آینده بازار سرمایه تیره یا روشن؟

کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه گفت: «اگرچه تصمیمات شتابزده عامل اصلی این ریزش بوده و خارج‌شدن بی‌موقع از بازار سرمایه، موجب تشدید ضرر و زیان آنان شده، اما سازمان بورس وقتی مشاهده می‌کند بیشتر سهامداران بورس در معرض سقوط شدید سهام قرار می‌گیرند، باید به سرعت با استفاده از اهرم‌های بازدارنده که از نظر قانونی در اختیار دارد، از سقوط شدید شاخص کل بورس جلوگیری کند.»

«امین دلیری» استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفتگو با «صبح صادق» درباره این موضوع که با توجه به ریزش‌های اخیر بورس، آیا این بازار همچنان بازار مناسبی برای سرمایه‌گذاری است، گفت: «بازار سرمایه با تمام افت‌و‌خیز‌هایی که در یک دهه گذشته داشته است، در مقایسه با بازار‌های موازی و رقیب، بهترین بازار برای رشد سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌رود. با توجه به ویژگی‌های این بازار، سرمایه‌گذاران باید از یک قاعده منطقی پیروی کنند و با هر خبری که در فضای مجازی منتشر می‌شود، عکس‌العمل شتابزده نشان ندهند و به اصطلاح به‌صورت توده‌ای و آبشاری مبادرت به خرید‌وفروش سهام خود نکنند و با کمی صبر و تأمل و مشورت با صاحب‌نظران بورس تصمیم بهینه اتخاذ کنند.»

وی با اشاره به ویژگی‌های بازار سرمایه، گفت: «بازار سرمایه ویژگی‌های خاص خود را دارد. ورود وخروج آزاد اشخاص حقوقی و حقیقی از بازار، نقد‌شوندگی بالا، سود دهی بالای بازار سرمایه در مقایسه با سایر بازار‌ها در سال‌های گذشته، امکان سرمایه‌گذاری در این بازار به هر میزان، وجود قوانین و مقررات شفاف و قابل اطمینان، وجود قرارداد‌های آسان و دور از ریسک برای معاملات، عرضه «اوراق بدهی صکوک» و تبدیل آسان آن به اوراق بهادار دارایی‌ها ازجمله این ویژگی‌ها به‌شمار می‌آیند.»

این کارشناس بازار سرمایه درباره بازدهی بورس طی سال‌های اخیر گفت: «از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا ۹ مرداد همان سال که اطلاعات بازدهی بازار سرمایه در مقام مقایسه با بازار سکه و دلار در دست بوده، به‌ترتیب بازدهی بازار‌های سرمایه، سکه و ارز ۲۵۵، ۷۴، ۴۴ درصد رشد داشته است؛ بنابراین بازدهی بازار سرمایه در سال ۱۳۹۹ در مقایسه با سایر بازار‌های موازی بیشتر بوده است.»

وی در ادامه افزود: «بعد از یک رشد بالا و زیان‌دیدن تعداد زیادی از سهامداران خرد حقیقی درنتیجه کاهش شدید ارزش سهام در شهریور و مهر ۱۳۹۹، اعتماد به بازار سرمایه به‌شدت کاهش یافت و تاکنون اعتماد سهامداران به بورس بازنگشته است؛ با این حال، شواهد نشان داده است بازدهی نهایی بازار سرمایه در مقایسه با سایر بازار‌های موازی، نظیر ارز، طلا و سکه، مسکن، خودرو و بانک بیشتر بوده است.»

وی خاطرنشان کرد: «صرف‌نظر از بانک، سرمایه‌گذاری در این بازار، ریسک کمتری دارد و از نظر زوال‌پذیری سرمایه بر اثر خطر‌های بیرونی، در مقایسه با سایر بازار‌ها مطمئن‌تر و باثبات‌تر است.»

دلیری درباره برخی مخاطرات بازار سرمایه گفت: «اگر بخواهیم مخاطرات بازار سرمایه را از نگاه دیگری بررسی کنیم، شتابزدگی و عدم شکیبایی سهامداران به‌ویژه سهامداران خرد بیشترین ضربه را به بازار سرمایه که خود جزئی از آن هستند، وارد کرده است. وجود عقلانیت و منطق اقتصادی برای رشد مستمر بازار سرمایه شرط لازم است.»

این کارشناس اقتصادی معتقد است: «بازار سرمایه به‌عنوان یک متغیر تأثیر‌پذیر، تابع عوامل دیگر اقتصادی است. رشد دائمی بازار سرمایه به رشد مستمر اقتصادی بستگی دارد. رشد اقتصادی نیز به رشد مستمر سرمایه‌گذاری و تمرکز سرمایه وابسته است. اگر در جذب سرمایه‌گذاری در بخش تولید غفلت شود، رشد واقعی شاخص کل بورس نیز دچار خلل می‌شود. در شرایط منطقی و عقلی، رشد شاخص بورس، نشان‌دهنده رشد سالم و مطمئن اقتصادی است؛ ولی تجربه نشان داده است، رشد و کاهش شاخص کل بورس در بیشتر مواقع از قواعد منطقی اقتصاد کلان تبعیت نکرده و همسو با متغیر‌های کلان اقتصادی نبوده است.»

وی دراین باره یادآور شد: «رشد صوری شاخص بورس باعث تحریک متقاضیان به خرید سهام می‌شود و صف‌های خرید برای خرید سهام شرکت‌هایی تشکیل می‌شود که ممکن است به‌صورت غیرشفاف در ارائه صورت‌های مالی خود، در بازار سرمایه حضور یافته باشند. برعکس، بر اثر انتشار اخبار نادرست، ممکن است سهام یک شرکت در صف طویل فروش قرار گیرد. تصمیمات خریداران و فروشندگان ممکن است دور از منطق و عقلانیت باشد و درصورت حاکمیت این تفکر، بازار سرمایه به یک بازار متزلزل و شکننده تبدیل خواهد شد که دودش به چشم سهامداران خرد خواهد رفت.»

دلیری تأکید کرد: «شناخت متغیر‌های واقعی تأثیرگذار در بازارسرمایه، می‌تواند به تصمیمات عقلانی و منطقی سرمایه‌گذاران در بورس کمک کند. نرخ تورم بالا، رشد نقدینگی بدون ارتباط با رشد تولید ناخالص ملی، نوسانات و تغییرات مداوم نرخ ارز، بی‌ثباتی و التهاب در بازار‌های موازی، رشد منفی سرمایه‌گذاری، بالا رفتن نرخ بیکاری، اثرگذاری تحولات اقتصادی جهانی به علت ارتباط ارزی و تجاری و رشد منفی تولید داخلی بر بازارسرمایه تأثیرات منفی دارند. این ارتباطات را «ارتباطات علت و معلولی» می‌نامند. اگر بازار سرمایه تابع عقلانیت و منطق باشد، به‌طور منطقی از این عوامل تأثیر می‌پذیرد.»

وی با اشاره به چند موضوع در راستای ایجاد ثبات در بازار سرمایه گفت: «مهم‌ترین عامل ثبات در بازار سرمایه، ماندگاری سهامداران در بازار سرمایه است. خرید‌وفروش شتابزده سهام بدون ارزیابی صورت‌های مالی شرکت‌هایی که سهام آنها به بازار بورس عرضه شده است، نمی‌تواند از سقوط یک‌باره ارزش سهام در بازار بورس جلوگیری کند.»

وی افزود: «لازم است خریدارن خرد با ارزیابی و تحلیل بنیادی و درصورت امکان تحلیل تکنیکال دوره‌ای وضعیت بازار سرمایه و سهام شرکت‌های عرضه‌شده در بورس و همچنین با مشاوره از کارشناسان خبره، نسبت به خرید سهام اقدام کنند و در فروش سهام نیز به سیگنال‌های منفی فوراً عکس‌العمل نشان ندهند. ارزیابی روند کاهشی یا افزایشی سهام خریداری شده در یک دوره کوتاه‌مدت و میان‌مدت باید مبنای خرید یا فروش سهام قرار گیرد.»

این کارشناس و تحلیلگر بورس تأکید کرد: «خریدارن و فروشندگان سهام در بازار بورس به روند افزایشی یا کاهشی ارزش بازار‌های موازی بورس توجه داشته باشند و با تجزیه و تحلیل روند قیمت بازار‌های موازی، نسبت به خرید یا فروش سهام اقدام کنند.»

وی معتقد است: «یکی ازعوامل کاهش اطمینان سهامداران خرد نسبت به بازار سرمایه، سقوط ناگهانی ارزش سهام خریداری شده در فاصله زمانی کوتاه‌مدت بوده و ضرر و زیان هنگفتی را به آنها وارد کرده است. اگرچه تصمیمات شتابزده عامل اصلی این ریزش بوده و خارج‌شدن بی‌موقع از بازار سرمایه، موجب تشدید ضرر و زیان آنان شده است، اما سازمان بورس وقتی مشاهده می‌کند بیشتر سهامداران بورس در معرض سقوط شدید سهام قرار می‌گیرند، باید به سرعت با استفاده از اهرم‌های بازدارنده که از نظر قانونی در اختیار دارد، از سقوط شدید شاخص کل بورس جلوگیری کند.»

دلیری پیشنهاد داد: «با فعال کردن بیمه ریسک سهم سهامداران خرد در بورس، درصورت وجود قانون مربوط یا درصورت نبودن بیمه ریسک سهام در بورس، باید در اسرع وقت لایحه بیمه ریسک تهیه و از سوی دولت با قید فوریت به مجلس شورای اسلامی ارائه شود. وجود بیمه ریسک سهام در بورس از ضرر و زیان سهامداران در بورس جلوگیری خواهد کرد و موجب حضور سهامداران در بازار سرمایه خواهد شد.»

وی بیان داشت: «سازمان بورس و اوراق بهادار باید ترتیبی اتخاذ کند تا از محل منابع خود درصدی از ضرر و زیان سهامداران خرد را جبران کند. همچنین لازم است با اختصاص اعتبار به سهامداران خرد متضرر، بخش دیگری از خسارت وارد شده به سهامداران بازپرداخت شود. در عین حال، این سازمان باید ضمن مدیریت مسیر‌هایی که برای سهامداران خرد ریسک کمتری دارد، نسبت به جابه‌جایی سهام با مشاوره کارگزاران و تحلیلگران خبره اقدام کند.»

این کارشناس اقتصادی و مدرس دانشگاه گفت: «البته پرداخت ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان وام کم‌بهره از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی ارائه شده است که می‌تواند برای جبران زیان سهامدارانی که از شهریورماه ۱۳۹۹ وارد بورس شدند، استفاده شود؛ به شرط اینکه سهامدران خرد متعهد شوند حداقل در یک دوره شش‌ماهه هیچ خروجی سرمایه‌ای از بورس نداشته باشند. در چنین وضعیتی می‌توان انتظار داشت بازار سرمایه از یک ثبات نسبی برخوردار شود.»