تعامل در تقابل

تحریم‌های اقتصادی و سیاسی در دو سده اخیر
ایران در دو سده اخیر با تحریم های اقتصادی و سیاسی متعددی روبه رو بوده است. در دوره قاجار (1344-1210) باتوجه به وابستگی شدید اقتصادی ایران خصوصاً در مناطق شمالی به اقتصاد و شبکه حمل ونقل روسیه، روسها از تحریم های اقتصادی به مثابه ابزاری به منظور پیشبرد اهداف سیاست خارجی خود بهره های فراوانی بردند.
در دوره نخست وزیری دکتر محمد مصدق و به خصوص در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت، دولت استعمارگر انگلستان از تحریم اقتصادی برای تغییر مواضع دولت ایران استفاده کرد.
در سالهای پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و بعد از ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در سیزدهم آبان1358، ایران به طور رسمی با تحریم های تجاری و اقتصادی آمریکا و متحدان اروپایی آن مواجه شد. پس از آزادی گروگان های آمریکایی در 30 دی 1359، دولتهای اروپایی به ظاهر از ادامه تحریم ایران دست کشیدند. اما ایالات متحده برخلاف تعهدات خود در بیانیه های الجزایر، مبنی بر لغو تحریم و مداخله نکردن در امور داخلی ایران، با مسدود کردن گسترده دارایی ها و امتناع از تحویل تجهیزات نظامی خریداری شده ایران، هم چنان به اعمال تحریم ها بر علیه جمهوری اسلامی در مقیاسی گسترده تر ادامه داد.
نشانه های گسترده و آشکار تحریم ها علیه ایران، از دی 1362 (ژانویه 1984) زمانی که «جرج شولتز» وزیر خارجه آمریکا بود، آشکار شد. در زمان جنگ 8ساله تحمیلی عراق علیه ایران (1367- 1359)، آمریکا با حمایت آشکار از صدام و تجهیز نظامی و اقتصادی عراق در کنار رژیم بعث قرار گرفت. در 7آبان 1366 (29اکتبر 1987) طبق تصمیم کنگره آمریکا، ورود کالاها و فرآورده های آمریکایی به ایران تحریم شد. این تحریم دامنه وسیعی از محدودیتها و ممنوعیت های اقتصادی، فن آوری علمی، نظامی و راهبردی را دربر می گرفت. پس از اتمام جنگ، آمریکا دور جدیدی از تحریم ها را برای تحقق نظم جدید بین المللی خود در منطقه خاورمیانه و سیاست مهار ایران در سال 1372 (1993میلادی) به اجرا درآورد. دو سال بعد پس از آنکه برداشت غالب هیئت حاکمه آمریکا این بود که سیاست مهار ایران آن چنانکه در ابتدا انتظار می رفت کارساز نبوده و موجب تغییر رفتار جمهوری اسلامی مطابق با نظر قدرتهای سلطه جو نشد. «بیل کلینتون» رئیس جمهوری وقت آمریکا در سال 1374 (مارس 1995 میلادی) تمامی شرکتهای آمریکایی را از سرمایه گذاری در توسعه منابع نفتی ایران در جزایر سیری منع کرد. وی هم چنین در 16 اردیبهشت 1374 (6مه 1995) با امضای دستورالعمل اجرایی 12957، تقریباً تمامی معاملات تجاری با ایران و سرمایه گذاری در این کشور را ممنوع اعلام کرد. در 29 شهریور 1374 (20سپتامبر 1995)، با تصویب طرح داماتو، رئیس جمهور آمریکا اجازه یافت شرکتهای غیر آمریکایی را که فن آوری صنعت نفت را در اختیار ایران می گذارند تحریم کند. قانون داماتو پس از ادغام با طرح «بنیامین گیلمن» رئیس صهیونیست کمیسیون روابط بین الملل مجلس نمایندگان آمریکا که محتوایی مشابه قانون داماتو داشت. در قالب قانون مجازات ایران و لیبی در 14 مرداد 1375 (5اوت 1996) در کنگره آمریکا تصویب و سپس به امضای کلینتون رسید. این قانون که برای مدت 5سال مقرر شده بود در دوازدهم مرداد 1380 بار دیگر با تصویب کنگره و امضای «جرج دبلیو بوش» تمدید شد.
در کنار تحریم های اقتصادی، در سال 2006 میلادی، یک دادگاه فدرال آمریکا، دستور استرداد یکی از بزرگترین کلکسیونهای باستان شناختی تخت جمشید (پارسه) متعلق به ایران را به نفع صدمه دیدگان ناشی از عملیات شهادت طلبانه فلسطینان در سرزمین های اشغالی صادر کرد. در همین سال آمریکا 10فارغ التحصیل دانشگاه صنعتی شریف که به دعوت دانشمندان ایالات متحده جهت شرکت در یک گردهمایی به کالیفرنیا دعوت شده بودند را بازداشت و زندانی کرد. در سال 2007 میلادی نیز شرکت های آمریکایی «مایکروسافت» و «یاهو»، ایران را از لیست کشورهایی که خدمات وب دریافت می کنند، خارج ساخت. هم چنین در روز 25 اکتبر 2007میلادی، وزارت خزانه داری آمریکا با وارد ساختن اتهاماتی مضحک، حامی مالی نهادهای لیستی از بانکهای ایرانی و تعدادی از نهادها و شرکت های وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در لیست تحریم های خود قرار داد و با استفاده از قدرت لابی های صهیونیستی چون تشکیلات آیپاک، بانک جهانی نیز اعلام کرد از دادن خدمات به این بانک ها و مؤسسات خودداری خواهد کرد.
به دنبال آمریکا کشورهای مطیع و گوش به فرمان سیاست های کاخ سفید نظیر کانادا و انگلستان نیز رسماً به آمریکا پیوستند. بانکBarclays انگلستان بامسدود کردن حساب های ایرانیان ازجمله بانک های صادرات و ملی ایران در کنار آمریکا قرار گرفت و اعلام کرد اقدامات این بانک انگلیسی درپی تصمیم دفتر کنترل دارایی های خارجی در وزارت خزانه داری آمریکا برای قراردادن نظام بانکی ایران در لیست سیاه تحریم های بین المللی صورت گرفته است. کانادا نیز اعلام کرد از اقدامات کاخ سفید در فشار به ایران حمایت خواهد کرد.
مخالفت کشورها و سازمان‌های بین‌المللی با تحریم ایران
تحریم های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران به سبب آنکه خصلتی یک جانبه و فراسرزمینی دارد، اصول اولیه حقوق بین المللی عمومی همانند اصل حق توسعه و اصل دخالت نکردن در امور داخلی دیگر کشورها را نقض می کند و با تعهدات عهدنامه ای میان ایران و آمریکا همانند عهدنامه مودت در سال 1334 (1955میلادی) و بیانیه های الجزایر ناسازگار است. از سوی دیگر تحریم های یک جانبه آمریکا و متحدان غربی این کشور با اصل اقدام متقابل توجیه پذیر در حقوق بین الملل عمومی مغایر است و سبب محدود شدن حقوق دولت ها و اشخاص حقیقی و حقوقی ثالث و بی طرف می شود.
مخالفت با تحریم ای آمریکا و چند کشور مطیع اروپایی از سیاست های یک جانبه این کشور با موضع تردیدآمیز اتحادیه اروپا در قبال تلاش های وسیع ایالات متحده در سال 1372 (ژوئن 1993) آشکار شد و پس از آن با افزایش موجی از شک و تردید در میان کشورها، مخالفت ها با اعمال تحریم های بین المللی علیه ایران در سال1376 (1997) در مواضع اجلاس سران گروه هفت کشور صنعتی در فرانسه به اوج خود رسید و اجلاس سران گروه هفت در حضور رئیس جمهوری آمریکا، تحریم های اقتصادی ایران از سوی ایالات متحده را مردود دانست. همچنین هشتمین اجلاس سران سازمان کنفرانس اسلامی در تهران، در اعلامیه نهایی خود از همه کشورها خواست که قانون داماتو را بی اثر تلقی کنند. به دنبال آن جنبش عدم تعهد و اجلاس وزیران گروه 77 نیز در سال 1375 (اکتبر 1996) در نیویورک وضع تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ایران را شدیداً محکوم کردند. این محکومیت تا به امروز ادامه یافته و همچنان ادامه دارد.
اعتراف جهانیان به شکست تحریم‌ها علیه ایران
درحالی که باراک اوباما، 12 مارس سال جاری تحریم ها علیه ایران را تمدید کرد، کارشناسان امور بین الملل و رسانه ها اذعان می کنند که تحریم های اقتصادی و تجاری بیشتر به دلیل پتانسیل های اقتصادی ایران، نتیجه ای دربر نخواهد داشت.
یک خبرگزاری آمریکایی در گزارشی تحلیلی نوشت که تحریم های غرب تاکنون نتوانسته است مبادلات تجاری ایران با سایر کشورها را متوقف کند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس در این باره نوشت: «هرچند تحریم های غرب علیه ایران در مواردی بر تاجرانی که با این کشور داد و ستد می کنند فشارهایی جزئی وارد کرده است، اما به هیچ وجه نتوانسته جریان تجارت با ایران را متوقف کند.»
آسوشیتدپرس می افزاید: «چطور ممکن است تحریم های یک جانبه را علیه کشوری اعمال کرد که دارای مرز زمینی و دریایی با 15 کشور است؟!»
پایگاه اینترنتی «فارین پالیسی این فوکوس» نیز با زیرسؤال بردن ماهیت تحریم های آمریکا علیه ایران نوشت: «سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه در وضعیت بسیار آشفته ای قرار دارد. آمریکا می خواهد بر ایران تسلط پیدا کرده آن را به کنترل خود درآورد. اما به حمایت جامعه جهانی برای رسیدن به اهداف خود نیاز دارد. دیپلماسی و تحریم نیاز به حمایت کمی دارد، اما برای اقدام غیردیپلماتیک، آمریکا نیازمند حمایت بیشتری است.»
الجزیره نیز در این خصوص نوشت: «تحریم های آمریکا و اروپا هرگز باعث کندی تجارت ایران نشده است بلکه باعث تغییر روش کار تجار ایرانی شده و در این روش ها هرچند تجار ایرانی باید هزینه بیشتری در نحوه تجارت خود صرف کنند ولی به راحتی به هدف خود می رسند و تحریم های غرب را ناکارآمد می کنند.»
هفته نامه آمریکایی «تایم» نیز در مقاله ای به سیاست های آمریکا به ایران اشاره کرده و نوشت: «سیاست تحریم اقتصادی و تهدید نظامی و همچنین پیشنهاد مشوق های اقتصادی که آمریکا در برابر ایران درپیش گرفته بود، شکست خورده است.» «یوگنی بریماکوف»، یکی از مجرب ترین سیاستمداران روس و رئیس فعلی اتاق صنایع و بازرگانی فدراسیون روسیه در مصاحبه با خبرگزاری «ریانووستی» با اشاره به اینکه جهان چندقطبی است و دیگر آمریکا تنها قطب جهان نیست گفت: «47 سال کوبا را تحریم اقتصادی کردند، آمریکا و آنانی که این تحریم ها را وضع کردند، چه به دست آورده اند؟ هیچ. چرا ما باید یک بار دیگر این را با ایرانی تجربه کنیم که کوبا نیست ایران بسیار وزین تر است و از نظر اقتصادی اهمیت بسیار بیشتری دارد؟»
شکست غرب برای انزوای بخش انرژی ایران
هر چند بسیاری از تحلیل گران انرژی کشور بر این باورند که صنعت نفت در خط مقدم تحریم های سیاسی و اقتصادی قرار گرفته است و در حالی که یکی از اهداف استراتژیک چند سال اخیر کاخ سفید و متحدان غربی این کشور، برای مهار آنچه بلندپروازیهای ایران خوانده می شود، در انزوا قراردادن بخش نفتی ایران با توجه به اتکای زیاد بودجه ایران به درآمدهای نفتی می باشد، اما دیپلماسی موفق تهران سبب شده تا این استراتژی با ناکامی مواجه شود. در 20ماه اخیر ایران توانست قرارداد توسعه 10 میدان نفت و گاز و صادرات گاز به کشورهای مختلف به ارزش تقریبی 61 میلیارد دلار را به امضا برساند تا یک بار دیگر و این بار در صنعت نفت و گاز با فعال شدن دیپلماسی شاهد تبدیل شدن تهدیدها به فرصت باشیم.
آمارهای موجود که مورد اشاره قرار می گیرد، خود بهترین گواه بر این شکست غرب در به انزوا کشیدن بخش انرژی ایران است بیانگر این واقعیت است که ایران تهدیدها را به فرصت تبدیل کرده است.
جزئیات این قراردادها به شرح ذیل است:توسعه میدان نفتی جفیر
قرعه اولین قرارداد بیع متقابل جدید نفت ایران به نام شرکت بیلاروس نفت برای توسعه میدان جفیر (با ذخیره 2/1 میلیارد بشکه نفت) افتاد.
در این قرار داد که شهریور ماه سال 1386 امضا شده شرکت بیلاروس نفت موظف است با سرمایه گذاری 250 میلیون دلاری در فاز اول 15 هزار بشکه و با صرف 250 میلیون دلار دیگر در فاز دوم 25 هزار بشکه نفت خام از این میدان تولید کند.
توسعه میدان نفتی یادآوران
اما بدون شک یکی از خبرسازترین قراردادهای نفتی دنیا در سال گذشته واگذاری طرح توسعه میدان نفتی یادآوران به شرکت سانیوپک چین به ارزش تقریبی 2 میلیارد دلار بود.
در این رابطه دو شرکت پس از 3000 ساعت مذاکره برای تولید 85 هزار بشکه نفت سنگین در فاز اول و 100 هزار بشکه در فاز دوم میدان یادآوران (با حجم 17/3 میلیارد بشکه نفت درجا) به توافق نهایی دست پیدا کردند.
بلوک اکتشاف و توسعه دیر
سومین قرارداد نفتی که در دوران وزارت غلامحسین نوذری امضا شد، واگذاری بلوک اکتشاف و توسعه دیر به شرکت ایتالیایی ادیسون اینترنشنال به ارزش 107 میلیون دلار بود.
براساس این قرارداد، شرکت ایتالیایی موظف است که 7500 کیلومتر عملیات لرزه نگاری 2 بعدی و حفر 2 حلقه چاه را در قلب خلیج فارس به انجام برساند.
توسعه میادن گلشن و فردوس امضای قرارداد 12 تا 14 میلیارد دلاری توسعه میادین گازی گلشن و فردوس مابین شرکت ملی نفت ایران و SKS مالزی، این کشور را به عنوان یکی از شرکای استراتژیک صنعت نفت در سطح بین المللی مطرح کرده است به طور ی که پس از امضای این قرار داد در سال گذشته، امسال هم 3 سند همکاری و 2 تفاهم نامه با محوریت صادرات نفت، ساخت پالایشگاه، ساخت کارخانه LNG و توسعه میادین در بخش بالادستی ما بین دو شرکت امضا شد. در این رابطه ذکر این نکته ضروری است، امضای قرارداد با SKS، پای مالزیایی ها را به صنعت نفت توسعه باز کرد به طوری که هم اکنون مذاکراتی برای حضور این شرکت ها در پروژه های NGL خارگ، توسعه میدان اسفندیار و کیش در حال انجام است.
توسعه میدان رسالت از دیگر قراردادهایی است که ظرف 1/5 سال گذشته مابین NIOC و یک شرکت مالزیایی امضا شده، قرارداد طرح توسعه میدان رسالت به ارزش 1/5 میلیارد دلار با شرکت «آمونای» مالزی است.
براساس این قرارداد که به شکل فاینانس نهایی شده مالزیایی ها باید تولید نفت خام میدان رسالت را از 8 به 47 هزار بشکه افزایش دهند.
توسعه میدان پارس شمالی
بزرگترین قرارداد خارجی شرکت ملی نفت ایران در دولت نهم بدون شک واگذاری طرح توسعه میدان گازی پارس شمالی به شرکت سینوک چین است. در این قرارداد 16 میلیارد دلار ی چینی ها باید توسعه پارس شمالی را در 4 فاز هر یک به ظرفیت 2/1 میلیارد فوت مکعب به پایان برسانند.
بلوک اکتشاف و توسعه دانان
پس از حضور تایلند، چین و اندونزی این بار قرعه به نام دیگر شرکت آسیایی یعنی پترو ویتنام بود که با رقم 115 میلیون دلار برنده مناقصه بلوک اکتشاف و توسعه دانان ایلام شود.
در قرارداد شرکت ویتنامی موظف است 540 کیلومتر لرزه نگاری 2 بعدی و 3 حلقه چاه اکتشافی در این بلوک غرب کشور حفاری کند.
بلوک اکتشاف و توسعه مغان
قرار داد 142 میلیون دلاری با شرکت ina کرواسی موجب شد که کروات ها پس از گذشت یک صد سال از حیات صنعت نفت ایران بالاخره در یک پروژه نفت با ایرانی ها مشارکت کنند، در این قرارداد شریک اروپایی NIOC باید 600 کیلومتر لرزه
نگاری 2 بعدی، 200 کیلومتر برداشت لرزه نگاری 3 بعدی و یک حلقه چاه اکتشافی در مغان اردبیل حفاری کند.
توسعه آزادگان شمالی
هرچند چینی ها در فاصله تغییر روسای جمهور آمریکا، پای قرارداد یک میلیارد و 760 میلیون دلاری توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی را امضا کردند، اما بسیاری از تحلیلگران غرب اعلام کردند که CNPC چین در بهترین شرایط برای توسعه یک میدان بزرگ نفتی ایران پا پیش گذاشته است.
براساس این قرارداد اژدهای زرد آسیا باید برای توسعه دو فاز میدان آزادگان شمالی (با حجم 6 میلیارد بشکه نفت خام در جا) آستین ها را بالابزنند.
صادرات گاز به سوئیس
سفر خانم کالمی ری دیپلمات سوئیسی بهترین فرصت بود که بدون توجه به سروصداهای رسانه های آمریکایی قرارداد فروش 5/5 میلیارد متر مکعب مابین شرکت های ملی صادرات گاز ایران و EGL سوئیس به ارزش تقریبی 25 میلیارد دلار امضا شود.
براساس این قرارداد ایران باید با توسعه فازهای پارس جنوبی انتقال گاز خود را به شرکت سوئیسی تا سال 2010 میلادی آغاز کند.
قراردادهای خارجی ایران ال‌ان‌جی
اگر قرار بود که امضای قرارداد با شرکت سوکوئین اسپانیا و قرارداد مایع سازی با کنسرسیوم ایرانی و ورلی پارسونز استرالیا را هم در لیست قراردادهای خارجی وزارت نفت بیافزاییم، شاید حجم قراردادهای خارجی این وزارت خانه در 1/5 سال گذشته مرز 61 میلیارد دلار را هم پشت سر می گذاشت. اما بر اساس سیاست های اصل 44 هم اکنون تولید LNG از فاز 12 پارس جنوبی به شرکت خصوصی مایع سازی گاز ایران واگذار شده است.
لیست تفاهم نامه های خارجی وزارت نفت امضای دو تفاهم نامه با شرکت های گازپروم روسیه و وزارت انرژی ترکیه شاید از بسیاری از قراردادهای رسمی نفت خبر سازتر بود.
براین اساس تاکنون دو تفاهم نامه جداگانه برای توسعه فازهای پارس جنوبی، سوآپ و ترانزیت گاز و ساخت پالایشگاه و خطوط انتقال گاز مابین غلام حسین نوذری و حلمی گولر (ترکیه) و الکسی میلر (گازپروم) به امضا رسیده است.
امضای تفاهم نامه با سوریه برای فروش 3 میلیارد متر مکعب گاز، با Edison Spa سوئیس برای توسعه همکاری های مشترک، با سریلانکا برای ساخت و افزایش ظرفیت پالایشگاه های نفت، با شرکت PGNIG لهستان برای توسعه میدان گازی لاوان، با عمان برای توسعه میدان گازی کیش و وزارت نفت و انرژی کشور اکوادر برای ایجاد شرکت مشترک نفتی همبخشی از دیگر دستاوردهای دیپلماسی کشور در 18 ماه اخیر به شمار می رود.
از سوی دیگر چند روز پیش ایران و چین قراردادی 2 میلیارد و 625 میلیون یورویی را به امضا رساندند که براساس آن کنسرسیومی متشکل از شرکتهای چینی و شرکت مایع سازی گاز طبیعی ایران عملیات توسعه ای فاز دوم پروژه ایران ال ان جی را برعهده خواهند داشت.
تمدید تحریم‌های ایران در راستای سیاست «تغییر» اوباما
باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا که در جریان کارزار انتخاباتی خود برای احراز مقام ریاست جمهوری اعلام کرده بود که آمادگی دارد بدون هیچ قید و شرطی با ایران مذاکره کند.روز پنج شنبه 12 مارس با تمدید تحریم های اقتصادی ایران اعلام کرد: «من این اضطرار ملی!!! را در رابطه با ایران برای یک سال دیگر تمدید می کنم.»
وی با خواندن ایران به عنوان «تهدیدی نامتعارف و خارق العاده» برای امنیت ملی آمریکا مدعی شد اقدام ها و سیاست های دولت ایران در تضاد با منافع آمریکا در منطقه است و تهدیدی نامتعارف و خارق العاده برای امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا محسوب می شود. درهمین حال شبکه الجزیره از همزمانی سفر یکی از مقامات رژیم صهیونیستی به آمریکا با تمدید تحریم های آمریکا برضد ایران خبرداد و تصریح کرد سفر این مقام بلندپایه نظامی اسرائیل به واشنگتن به این دلیل است که گفته می شود این مقام صهیونیست قرار است با آمریکا درباره آنچه بلند پروازیهای هسته ای ایران بحث و گفتگو شود.
درهمین حال شبکه خبری «سی ان ان» در گزارشی با زیرسؤال بردن شعار انتخاباتی اوباما اعلام کرد: «به رغم اینکه برخی ناظران سیاسی از ذوب شدن یخ های روابط ایران و آمریکا سخن می گویند، باراک اوباما، تحریم ها علیه ایران را برای مدت یک سال دیگر تمدید کرد.»
 ارزیابی کارشناسان
کارشناسان اقتصادی با تاکید بر اینکه استقبال کشورهای مختلف جهان برای توسعه روابط و همکاری های همه جانبه با ایران، حکایت از شکست فلسفه و شاکله تحریم های غرب علیه ایران است، مشکلات مستاجر جدید کاخ سفید در ماه های آینده را از اولویت های کاخ سفید می دانند که دیگر توان مهار ایران را به آنها نخواهد داد و با ذکر شواهد دلایل و قرائن به ناکارآمدی تحریم ها علیه جمهوری اسلامی و ملت ایران پرداخته اند.
دکتر محمدحسین ادیب، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان در گفتگوی اختصاصی با کیهان دراین زمینه گفت: «شاکله اقتصاد آمریکا برکسری حساب پرداخت ها استوار بود، واردات آمریکا درسال 2006 میلادی، 850 میلیارد دلار بیشتر از صادرات این کشور بود.کسری تراز پرداخت های آمریکا از سال 1931 میلادی تاکنون ادامه داشته است.ایالات متحده تنها کشور جهان است که دلار چاپ می کند. در واقع آمریکا در ازای واردات 850 میلیارد دلار کالااز جهان، کاغذی به نام دلار به دنیا داده است.»
استاد دانشگاه اصفهان افزود: «با ضوابط سازمان تجارت جهانی، سود صادرات کالادرسال 2006 در جهان 10 درصد بوده است. آمریکا باید 7000 میلیارد دلار کالاصادر می کرد تا سود آن 700 میلیارد دلار می گردید. کل صادرات جهان درسال 2007 میلادی 13 هزار میلیارد دلار بوده است. در واقع آمریکا هفت سیزدهم ارزش افزوده صادرات جهان را با کسری تراز پرداختها به خود اختصاص داده است. رفاه جامعه آمریکا و اقتدار آمریکا به کسری تراز پرداخت های این کشور استوار بود و کسری تراز پرداخت های ایالات متحده با مازاد تراز پرداختهای یک سری کشورهای دیگر جبران می شد. مهم ترین کشورهای دارای مازاد چین، آلمان و ژاپن بودند.»
وی اظهار داشت: «اما آمارهای ماه میلادی قبل تکان دهنده است و نشان می دهد نظم کهن که اقتدار و رفاه جامعه آمریکا بر آن استوار بوده است فروپاشیده است. صادرات آلمان در ماه ژانویه به شدت کاهش یافته و مازاد تجاری آلمان تنها به 10/8 میلیارد دلار دراین ماه نزول کرده است. مازاد صادرات تجاری چین در ماه فوریه تنها 4/8 میلیارد دلار بوده است. ژاپن از کشوری دارای مازاد قابل ملاحظه در ماه میلادی گذشته دچار کسری 10 میلیارد دلاری شده است. مفهوم مطالب فوق این است که در جهان دیگر مازادی وجود ندارد تا آمریکا آن را به صورت کسری جذب کند. نظمی که آمریکا از سال 1931 تاکنون براساس آن اقتدار کسب می کرد به پایان رسیده است.»
ادیب ادامه داد: «تاثیر فرایند فوق آن است که کسر بودجه آمریکا، به روش گذشته قابل تداوم نیست. آمریکا با کسر بودجه و چاپ دلار بدون پشتوانه رفاه مردم خود را تامین می کرد و بعدا دلارهای بدون پشتوانه با کسری تراز پرداخت ها از آمریکا خارج می شد و در آمریکا تورم ایجاد نمی کرد. اما حال با منتفی شدن کسری تراز پرداخت ها، تورم ناشی از دلار بدون پشتوانه برای کسر بودجه، صادر نمی شود و در خود آمریکا سرریز می کند. پس از این به ازای هر دلار بدون پشتوانه ای که در آمریکا به سبب کسر بودجه چاپ می شود، در داخل آمریکا تورم ایجاد می کند. بوش دولت را با 150 میلیارد دلار مازاد بودجه تحویل گرفت و کسر بودجه آمریکا در سال درصد کسر بودجه درسال جاری و تورم ایجاد شده از هاضمه تحمل جامعه آمریکا بیرون است.»
ادیب در پایان با این نتیجه گیری از سخنانش اظهار داشت: «مشکلات ناشی از فرآیند جدید، توجه آمریکا را طی سه سال آینده به مسائل جهانی و از جمله ایران به شدت کاهش خواهد داد. مشکلات اقتصادی ناشی از متوقف شدن کسری تراز پرداخت های آمریکا، مسائل اقتصادی را به اولویت اول جامعه آمریکا تبدیل می کند و این کشور حضور فعال در خاورمیانه را به حضور غیرفعال تبدیل خواهد داد. فرآیند فوق به منزله آن است که شاکله و انضباط فکری تحریم اقتصادی برعلیه ایران، فلسفه وجودی خود را از دست داده است.»
پروفسور حمید مولانا، استاد روابط بین المللی و مدیر سابق بخش ارتباطات بین الملل دانشگاه امریکن در واشنگتن نیز در گفتگو با کیهان گفت: تحریم های وضع شده توسط امریکا و متحدان غربی این کشور به سه دلیل کارآیی خود را از دست داده است. نخست اینکه امروزه در دنیا، اقتصاد و تجارت جهانی بسیار پیچیده شده است و دیگر کشورها تنها با استفاده از روشهای سنتی و قدیمی خود به تبادل نمی پردازند و بسیاری از کالاها از جمله لوازم یدکی هواپیما و ... از طرق مختلف وارد ایران می شود و در مجموع جریانی که تجارت جهانی را می توانست کنترل کند دیگر وجود ندارد. دوم اینکه ایران در طول 30 سال گذشته و در جریان این تحریم ها، به مرزی از خودکفایی رسیده است که از بسیاری از کالاهای وارداتی بی نیاز شده و سومین دلیل را باید در وضعیت کنونی اقتصاد جهانی جستجو نمود و این مهم که بحران و رکود اقتصادی بر جهان حکمفرماست.
خوشبختانه تحریم های این چند سال سبب گشت تا ایران زیرساختهای خود را به گونه ای پی ریزی کند که کمترین تاثیر را از اقتصاد جهانی بپذیرد و ما شاهدیم که در مقابل سایر کشورها کمترین آسیب را متحمل شده ایم.
مولانا با اشاره به جغرافیای سیاسی ایران اظهار داشت:«ایران کشوری است که دارای مرززمینی و دریایی با 15 کشور است و بسیاری از این کشورهای همجوار دارای منابع بسیار و امور بانکی و اعتباری متنوعی هستند. از دیگر سو تسلط جمهوری اسلامی ایران بر دریای خزر و دستیابی به اقیانوس هند از طریق خلیج فارس و مرزهای گسترده غربی و شرقی کمک بسیار به ایران می نماید تا سیستم تولید - توزیع خود را گسترش دهد. این درحالی است که کشورهایی که مرزهای محدودی دارند، در مقابل فشارها و تحریم های اقتصادی به شدت دچار مشکل می شوند.»
این استاد دانشگاه امریکن ادامه داد:«در این میان نقش سازمانهای منطقه ای چون اکو که در حال حاضر بسیار جوان است و تاثیرات نمادین دارد بسیار حائز اهمیت و تاثیرگذار خواهد بود.»
وی در خصوص اینکه سیاست تحریم تا چه زمان ادامه خواهد یافت گفت:«این بستگی به سیاستهای پولی - نظامی قدرتها دارد و تا زمانیکه هزینه های نظامی بالاست و این هزینه ها برای آنان توجیه دارد و بر سیاستهای مالی می چربد، ادامه خواهد یافت و شاهد بودیم که با آمدن بوش به جای کلینتون و سیاستهای نئومحافظه کاران در امریکا این اتفاق افتاد.»
اما در حال حاضر جهان دچار تغییرات بسیار بنیادین شده و دیگر کشوری را پیدا نمی کنیم که در تمام زمینه ها تولید - توزیع را خود به تنهایی انجام دهد و ایالات متحده نیز در حالی که بر اثر سیاست جنگ طلبانه نومحافظه کاران و بحران جهانی دچار کسر بودجه شده به شدت به سایر کشورها نظیر چین وابسته شده است.»
پروفسور مولانا در پایان با بیان این جمله که این تحریم ها برنده ندارد و تنها یک بازنده داشته است اظهار داشت:«امریکائیان خود به خوبی می دانند که چه میزان ازاین تحریم ها دچار زیان شده اند و امروز مردم ایران هنوز به زندگی خود ادامه می دهند و مصرف می کنند. اما امریکاییان در شرایطی قرار گرفته اند که تحریم های اعمال شده علیه ایران به ضرر خودشان تمام شده است.