افسانه کردستان عراق

ترجمه: کاوه شجاعی
تا زمانی که پیرمرد کنار نرود، هر کس که در کردستان عراق تشنه قدرت است باید دست روی دست بگذارد، و این ممکن است انتظاری طولانی باشد. جلال طالبانی 75 ساله، رئیس جمهور عراق، با وجود درد زانوی دیرینه و عمل جراحی قلبش در آگوست گذشته، هنوز جلال طالبانی است.
در حال حاضر او و رقیب دیرپایش مسعود بارزانی - به همراه خانواده ها و ماشین سیاسی شان - همچنان بزرگ ترین بخش سه استان شمالی عراق را که منطقه ای خودمختار به حساب می آید کنترل می کنند. پست های دولتی توسط افراد فامیل این دو نفر اشغال شده است. شخص بارزانی رئیس ایالت منطقه ای کردستان است، برادرزاده اش نچیروان نخست وزیر و پسرش منصور مسوول امور اطلاعاتی هستند. قباد، پسر طالبانی هم نماینده کردها در واشنگتن است و یکی از برادرزادگانش مسئول سازمان ضدجاسوسی کردها به حساب می آید. قبلاکردستان عراق را مدلی برای عراق دموکراتیک می شناختند؛ حتی الگویی برای کل خاورمیانه، اما درواقع، این منطقه بیشتر و بیشتر به یک قلمرو راکد فئودالی شبیه می شود.
کردستان منطقه مورد علاقه آمریکایی ها در عراق بود، معتدل و پرثبات، حامی غرب و اکثرا سکولار. پناهگاهی از هرج و مرج و حمام خونی بود که باقی کشور را غرق خود کرده بود. البته کردستان عراق هیچ گاه بی عیب نبوده است؛ نه آن زمان و نه حالا. فساد اداری را می شود احساس کرد، حقوق بشر در همه جا رعایت نمی شود و زندگی مدنی تحت تسلط دو حزب شبیه به هم است: حزب دموکرات کردستان عراق ( ) KDP بارزانی و حزب اتحادیه میهنی کردستان ( ) PUK طالبانی. به هر حال هنوز هم کردها می توانند کاستی ها را تحمل کنند، البته در صورتی که دولت منطقه ای از خودمختاری دشوار به دست آمده آنها حمایت کند و جلوی بمب گذاران انتحاری را بگیرد.
اما همچنان که باقی مناطق عراق آزادتر و دموکراتیک می شود به نظر می رسد کردستان هنوز درگیر دوران گذشته است و کردها این را احساس کرده اند. تاجران از اینکه باید با نزدیکان دولت شراکت بکنند خسته شده اند و رای دهندگان می خواهند گزینه های بیشتری داشته باشند. نتایج یک نظرسنجی جدید در منطقه نشان می دهد که 83 درصد پاسخ دهندگان خواهان تغییر در کردستان عراق هستند. موسی رسول 39 ساله، صاحب یک مغازه کوچک می گوید: <از دولتی که مردم را فراموش کرده خسته شده ایم.> یک مقام بلندپایه کرد هم به شرط ناشناس ماندن به نیوزویک می گوید:<این شکایت ها را نادیده نمی گیریم. چه اسلام گرایان از ما ناراضی باشند و چه دیگران، ما دیگر نمی توانیم با لحن انقلابی نحوه حکمرانی مان را توجیه کنیم.>
البته شاید دو خاندان بزرگ کردستان عراق چنین احساسی نداشته باشند. طالبانی اتحادیه میهنی کردستان عراق را در سال 1975 تاسیس کرد تا به عنوان گروهی چپ گرا حزب <فئودالیست، بورژوازی، راستگرا و حامی کاپیتولاسیون> بارزانی را به چالش بکشد. می گویند پیش از امضای آتش بس رسمی در سال 1998 میان دو طرف، هزاران نفر از اعضای آنها در درگیری ها کشته شدند. آنها سال ها است که اختلافات ایدئولوژیک را کنار گذاشته اند.
یکی از مسائل مهم مورد بحث، بودجه کردستان عراق است. همان مقام بلندپایه کرد می گوید: <ما نیازمند یک بودجه شفاف هستیم.> اکثریت کردها هم با او موافقند. نتایج نظرسنجی ماه فوریه موسسه مسائل سیاسی که در اربیل واقع است نشان داد که 94 درصد مردم معتقدند دولت منطقه ای باید بودجه اش را عمومی کند و توضیح دهد که پول ها چگونه خرج می شوند.
البته کردستان عراق اقتصادی رو به رشد را تجربه می کند، اما این روزها در سراسر منطقه می توانیم پروژه های ساختمانی نیمه کاره ای را مشاهده کنیم که ماه ها است بلاتکلیف مانده اند. تعداد زیادی از سرمایه گذاران خارجی از کاغذبازی های اداری و بی نظمی ها خسته شده اند. یک عضو سابق دفتر سیاسی اتحادیه میهنی کردستان می گوید که امضای هیچ قرارداد نفتی بدون پرداخت حق العمل به مقامات حزب یا اعضای دولت منطقه ای امکان پذیر نیست. یک سرمایه دار محلی در جلسه ای که خبرنگار نیوزویک هم در آن حاضر بود به مقامات بلندپایه کرد گفت که تاجران برای بستن قراردادها باید میلیون ها به بوروکرات های حزب پول بدهند. مقامات حاضر در جلسه هم از این وضعیت ابراز تاسف کردند.
هیچ کدام از دو حزب انتقادها را تحمل نمی کنند و روزنامه نگاران محلی از آزار، تهدید و اتهام زنی ها شکایت می کنند. جوزف لوگان از سازمان دیده بان حقوق بشر می گوید: <ما در کردستان عراق هم شاهد هستیم که زندانیان سال ها در انتظار محاکمه می مانند و البته شکنجه می شوند.> مسعود بارزانی می گوید به همراه مسوولان امنیتی و اطلاعاتی تلاش می کند تا جلوی مشکلات در زندان ها را بگیرد. هدف او این است که <سازمانی با استانداردهای جهانی آنچنان قدرتمند باشد که بتواند در برابر چالش های پیش رو مقاومت کند و در عین حال حقوق متهمان را به رسمیت بشناسد.> لوگان می گوید که <بارزانی به بازرسان دیده بان حقوق بشر اجازه دسترسی به زندان ها را داده است، اما هنوز هم مدارکی از آزار و اذیت روزنامه نگاران مخالف وجود دارد.>
در این میان کردها حالامی بینند که سیستم سیاسی شان از دیگر عراقی ها عقب مانده است. انتخابات شوراهای استانی که در ماه ژانویه در سراسر عراق برگزار شد نشانه ای بود از یک دموکراسی تقریبا کامل که در آن رقابت هایی واقعی وجود داشت. کردها هنوز انتخابات محلی خود را برگزار نکرده اند اما نشانه هایی وجود دارد مبنی بر اینکه PUK و KDP می خواهند فهرستی تقریبا مشترک را ارائه بدهند. به نظر می رسد انتخاب واقعی اینجا دشوارتر از باقی عراق است.
مقامات هر دو حزب می گویند که روسایشان پذیرای عقاید مخالف هستند. یک مقام بلندپایه اتحادیه میهنی می گوید که <جلال طالبانی بیشتر از بقیه به شنیدن و تغییر اعتقاد دارد و حزب او قول داده که به سمت شفافیت بیشتر حرکت کند. یک مقام کمیته مرکزی حزب دموکرات هم می گوید حزبش به سمت بازگشایی فضا حرکت می کند و بارزانی می خواهد بیشتر رئیس جمهور کردستان باشد تا رئیس حزب. در این میان پیتر گالبرایت، سفیر سابق ایالات متحده در کرواسی و هوادار دیرپای کردستان عراق تاکید می کند که اوضاع کردستان در حال بهتر شدن است. او می گوید: <من فکر می کنم اینجا شاهد بهبودهای فراوانی بوده ایم اگرچه مسائلی هم اتفاق افتاده که نمی خواستیم در کردستان عراق شاهد آنها باشیم.>
به هر حال مردم معتقدند که هر دو حزب باید بازسازی درونی را به سرعت آغاز کنند. یک مقام بلندپایه کردستان عراق می گوید: شما نمی توانید مشروعیت حکمرانی تان را بر پایه آنچه 20 سال پیش انجام داده اید حفظ کنید. ما هم می توانیم <حزب گذشته> باشیم و شبیه فتح در فلسطین شویم، و هم می توانیم خود را مانند حزب کارگر در انگلیس احیا کنیم و البته زمان برای این تصمیم گیری به سرعت می گذرد.