(روزنامه آرمان ـ 1395/10/17 ـ شماره 2944 ـ صفحه 6)
** عربستان سعودي در سال‌هاي اخير با چالش‌هاي سياسي و اجتماعي مهمي مواجه بوده و هست كه اين چالش‌ها در حوزه‌هاي مختلف داخلي و منطقه‌اي قابل تجزيه و تحليل است. رژيم آل‌سعود در طول هشت دهه گذشته همواره با يك بحران هويتي در داخل مواجه بوده، زيرا اين رژيم بر اساس گرايش‌هاي وهابيت تكفيري بنا شده كه اين مجموعه قوانين خاص خود را دنبال مي‌كند و هيچ صداي مخالفي را برنمي‌تابد. در طول اين مدت هزاران تن از آزاديخواهان سعودي از اهل سنت و شيعه به دليل اعتراض به سياست‌هاي سركوبگرانه نظام حاكم، دستگير، شكنجه و اعدام شده‌اند. در سال ۱۹۷۴ دكتر ناصر السعيد از شخصيت‌هاي آكادميك برجسته و متفكر اصلاح‌طلب سعودي كه به لبنان پناهنده شده بود به دليل اظهارات انتقادآميز خود عليه حكام آل‌سعود دستگير و به عربستان منتقل و پس از تحمل شكنجه‌هاي شديد اعدام شد. شكنجه‌گاه‌هاي عربستان در طول ده‌ها سال گذشته شاهد اعدام هزاران آزاديخواه عربستاني از شيعه و سني بود و اين نشان مي‌دهد كه رژيم وهابي عربستان تاب تحمل صداي مخالفان را ندارد. اين اعدام‌ها دايره حاكميت رژيم آل‌سعود را به‌شدت تنگ‌تر كرد و شكاف وسيعي ميان حكومت و مردم ايجاد كرد. نبود يك قانون اساسي براي تامين حقوق اقليت‌ها در عربستان و تمركز قدرت در دست خاندان سعودي و شخص پادشاه از عربستان رژيمي كاملا قبيله‌اي ساخت. عربستان و رژيم صهيونيستي دو رژيمي هستند كه در خاورميانه فاقد قانون اساسي هستند، زيرا وجود قانون اساسي چارچوب جغرافياي طبيعي و حقوق قوميت‌ها را مشخص مي‌كند. از آنجایي كه اين دو رژيم بر اساس دو تفكر وهابي و صهيونيستي تشكيل شده‌اند، لذا تدوين قانون اساسي در اين دو رژيم با رويكردهاي رهبران سنتي آنان مغاير است.
در عربستان، پادشاه حاكم مطلق است و تمام امور سياسي، امنيتي، اقتصادي، نظامي و اجتماعي زير نظر شخص پادشاه اداره مي‌شوند و نهادهاي موجود تنها مجريان دستورات پادشاه هستند. وجود شكاف و اختلاف سياسي در ميان دو طيف قدرتمند موجود در بدنه رژيم عربستان يعني وابستگان دو قبيله «الشمري» و «السديري» چالشي است كه آينده سياسي عربستان را تهديد مي‌كند. پس از فوت ملك عبدا... بن عبدالعزيز پادشاه سابق عربستان و به قدرت رسيدن ملك سلمان بن عبدالعزيز به دستور پادشاه جديد كليه وابستگان به قبيله الشمري كه در زمان ملك عبدا... قدرت يافته بودند از چرخه قدرت اخراج شدند. صف‌آرایي وابستگان دو قبيله الشمري و السديري در برابر هم، ممكن است در آينده به بروز يك جنگ قبيله‌اي در عربستان منجر شود كه پيامدهاي خطرناكي براي بقاي اين رژيم شكننده خواهد داشت. از سوي ديگر نزديك به ۲۰ درصد از جمعيت ۳۰ ميليوني عربستان را شيعيان منطقه شرق عربستان تشكيل مي‌دهند كه وجود گسست ميان اين طيف اجتماعي گسترده و حاكميت يك تهديد امنيتي جدي براي رژيم وهابي عربستان تلقي مي‌شود. پنج ميليون شيعه در مناطق نفت‌خيز شرق عربستان زندگي مي‌كنند كه از بديهي‌ترين حقوق شهروندي محروم هستند و حتي عربستان به اين مجموعه اجازه تردد از يك شهر به شهر ديگر را نمي‌دهد.
* جايگاه شيعيان در مناسبات حكومتي با توجه به اينكه ۳۰ درصد جمعيت عربستان را تشكيل مي‌دهند تا چه اندازه است؟
** شيعيان منطقه الشرقيه عربستان محروم‌ترين و مظلوم‌ترين اقليت موجود در جهان هستند، زيرا عربستان هيچ‌گونه حقي براي اين اقليت مذهبي قائل نيست. رژيم وهابي عربستان از يك منظر كاملا طايفه‌اي و مذهبي اجازه نمي‌دهد كه شيعيان شرق عربستان وارد بدنه دستگاه‌هاي دولتي، امنيتي و نيروهاي مسلح شوند و حتي به جوانان شيعه اجازه تحصيل در برخي رشته‌هاي خاص را نيز نمي‌دهد. اين تبعيض آشكار به گسست ميان شيعيان و حاكميت مركزي منجر شده و اعدام شيخ نمر باقر النمر رهبر شيعيان منطقه الشرقيه به افزايش اين گسست كمك خواهد كرد. از اين رو غرب و آمريكا به دليل وجود تاسيسات نفتي گسترده در منطقه الشرقيه به ويژه وجود شركت بزرگ آمريكایي آرامكو در اين منطقه به‌شدت تحركات شيعيان عربستان را زيرنظر دارند. در صورت بروز يك خيزش مردمي در شرق عربستان جريان نفت تحت تاثير قرار خواهد گرفت و اين چيزي است كه آمريكا و غرب نسبت به آن حساس هستند. از اين رو بعد از اعدام آيت‌ا... شيخ نمر باقر النمر، منطقه الشرقيه به يك دژ نظامي تبديل شده و تقريبا حكومت نظامي در مناطق القطيف، العواميه، ظهران و الاحساء برقرار شده است.
* به چه علتي ريشه افراطي‌گري‌هاي خاورميانه از القاعده تا طالبان را به تفكرات وهابي نسبت می‌دهند؟ عربستان و نظام اين كشور تا چه اندازه قرائت وهابيت را ترويج مي‌دهد؟
** وهابيت در عربستان ارتباط تنگاتنگي با ساختار سياسي رژيم حاكم عربستان دارد، زيرا تفكرات وهابيت در بدنه اين رژيم نهادينه شده است. رژيم عربستان براي گسترش تفكرات وهابي تكفيري از ابزارهاي مالي و رسانه‌اي استفاده گسترده‌اي مي‌كند به‌گونه‌اي كه بيش از ۱۰۰ شبكه ماهواره‌اي با گردش مالي سالانه ۱۰ ميليارد دلار تفكرات وهابي تكفيري را ترويج مي‌دهند. تاسيس بيش از ۴۰۰ مدرسه وهابي در يمن در طول ۳۰ سال گذشته، پرداخت كمك‌هاي مالي وسيع به برخي نهادهاي ديني جهان اسلام مانند الازهر مصر و اعزام هزاران وهابي به آفريقا و آسيا براي تبليغ اين مذهب انحرافي بخشي از تلاش‌هاي رژيم آل‌سعود براي مقابله با اسلام اعتدالگرا است. بر اساس اين تفكرات انحرافي، طالبان، القاعده، جبهه النصره، جيش الاسلام، داعش، فتح‌الاسلام و احرارالشام براي قتل مردم بي‌گناه افغانستان، عراق، يمن، سوريه و لبنان شكل گرفتند. عربستان در طول پنج سالي كه از بحران سوريه مي‌گذرد به اتفاق قطر جمعا ۳۶ ميليارد دلار كمك مالي و تسليحاتي در اختيار گروهك‌هاي تروريستي قرار داده است. هدف عربستان تشكيل يك جبهه عربي ـ عبري براي قطع محور تهران ـ دمشق ـ بيروت و حذف مقاومت اسلامي و تشكيل يك دولت وابسته به غرب و اسرائيل در سوريه است.
* اعدام شيخ نمر با توجه به اينكه وي داراي طرفداراني در عربستان است، این کشور را با چه چالش‌هايي روبه‌رو مي‌كند؟
** اعدام شيخ نمر به‌طور طبيعي پيامدهاي خطرناكي براي رژيم آل‌سعود دارد، زيرا وي شخصيتي مسالمت‌جو و خواهان اصلاحات سياسي در پيكره رژيم آل‌سعود بود و اعدام وي برخلاف موازين قانوني و شرعي صورت گرفت. شيخ نمر در دادگاهي در بسته بدون حضور وكيل مدافع توسط سه وهابي تكفيري محاكمه و حكم اعدام او در كمتر از ۲ ساعت صادر شد و به امضای پادشاه عربستان رسيد. تظاهرات مسلمانان كشورهاي مختلف جهان در محكوميت رژيم وهابي آل‌سعود اين رژيم را بيش از گذشته دچار انزوا ساخت. البته عربستان به دليل بي‌توجهي به افكار عمومي و بي‌مسئوليتي در برابر حوادث داخلي و منطقه‌اي، خود را پاسخگوي افكار عمومي نمي‌داند. لذا اعدام شيخ نمر باقر النمر يك اقدام كاملا اشتباه بود و موجب گسترش تقابل جريان‌هاي داخلي عربستان خواهد شد كه فروپاشي اين رژيم را در پي خواهد داشت.
* روابط ايران و عربستان در شرايط فعلي خاورميانه به‌رغم تلاش‌هاي ايران در جهت بهبود روابط، عادي نيست. علت اصلي عادی نبودن روابط دو كشور چيست؟
** پس از تظاهرات گسترده مسلمانان عليه
رژيم آل‌سعود در محكوميت اعدام شيخ نمر باقر النمر كاملا مشخص بود كه اين رژيم
درصدد قطع روابط خود با ايران است. اگر چه انتظار مي‌رفت ايران پس از فاجعه دردناك
منا روابط خود را به صورت يكجانبه قطع كند اما ايران تلاش كرد تا اين روابط در حد
عادي خود باقي بماند. اساسا روابط ايران و عربستان در طول ۳۶ سال گذشته توام با
بدبيني وسوء‌ظن بوده، زيرا رژيم آل‌سعود در تشويق رژيم سابق عراق براي حمله به
ايران نقش داشته است. در طول جنگ تحميلي عراق عليه ايران، عربستان و برخي كشورهاي
عضو شوراي همكاري خليج فارس بيش از ۱۸۰ ميليارد دلار كمك مالي و نظامي در اختيار
رژيم صدام قرار دادند. با اينكه عربستان نمي‌تواند نماينده دولت‌هاي اسلامی باشد
اما تلاش مي‌كند در اين شرايط كشورهاي عربي و اسلامي را عليه ايران با خود همراه
سازد.
قطع رابطه عربستان با ايران بيش از اينكه به ايران لطمه بزند به زيان عربستان خواهد بود، زيرا سياست‌هاي تهاجمي عربستان در يمن، سوريه و عراق و كمك به كشتار شيعيان نيجريه موجب شد كه اين كشور به منفورترين رژيم پس از رژيم صهيونيستي تبديل شود. از اين رو عربستان درصدد تشكيل يك جبهه عربي اسلامي عليه ايران است تا زمينه حضور رژيم صهيونيستي در خليج فارس را فراهم كند. عربستان در نظر دارد وانمود كند كه ايران دشمن اول اعراب و مسلمانان است تا حاشيه امني براي رژيم صهيونيستي ايجاد كند. هدف نهایي عربستان زمينه‌سازي براي گشايش سفارتخانه‌هاي رژيم صهيونيستي در كشورهاي عرب حوزه خليج فارس است تا از ظرفيت نظامي اين رژيم براي آسيب رساندن به ايران استفاده كند. بنابراين بعيد نيست در سال جاري ميلادي نخستين سفارت رژيم صهيونيستي در امارات و سپس در بحرين و قطر افتتاح شود. با اينكه كشورهایي مانند پادشاهي عمان، روسيه و فرانسه براي بهبود روابط ايران و عربستان اعلام آمادگي كردند اما انتظار مي‌رود كشورهاي عرب بيشتري كه به لحاظ مالي به عربستان وابسته‌اند در آينده روابط خود را با تهران قطع كنند.
* حمله به سفارت عربستان در ايران را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
** حمله به سفارت عربستان در تهران تحت هيچ شرايطي قابل توجيه نيست، زيرا عربستان پس از اين حادثه اقدام به مظلوم‌نمایي كرد. عربستان به جاي تلاش براي ترميم روابط خود با ايران به جريان‌سازي عليه جمهوري اسلامي پرداخت و بحرين، امارات و سودان را به قطع رابطه با ايران تشويق كرد. اكنون عربستان سعودي با استفاده از مسائلي كه در تهران رخ داد و حمله به سفارت عربستان برخي جريان‌سازي‌هايي را عليه ايران آغاز كرد و قطع رابطه عربستان با ايران در واقع اهداف پنهاني بسياري دارد كه يكي از اين اهداف اين است كه عربستان در حال بسيج افكار عمومي عربي و اسلامي عليه ايران و توجه افكار عمومي به ايران به عنوان دشمن اول اعراب و ملت‌هاي اسلامي است تا اين ملت‌ها جنايت‌هاي رژيم صهيونيستي را فراموش كنند. با توجه به شرايط پيش آمده ما شاهد خواهيم بود كه در طول دو سال آينده سفارت رژيم صهيونيستي در كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس گشايش خواهد يافت و عربستان در حال زمينه‌چيني براي حضور سياسي و اقتصادي و نظامي رژيم صهيونيستي در كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس است.
* اين تحريكات تا چه اندازه در روابط وخيم ايران و عربستان تاثير مي‌گذارد؟
** روابط ايران و عربستان براي مدتي طولاني تحت تاثير اعدام شيخ نمر و حمله به سفارت عربستان قرار خواهد داشت و به نظر مي‌رسد افق روشني در اين روابط ديده نخواهد شد. اما به‌رغم وجود تنش در روابط ايران و عربستان اين اعتقاد وجود دارد كه تيرگي اين روابط تا حد تقابل نظامي ميان تهران و رياض پيش نخواهد رفت.
http://www.armandaily.ir/fa/Main/Detail/139647
ش.د9405244