آزمون شورای حقوق بشر در بحران لبنان

محمد قربانپور: برخوردهای دوگانه، سیاسی شدن و گزینشی عمل کردن کمیسیون حقوق بشر، به عنوان قدیمی ترین و عالی ترین نهاد ملل متحد در زمینه حمایت از حقوق بشر موجب شد که در برنامه اصلاحات جدید ساختار سازمان ملل، موضوع ارتقا و ساز و کار اصلی ملل متحد برای حقوق بشر به صورت مسئله ای مهم مدنظر قرار گیرد. نهایتا پس از پیشنهاد هیات 16 نفره منصوب از طرف دبیر کل سازمان ملل تحت عنوان «آینده امن، مسئولیت مشترک ما» و گزارش مارس 2005 وی، تاسیس این شورا در سپتامبر 2005 مورد پذیرش اجلاس سران قرار گرفت که سرانجام در ژوئن سال جاری شورای مذکور شروع به کار کرد. با توجه به تاریخ شروع به کار شورای حقوق بشر و تقارن آن با جنگ لبنان در حقیقت می توان گفت بحران لبنان اولین آزمون عملی برخورد این شورا نسبت به مسائل حقوق بشری است.
در حالی که دول عربی با این ادعا که «این جنگ، جنگ حزب الله برای منافع ایران است» و این که جنگ را جنگ خود نمی دانستند خود را از مهلکه کنار کشیده و تنها نظاره گر کشتار مردم بی دفاع لبنان بودند، گروه های حقوق بشری مستقل و از جمله «گروه سازمان های غیردولتی عربی برای پیشرفت موسوم به ANND»، عفو بین الملل و جنبش کاتولیک بین المللی صلح وارد عرصه شدند و در حالی که در نهایت استیصال از توسل به شورای امنیت برای احیای رژیم صهیونیستی به آتش بس و حتی اجبار کشورهای خود برای محکوم کردن رژیم صهیونیستی و کمک به مردم لبنان بازمانده بودند، اعضای شورای حقوق بشر سازمان ملل را خطاب قرار دادند که:
«سکوت شما رضایت نسبت به جنایاتی است که علیه مردم لبنان ارتکاب می یابد.» و جنایات صورت پذیرفته را نقض حقوق بشر دوستانه و جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت و نقض استلزامات حقوق کیفری دانستند.
سرانجام این شورا در 11 آگوست 2006، با 72 رای موافق در برابر 11 رای مخالف و هشت رای ممتنع ضمن اشاره به وظایف خود و توصیه در مورد آن و پاسخ فوری به وضعیت های فوق العاده حقوق بشری، با ملاک قرار دادن منشور ملل متحد و دیگر اسناد راجع به حقوق بشردوستانه بین المللی به خصوص کنوانسیون های لاهه 1899 و 1907 درخصوص حقوق و عرف های جنگ زمینی در ممنوعیت بمباران اهداف غیرنظامی، بیمارستان ها و وسایل حمل و نقل و با استناد به کنوانسیون های چهارگانه ژنو 9491 و پروتکل های الحاقی به آن، با تاکید بر مکمل بودن حقوق بشر و حقوق بشردوستانه و تاکید بر اینکه حق حیات از بنیادی ترین حقوق بشر است، فعالیت های نظامی رژیم صهیونیستی در لبنان را که منجر به نقص شدید و سیستماتیک حقوق بشر و کشته و زخمی شدن بیش از هزار غیرنظامی و خسارت وسیع به زیرساخت های لبنان و آوارگی قریب به یک میلیون نفر گردید و همچنین تراژدی 30 جولای در قانا و هدف قرار دادن نیروهای پاسدار صلح در 25 جولای در جنوب لبنان را به شدت محکوم می کند. این شورا در بند 7 قطعنامه خود تصمیم به تشکیل کمیسیونی بلندپایه شامل کارشناسان خبره حقوق بشر و حقوق بشردوستانه به منظور تحقیق درخصوص کشتار هدفمند غیرنظامیان توسط رژیم صهیونیستی، سلاح های مورد استفاده تل آویو و سازگاری آن با حقوق بین الملل و نیز ارزیابی اثرات حملات رژیم غاصب صهیونیستی بر زندگی و اموال مردم لبنان گرفت و از این کمیسیون خواست تا اول سپتامبر نتیجه تحقیق خود را ارائه کند.
به طور کلی در ارزیابی قطعنامه بایستی اذعان داشت که شورای حقوق بشر در گام نخست خود، اگرچه دیرهنگام، اما منصفانه، به موضوع جنایات ارتکابی رژیم صهیونیستی در لبنان پرداخته است. اگرچه با بکار بردن عبارت «عملیات نظامی اسرائیل در لبنان» به نوعی تجاوز و حملات نظامی این رژیم را در حاشیه قرار داده و از آن گذشته است. نکته دیگر در باب این قطعنامه اشاره به کشورهای مخالف صدور قطعنامه است. کشورهایی چون کانادا، فنلاند، فرانسه، آلمان، ژاپن، هلند و انگلستان که نه تنها خود را متولی رعایت حقوق بشر در داخل کشورهای خود، بلکه در خارج از مرزهای سرزمینی شان می پندارند. این واقعه دلیلی بر ادعای مخالفان وجود حقوق بین الملل شد که بر این باورند حقوق بین الملل چیزی جز ساخته دست قدرت های بزرگ نیست. اگرچه تحلیل مقاله بر این ادعا صحه نمی گذارد ولی می توان گفت تصویب نهایی این قطعنامه با 72 رای موافق خود توانست به عنوان سندی مکتوب در چارچوب حقوق بین الملل در جنایتکار بودن رژیم صهیونیستی باشد.