چالش‌های هسته‌ای

سید رضا میر طاهر‌
با توجه به این که ‌ایران به درخواست کشورهای 1+5 که در قطع‌نامه 1696 مبنی بر تعلیق کامل غنی‌سازی تا9شهریور عمل نکرده است به نظر می‌رسد پرونده هسته‌ای ایران وارد مرحله جدیدی‌‌ ‌شده است‌.‌در بین کشورهای 1+5 با طیفی از مواضع مختلف مواجه هستیم که به دلیل رویکردها و‌‌ ‌منافع متفاوت دارای دیدگاه‌های مختلفی هستند. در این میان آمریکا خواهان برخورد‌ ‌شدید و تحریم همه جانبه ایران و حتی اقدام نظامی علیه ما است و بریتانیا نیز در این‌ ‌میان با مواضع آمریکا همراهی دارد، اما کشورهایی مثل فرانسه و آلمان به دلیل منافع‌ ‌خاص اقتصادی و تجاری با ایران و نیز به این دلیل که با آمریکا در خاورمیانه خواستار‌ ‌انعطاف عمل بیشتر در مساله هسته‌ای ایران و استفاده از رویکرد مذاکره هستد‌‌. ‌روسیه و‌ ‌چین نیز در انتهای این طیف با هرگونه تحریم شدید احتمالی علیه ایران مخالف‌اند‌. ‌باید در دیپلماسی و‌ ‌رفتارهای سیاسی کاری کنیم که اجماع نظر بین این کشورها شکل نگیرد‌. ‌‌ برخی کشورهای اروپایی و چین و روسیه‌ ‌به دلیل عدم تمایل به ایجاد تنش در ناحیه ژئواستراتژیک و بسیار پر اهمیت خلیج‌‌ ‌فارس در پی تداوم بخشیدن به مذاکرات هستند، اما آمریکا معتقد است که موضوع از طریق‌ ‌مذاکره در قبال ایران به نتیجه نمی‌رسد‌. ‌نسبت به چگونگی برخورد احتمالی با مساله هسته‌ای ایران در آینده دو سناریو قابل‌‌ ‌تصور است؛ اول آن که کشورهای غربی به ویژه آمریکا در قالب کشورهای 1+5 بتوانند‌‌ ‌همراهی کامل چین و روسیه را با خود برای صدور قطع‌نامه تنبیهی و تحریمی شدید علیه‌ ‌جمهوری اسلامی ایران به دست آورند‌. ‌آمریکا از هم اکنون اقدامات تنبیهی‌ (‌لیست تحریم‌های احتمالی علیه ایران ) را سامان داده است تا در قالب قطع‌نامه جدید‌ ‌آن را به مرحله اجرا درآورد‌‌. ‌سناریویی دیگر آن است که غربی‌ها به ویژه آمریکا نتوانند پشتیبانی کامل چین و روسیه‌ ‌را به دست آورند که در این صورت رسیدن به قطعنامه‌ای علیه ایران با دشواری‌های‌ ‌فراوان مواجه خواهد شد‌. ‌با توجه به گفت‌وگوهای فعلی و اظهارات مقامات کشورهای موثر به نظر می‌آید روسیه و چین‌ ‌چندان موافق صدور قطع‌نامه تنبیهی و تحریمی جامع و شدید علیه ایران نیستند. چین‌ ‌منافع سرشاری از طریق تجارت با ایران به ویژه در زمینه واردات نفت‌ و گاز دارد و‌‌ ‌هرگونه اقدام تنبیهی علیه ایران زیانهای زیادی را متوجه این کشور خواهد کرد‌‌. ‌از سویی روسیه با رقابت کشورهای غربی‌ ‌به ویژه آمریکا در حوزه خارج نزدیک (آسیای مرکزی، قفقاز، جمهوری‌های اروپایی‌ ‌شوروی سابق به ویژه اوکراین) مواجه است به شکلی که مایل نیست ایران را به عنوان یکی‌ ‌از مخالفان آمریکا در مسیر تضعیف قرار دهد تا راه برای گسترش و بسط سلطه آمریکا‌‌ ‌در منطقه و دو ناحیه ژئو‌استراتژیک منطقه، (خلیج فارس و دریای خزر) فراهم شود، در‌ ‌عین حال که چین و روسیه تمایلی به دستیابی ایران به تکنولوژی بومی هسته‌ای ندارند‌‌.
‌قرارداد احداث نیروگاه برق‌ ‌هسته‌ای بوشهر از جمله همکاری‌های دو جانبه دو کشور است که تکمیل و راه‌اندازی آن‌‌ ‌برای پرستیژ و اعتبار بین‌المللی مسکو دارای اهمیت ویژه‌ای است‌. ‌آمریکا در پی آن است که حتی با صدور قطعنامه‌ای‌ ‌ملایم علیه ایران که منع سفرهای مقامات ایرانی به کشورهای خارجی، تحریم اعطای‌ ‌تسهیلات اعتباری و پولی از طریق موسسات مالی و اعتباری مانند بانک جهانی و غیره را‌ ‌در بر می‌گیرد، همراهی چین و روسیه را به دست آورد‌. ‌می‌توان انتظار داشت که برخورد‌ ‌کشورهای 1+5 با موضوع هسته‌ای ایران به اجلاس آتی مجمع عمومی سازمان ملل و‌‌ ‌ملاقات‌هایی که در سطوح عالی در میان سران کشورهای جهان(کشورهای 1+5) صورت می‌گیرد،‌ ‌نیز بستگی داشته باشد، چرا که هرگونه اقدام قاطع علیه ایران نیازمند رایزنی‌های‌‌ ‌شخصی بوش با سران دیگر کشورها است‌. ‌در دنیای‌ ‌امروز حرف نهایی در نحوه تصمیم‌گیری کشورهای مختلف را منافع ملی‌شان می‌زنند، لذا‌ ‌باید از این دیدگاه، همکاری و همبستگی کشورهایی که منافع‌شان در راستای منافع ایران‌ ‌است و یا در مخالفت با منافع آمریکا است را به دست آورد. کشورهای آفریقای جنوبی،‌ ‌اندونزی، مالزی، چین، کوبا و کشورهای غیر متعهد عضو ان.پی.تی از جمله کشورهایی‌ ‌هستند که در زمینه انرژی هسته‌ای با ایران دارای منافع مشترک‌اند، لذا جلب نظر‌‌ ‌مساعد آنها در پرونده هسته‌ای ایران می‌تواند موجب کاهش فشار بر ایران و از سوی‌‌ ‌دیگر فشار بیشتر بر کشورهای غربی به ویژه آمریکا در زمینه اعمال فشار و تهدید علیه‌ ‌ایران باشد‌. ‌‌ مثلا چین به دلیل رشد اقتصادی بیش‌ ‌از ده درصدی نیاز به منابع بیشتری از انرژی دارد و در این زمینه قراردادهای کلانی‌ ‌را با ایران به امضا رسانده است. البته باید توجه داشت که کشورها تنها بر اساس‌ ‌روابط با ایران تصمیم گیری نمی‌کنند‌. ‌کشورهایی که دارای تکنولوژی‌ ‌پیشرفته هسته‌ای‌اند صرفا به دنبال برخورد با ایران نیستند، بلکه این کشورها به‌‌ ‌ویژه آمریکا به دنبال انحصار این تکنولوژی در نزد خود هستند‌. ‌باید با گسترش سطح مذاکرات‌ ‌و تعاملات بین‌المللی و استفاده از قدرت نرم ( رسانه‌ای) به بیان مواضع خود در نزد‌ ‌افکار عمومی جهان بپردازیم در صورتی که بتوانیم افکار عمومی غرب را نسبت به‌ ‌مواضع ایران آگاه کنیم، افکار عمومی غرب این امکان را دارند تا نسبت به رفتارهای‌ ‌سوء دولت‌هایشان علیه ایران اعمال فشار کنند‌. ‌این تصور که به راحتی می‌توان از گردنه مشکلات و موانع پیش رو در بحث هسته‌ای‌ ‌عبور کرد، تصوری واهی است برای رسیدن به هدف نهایی باید بهای هم وزن آن را‌ ‌پرداخت کرد‌.