بایسته‌های وحدت حوزه و دانشگاه (بخش دوم)

دکتر محمدرضا جمالی
بایسته‌های وحدت حوزه و دانشگاه در مقطع کنونی باید معطوف به بررسی در روش‌های به کار گرفته شده در گذشته شود. به طور کلی باید ببینیم که آیا اقداماتی که در این سال‌ها برای پیوند دو کانون سرنوشت‌ساز حوزه و دانشگاه صورت گرفته تا چه اندازه کارکردهای عینی و بهره‌های مناسب داشته است. این ثمرات تا چه اندازه توانسته است آرمان والا و بلند حضرت امام (ره) را در وحدت حوزه و دانشگاه عملی کند.
در این رهگذر مناسب است به نقد برخی روشهای گذشته بپردازیم.
برخی‌ها معتقد بودند ایجاد وحدت در این است که حوزویان با علوم دانشگاهی و دانشگاهیان با علوم حوزوی آشنا باشند و برای عملی کردن این هدف راهکارهایی نیز تعبیه کردند؛ اگر چه هدف فوق ثمراتی کوتاه مدت داشته و دارد اما با آرمان بلند وحدت حوزه و دانشگاه تفاوت دارد، چرا که وحدت باید در اهداف باشد نه در روش‌ها و برنامه فوق مقطعی است نه بلند مدت و همانطور که در پیش گفته شد نمی‌توان فراگیر باشد و آرمان وحدت را برآورده کند. عده‌ای دیگر نیز با تاسیس پژوهشگاه و مراکز علمی و انتشار نشریات تخصصی در این مسیر گام برداشتند. برنامه فوق نیز دارای نقایص چندی بود چون بیشتر وحدت را در نخبگان این دو قشر دنبال می‌کرد نه در عمق و بدنه کانون‌های اصلی دانشگاهی و روحانی پژوهش‌های انجام شده در همان جزوات و نشریات باقی ماند و از چارچوب پژوهش‌ها و پروژه‌های تحقیقی خارج نشد و نتوانست جریان‌سازی‌های عملی را در سطح نظام آموزشی کشور ایجاد کند. بنابراین تا زمانی که هدف بلند وحدت، جنبه عملی و عینی به خود نگیرد، موضوع وحدت فقط معطوف به زمان خاص و تحقیقات روی کاغذ خواهد ماند. اما چه باید کرد؟
به نظر می‌رسد مهمترین هدف ایجاد وحدت و جاری کردن کارکردهای مثبت و روشهای منحصر به فرد در هر دو نظام حوزوی و دانشگاهی معطوف به برنامه‌ریزی‌های آموزشی کشور می‌باشد، چرا که اگر این روحیه ایجاد شود که دانشجو در مشی علمی خود نگاه الهی داشته باشد و بیش از آنکه سمت و سوهای مادی را در ذهن داشته باشد، خدمت به مردم و میهن خویش را در سر داشته باشد، خود به خود علم سمت و سوی خاصی را پیدا می‌کند که آن می‌تواند تداعی «علم نافع» را نماید. حضرت امیر(ع) در خطبه همام در اوصاف متقین می‌فرمایند که متقین به دنبال «علم نافع» هستند.
در توصیف علم نافع عنوان شده که مراد از آن، علمی است که سمت و سوی الهی داشته باشد. بنابراین می‌توان عالم فیزیک، ریاضی، حقوق و... شد و هدف الهی در سر داشت و مصداق علم نافع را برای آن تصور کرد و عکس این موضوع نیز درست است و می‌توان گفت اگر خدا مطرح نباشد، علم فقه نیز انسان را به جایی نمی‌رساند.
عابد و زاهد و صوفی همه طفلان رهند
مرد اگر هست به جز عالم ربانی نیست
هر چه از زمان طرح موضوع توسط امام (ره) فاصله می‌گیریم حقیقت نیاز به این هدف مقدس بیشتر نمایان می‌شود. طرح سکولاریسم و تحجر و پررنگ شدن آنها در اثر این است که هنوز آن طور که شاید و باید وحدت حوزه و دانشگاه عملی نشده است.
شورای عالی انقلاب فرهنگی بیشترین نقش را در کاربردی کردن وحدت دارد و باید تصمیم‌گیری‌های جدی انجام دهد. حقیقتاً آن طور که باید و شاید هیچکدام از دستگاه‌های مسوول، کار در خورشان این مساله انجام نداده‌اند و باید تا دیر نشده اقدام جدی نمود.