مکانیسم ماشه؛ از سایه روانی تا مدیریت واقع‌بینانه اقتصاد

 ایران در سال‌های اخیر کوشید تا از طریق مسیرهای دیپلماتیک و تعامل با اروپا مانع از فعال‌سازی مکانیسم ماشه شود. اما در عمل با بدعهدی و بهانه‌جویی مکرر طرف اروپایی مواجه شد. تجربه گذشته نشان می‌دهد تمدید این مکانیسم راهکاری معتبر برای حل مناقشه هسته‌ای نبود و اروپای بدعهد از آن به‌عنوان ابزاری برای گروگان‌گیری اقتصاد و امنیت ملی ایران می‌نگریست. شرایط پیشنهادی اروپا –از جمله دسترسی نامحدود بازرسان و آغاز مجدد مذاکره با آمریکا– عملاً به تضعیف امنیت ملی کشور منجر می‌شد. از همین رو مخالفت ایران با تمدید مکانیسم ماشه تصمیمی منطقی در برابر فشار مستمر غرب بود.

بدیهی است این تصمیم هزینه‌هایی دارد، اما هزینه‌های پذیرش تمدید بیشتر بود. ادامه تمدید به معنای تداوم فضای مبهم در اقتصاد کشور است. تهدید دائمی مکانیسم ماشه «سایه روانی منفی» ایجاد می‌کند که افق آینده را برای فعالان اقتصادی تیره تر ساخته و ذهنیت «انتظار برای بدتر شدن اوضاع» را تقویت می‌کرد. در نتیجه، بلاتکلیفی ناشی از تمدید خطرناک‌تر از تحریم بالفعل است.

 تجربه اقتصاد ایران نشان می‌دهد شوک‌های تحریمی گذرا هستند و شرط عبور از آن‌ها انفعال‌گریزی و تدابیر سازگارانه است. بنابراین ایران نتیجه گرفت بهتر است با «شوک مقطعی فعال‌سازی مکانیسم ماشه» روبه‌رو شود و پس از آن وارد وضعیت نسبتاً باثبات گردد.

بازگشت تحریم‌های شورای امنیت دامنه فشار را گسترش می‌دهد، اما کشورهایی با روابط گسترده‌تر همچنان انگیزه خواهند داشت همکاری‌ها را از طریق روش‌های نوآورانه ادامه دهند. ضمن اینکه طرف‌های تجاری بزرگ با ایران، به دلیل اختلافات ژئوپلیتیک با آمریکا و ملاحظات انرژی، ارتباط خود را منقطع نمی‌نمایند.

از طرفی تحریم‌های اصلی از سوی آمریکا می‌باشد. ما اکنون نیز در تحریم‌های امریکا به سر می‌بریم و ایران توانسته است بخش عمده این فشارها را مدیریت کند. گذر زمان نیز باعث تلطیف فضای تحریم‌ها می‌شود، مثل دوره تحریم ۱۳۹۷ که از ابتدای ۱۴۰۰ اقتصاد ایران وارد رشد شد.

باید دانست مهم‌ترین پیامد مکانیسم ماشه در کوتاه‌مدت روانی است؛ افزایش نااطمینانی و انتظارات تورمی می‌تواند بازار را تحت تأثیر قرار دهد، اما با تدبیر اقتصاد مسیر تعادل نسبی را بازمی‌یابد. اهمیت مدیریت این دوره کوتاه نباید دست‌کم گرفته شود. چرا که بی‌عملی می‌تواند به تقویت بی‌اعتمادی و موج‌های ثانویه منجر شود. آنچه بیش از خود تحریم‌ها خطرناک است، بی‌برنامگی در مواجهه با آن است.دولت حتما در نظر دارد که چند اقدام کلیدی می‌تواند مسیر اقتصاد را از چالش به سمت گذار موفق هدایت کند:۱. اجرای جدی مالیات بر عایدی سرمایه.۲. نظارت بر صرافی‌های دیجیتال و رمزارزها.۳. کنترل کوتاه‌مدت سرمایه و محدودسازی معاملات پرریسک دلاری.۴. اجرای دقیق قانون پیمان‌سپاری ارزی۵_ تمرکز بر حمایت از بخش تولید۶_ استفاده واقعی از ظرفیت های مردمی در اقتصاد.اقتصاد ایران از بحران‌های سخت‌تری نیز عبور کرده و تاب‌آوری خود را نشان داده است. تهدید امروز، اگر درست مدیریت شود، می‌تواند به فرصتی برای بازسازی اعتماد و اصلاح سیاست‌ها بدل شود.