آیا حمله به قطر می‌تواند موجب تغییر ترتیبات امنیتی در غرب‌آسیا شود؟

1.رژیم صهیونیستی این حمله را با هدف حذف رهبران حماس توجیه کرد، اما ریشه‌های عمیق‌تری دارد که نشان‌دهنده سیاست‌های تهاجمی و تلاش برای حفظ برتری نظامی است. این اقدام رژیم، ناشی از شکست‌های داخلی مانند ناتوانی در آزادسازی اسرا و فشارهای سیاسی داخلی است. رژیم با این حمله سعی کرد وجهه  قدرت برتر خود را حفظ کند.

2.  قطر به عنوان میزبان دفتر سیاسی حماس و میانجی‌گر در مذاکرات، هدف قرار گرفت تا رژیم بتواند فشار بر حماس را افزایش دهد و مذاکرات را مختل کند. انتخاب قطر، که میزبان پایگاه هوایی آمریکایی العدید (با بیش از ۸۰۰۰ نیروی آمریکایی) است، نشان‌دهنده بی‌توجهی رژیم به روابط بین‌المللی و تلاش برای تضعیف نقش میانجی‌گرانه قطر است.

3. با این که  اصل "حمله به یکی، حمله به همه" در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس یک اصل قدیمی است و طبق  توافق دفاعی مشترک (ماده ۲)، تجاوز به یک عضو، تهدیدی برای کل شورا محسوب می‌شود ولی تحولات چند روز اخیر نشان داد که نباید انتظار واکنش قابل تاملی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس داشت.

4.یکی از علت های اصلی در عدم واکنش کشورهای منطقه را رقابت شدید سیاسی، اقتصادی و ... با یکدیگر دانست.

5. روی دیگر عدم واکنش را می توان در وابستگی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به آمریکا دانست.

6.         با این حال، حمله به قطر به عنوان بزرگترین پایگاه نظامی آمریکایی‌ها در غرب آسیا،  نشان‌دهنده الگوی تهاجمی رژیم است که می‌تواند زنجیره‌ای از واکنش‌ها را به راه بیندازد. به همین دلیل بسیاری معتقدند که این حمله، ترتیبات امنیتی را تغییر داد. به همین دلیل برخی کشورها درخواست همگرایی بین کشورهای منطقه برای مقابله با رژیم را به صورت جدی مطرح کرده‌اند. مصر درخواست تشکیل اتحادیه دفاعی عرب مشابه ساز وکار ناتو را داده است. هر چند چنین درخواست‌هایی صرفا در حد درخواست یا بر روی کاغذ باقی می‌ماند.

7. در پاسخ به این که آیا حمله منجر به توقف میانجی‌گری قطر در پرونده فلسطین می‌شود؟ چند نکته را می توان مد نظر داشت:

7.1. براساس آینده پژوهی می‌توان گفت قطر احتمالاً برای مدتی نقش میانجی‌گری خود را کاهش خواهد داد تا فشار مستقیم اسرائیل و آمریکا را مدیریت کند. اما توقف کامل بعید است؛ زیرا قطر میانجی‌گری در پرونده فلسطین را بخشی از  برند سیاست خارجی خود می‌داند.

7.2. برخلاف محاسبات اسرائیل، این حمله قطر را در چشم افکار عمومی عربی قربانی تجاوز اسرائیل  معرفی می‌کند و باعث افزایش وزن آن به‌عنوان یک بازیگر مشروع در پرونده فلسطین خواهد شد.

7.3. توقف کامل قطر به معنای واگذاری پرونده به مصر یا ترکیه است، امری که دوحه با آن موافق نخواهد بود. بنابراین پیش بینی می‌شودکه  قطر میانجی‌گری را ادامه می‌دهد، اما شاید با تاکتیک‌های جدید و فاصله‌گیری از نقش پررنگ نظامی آمریکا.

8.در پاسخ به این که آیا این حمله بر صلح ابراهیم و روند عادی‌سازی تأثیر می‌گذارد؟ باید مد نظر داشت که :

8.1. صلح ابراهیم مبتنی بر این ایده بود که اسرائیل می‌تواند شریک امنیتی و اقتصادی مطمئن برای اعراب باشد؛ اما حمله به یک کشور عربی بدون هیچ پوشش مشروعیت‌ساز، این تصویر را فرو ریخت.

8.2. در امارات و بحرین و دیگر کشورهای عربی و اسلامی، جریان‌های مخالف عادی‌سازی اکنون با دست پرتری می‌توانند افکار عمومی را علیه این روند بسیج کنند.

8.3. گزارش‌ها حاکی از آن است که مذاکرات پشت‌پرده میان اسرائیل و عربستان برای تکمیل توافق عادی‌سازی، پس از این حمله به حالت تعلیق درآمده است.

9. این حمله می‌تواند موجب بازنگری در برخی استراتژی‌های منطقه‌ای شود. برای مثال :

9.1. وقتی بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه (العدید) نتوانست جلوی حمله اسرائیل را بگیرد، رهبران منطقه به‌شدت به قابلیت واشنگتن برای تأمین امنیت مشکوک شدند. واشنگتن از یک سو متحد قطر است و از سوی دیگر متحد اسرائیل.

9.2. کشورها اکنون متوجه شده‌اند که وابستگی به آمریکا و حتی همکاری با اسرائیل تضمین امنیت نیست. احتمال افزایش همکاری‌های امنیتی میان کشورهای خلیج فارس با ایران، ترکیه و حتی چین وجود دارد.

9.3. چین و روسیه، به‌عنوان مخالفان سیاست‌های اسرائیل، ممکن است فرصت بیشتری برای حضور در خلیج فارس بیابند.

منبع: پرسمان سیاسی هفته شماره 23