطلاعاتی اولیه درباره کارکرد Active Listening فاش کرد و یک شرکت بازاریابی را به دردسر انداخت.

پس از انتشار این گزارش، کاربران «توئیتر فارسی» متوجه شدند آنها تن‌ها کسانی نبودند که فکر می‌کردند اینستاگرام صحبت‌های‌شان را می‌شنود. یک کاربر در این باره نوشت: «با دخترم درباره انتخاب رشته صحبت می‌کردم. گفت یکی از دوستانم داره تبریز مواد و متالوژی می‌خونه، بد نیست اونم بزنیم. گفتم من شناختی ازش ندارم. چند ساعت بعد که اومدم «یوتیوب» رو ببینم، معرفی همون رشته جزء اولین ویدئو‌ها بالا اومد.» کاربر دیگری هم نوشته است: «من هفته پیش داشتم یک محصولی رو برای دوستم توضیح می‌دادم که چی هست، به محض باز کردن اینستاگرام همون محصول اولین پستی بود که دیدم.» یک کاربر دیگر هم می‌گوید با عکس گرفتن از یک محصول، تبلیغات آن خیلی سریع برایش نمایش داده شده است: «من یک بار وارد فروشگاه «نایکی» دوبی شدم و یک کفشی رو دیدم، برداشتم و یک عکس ازش گرفتم که داشته باشم. از یک ساعت بعد توی اکسپلور گوگل مدام تبلیغ اون کفش رو نمایش می‌داد که بخر. تأکید می‌کنم مطلقاً هیچ سرچی در مورد اون محصول نکرده بودم.»‌

می‌توان به قطعیت گفت که تلفن همراه ما به ابزاری برای پایش اطلاعات‎مان تبدیل شده است، موقعیت ما، علایق ما، مشخصات ما و حتی افکار و تفکرات ما را در اختیار دارد و حریم خصوصی کاربران، دیگر معنایی ندارد. در واقع، ضرب‎المثل معروف ایرانی «دیوار موش دارد، موش هم گوش دارد» امروزه کارکرد واقعی پیدا کرده است و موش امروزه، همان گوشی ماست که گوش دارد!