گزارشی از نحوه مشارکت احزاب سیاسی در انتخابات کشورهای مختلف (بخش اول)

فرانسه

حکومت فرانسه دارای رژیم جمهوری است و از زمان جمهوری پنجم این نظام را «نیمه ریاست جمهوری» می‌گویند. منظور از این نامگذاری بیان میزان قدرت رئیس‌جمهوری است، بدین معنا که ریاست جمهوری فرانسه نه دارای اقتدار کامل ـ مانند رئیس‌جمهور ایالت متحده آمریکا است که به آن سیستم ریاست جمهوری اطلاق می‌شود و نه مانند جمهوری فدرال آلمان است که در آن ریاست جمهوری یک پست تشریفاتی به شمار می‌رود.» رئیس‌جمهور فرانسه برای مدت 7 سال با رای مستقیم مردم فرانسه انتخاب می‌شود و انتخاب وی نیز به دفعات بلااشکال است. براساس قانون اساسی جمهوری پنجم فرانسه، رئیس‌جمهوری ریاست کل قوا را به عهده دارد و در ضمن ریاست شوراها و کمیته‌های عالی دفاع ملی به عهده او است.

قوه قانونگذاری فرانسه در پارلمان این کشور تجلی می‌یابد که شامل دو مجلس ملی و سنا است.

الف ـ مجلس ملی: مجلس ملی فرانسه دارای 577 نفر عضو است که از این تعداد 555 کرسی متعلق به فرانسه و 22 کرسی متعلق به سرزمین‌های ماورای بحار این کشور است. نمایندگان مجلس ملی از میان کاندیداها برای مدت 5 سال و با آرای مستقیم و مخفی مردم انتخاب می‌گردند و در صورت عدم اخذ اکثریت، ممکن است انتخابات به دوره دوم کشیده شود. از سال 1986 سیستم آرای نسبی مورد اجرا گذاشته شده است که هر 100 هزار نفر فرانسوی می‌توانند یک نماینده در مجلس ملی داشته باشند. حداقل سن برای کاندیدا شدن در مجلس ملی 23 است.

ب ـ مجلس سنا: مجلس سنای فرانسو دارای 319 سناتور است که 296 کرسی آن متعلق به کشور فرانسه، 13 کرسی متعلق به سرزمین‌های ماورای بحار فرانسه و 10 کرسی نیز به فرانسویان خارج از کشور تعلق دارد. تعداد نمایندگان مجلس سنای فرانسه در سال 1983 از 304 به 319 نفر افزایش یافت. نمایندگان مجلس سنا توسط مجمعی از منتخبان از میان نمایندگان مجلس ملی، شهرداران، شوراهای شهرداری‌ها، شوراهای منطقه‌ای و به طور خلاصه هر فردی که توسط آرای عمومی انتخاب گردیده، برگزیده می‌شوند.

مجلس سنا دارای یک رئیس است. رئیس‌جمهور می‌تواند مجلس ملی را منحل نماید ولی قدرت انحلال مجلس سنا را ندارد. در غیاب رئیس‌جمهور، وظایف ریاست جمهوری به عهده رئیس مجلس سنا است. دوره سناتوری 9 سال است و هر سه سال یک بار یک سوم سناتورها مجددا انتخاب می‌گردند. حداقل سن برای انتخاب شدن در مجلس سنا 35 سال است.

علاوه بر مجالس فوق، پارلمان اروپا نیز آوردگاه دیگری برای حضور احزاب سیاسی است.

احزاب سیاسی نقش موثری در جمهوری‌های سوم و چهارم فرانسه داشتند لکن در جمهوری پنجم (که از سال 1958 آغاز شد) سیستم انتخاباتی جدید مبنی بر انتخاب یک نماینده از هر حوزه، موجب گردیده که از تعداد احزاب در پارلمان کاسته شود.

در یک نگاه کلی، احزاب فرانسه را می‌توان به دو جناح چپ و راست تقسیم نمود.

جناح چپ را احزابی مانند حزب سوسیالیست (PS) به رهبری لیوئید ژوسین، حزب کمونیست (PCF) به رهبری مارشه و حزب اکولوژیست (سبزها) که تمایل به چپ دارد، تشکیل می‌دهند.

جناح راست عبارتند از گلیست‌ها یا حزب تجمع برای جمهوری (RPR) به رهبری ژاک شیراک و اتحادیه دموکراتیک فرانسه (UDF) به رهبری والری ژیسکار دستن و یک حزب دست راستی افراطی به نام جبهه ملی (FN) به رهبری ژان ماری لوپن، مشارکت احزاب در انتخابات در فرانسه ویژگی خاصی نداشته و به طریق معمول در اکثر کشورهای دنیا (و از جمله ایران) انجام می‌شود. احزاب کاندیداهای خود را معرفی کرده و براساس تعداد آرای کسب شده مستقیم مردم به هر یک از کاندیداها، در نهایت نمایندگان انتخاب شده و مالا سهم هر حزب در انتخابات نیز مشخص می‌شود.

حزب تجمع برای جمهوریت (RPR) در سال 1976 توسط ژاک شیراک تاسیس گردید که از تغییر وضع حزب اتحادیه دموکراتیک برای جمهوری (UDR) شکل گرفته و یک حزب گلیستی است. RPR به تدریج بر نفوذ خود در جامعه فرانسه و به ویژه در میان طبقات متوسط افزود. ساختار حزب تجمع برای جمهوری بدین‌ترتیب است که علاوه بر عملکرد یک حزب معمولی، سعی دارد در جذب برگزیدگان حکومت‌های گذشته اهتمام ورزد. شیراک موسس حزب از ابتدای تاسیس آن تاکنون رهبر بلامنازع این حزب می‌باشد. وی با طرح تشکیلاتی محکم و یگانه، همواره قدرت اصلی را به عنوان رئیس حزب در دست خویش نگه داشته است. این حزب که از گلیست‌ها به رهبری ژیسکار دستن در سال 1976 جدا شد در انتخابات 1981 فقط 85 کرسی به دست آورد، لکن در انتخابات 1986 با همراهی حزب میانه‌رو اتحادیه دموکراتیک فرانسه موفق گردید اکثریت آرا را به دست آورد و در نهایت در آخرین انتخابات ریاست جمهوری فرانسه شیراک به این مقام انتخاب شده و در حال حاضر در همین سمت مشغول به کار است.

یکی دیگر از احزاب مهم فرانسه، حزب سوسیالیست است که دارای تفکر سوسیال دموکراسی می‌باشد. این حزب خط‌مشی سوسیالیسم میانه‌رو را دنبال می‌کند و نسبت به منافع و سیستم سرمایه‌داری فرانسه تعهد دارد. این حزب با شعارهای رفاه اجتماعی، اقتصاد برنامه‌ای، رفع بیکاری و ملی کردن صنایع در انتخابات ریاست جمهوری 1981 به پیروزی رسید.