(روزنامه شرق ـ 1395/09/13 ـ شماره 2741 ـ صفحه 1)
نقض صریح برجام
بهرام قاسمی، سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه کشورمان دراینباره اعلام کرد: «مصوبه اخیر مجلس نمایندگان و سنای آمریکا برای تمدید تحریم‌ها علیه ایران مخالف برجام و تعهدات آمریکا در حقوق بین‌الملل مبنی بر مداخله‌نکردن در روابط داخلی و بین‌المللی سایر کشورهاست. براساس اصول اولیه حاکم بر روابط بین‌الملل، دولت آمریکا مسئول اجرای تعهدات بین‌المللی آن کشور است و تحولات سیاسی داخل آمریکا و ارتباطات میان قوای مقننه و مجریه آن کشور نمی‌تواند توجیهی برای اهمال یا استنکاف از اجرای تعهدات بین‌المللی آن کشور محسوب شود».
قاسمی با اشاره به اینکه «رئیس جمهور ایالات متحده در برجام پذیرفته است با استفاده از همه اختیارات خود، از قانونی و اجرائی‌شدن موارد مخالف برجام، از جمله مصوبه اخیر کنگره، جلوگیری کند» گفت: «جمهوری اسلامی ایران نشان داده است به توافقات بین‌المللی خود پایبند است، ولی برای همه شرایط پیش‌بینی‌های متناسب را کرده و آمادگی لازم برای پاسداری مؤثر، قوی و مدبرانه از حقوق مردم ایران در هر شرایطی را ایجاد کرده است». به گفته او، وزارت خارجه ایران، رفتار دولت آمریکا در این زمینه را دقیقا رصد و به هیئت نظارت بر اجرای برجام گزارش داده تا آنها اقدامات مقتضی را انجام دهند. همان اقداماتی که علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان هفته قبل در مورد آن گفت: «پیش‌بینی‌های لازم شده است».
این مقام مسئول ایرانی در مصاحبه‌ای با تأکید بر اینکه « این تمدید عملا نقض صریح «برجام» است، به‌ویژه اگر اجرائی و عملیاتی شود»، گفت: «ای‌اِس‌آ یا تحریم‌های ١٠ساله اکنون وجود دارد، اما رئیس‌جمهور آمریکا آن را ملغی‌اثر کرده است و فعلا آثاری مترتب بر آن واقف نیست، اما اگر دوباره عملیاتی و اجرائی شود، نقض صریح برجام است». او که پیش‌تر هم گفته بود هیأت نظارت بر اجرای برجام همه پیش‌بینی‌های لازم را انجام داده است، بار دیگر گفت: «این‌گونه نبوده است که ما در خلأ پیش رفته و عمل کرده باشیم؛ چون که پیش‌بینی‌های لازم را کرده‌ایم، اما فعلا نمی‌خواهیم اعلام کنیم چه کار خواهیم کرد؛ چون این موضوع را گذاشته‌ایم تا مسئولان نظام در زمان مقرر بنا به تشخیص به ما اعلام کنند و ما هم اقدامات لازم را انجام خواهیم داد».
از دیپلماسی تا بازدارندگی
مقامات ایرانی در حالی از نقض برجام سخن می‌گویند و درباره واکنش مناسب به آن فکر می‌کنند که برخی در آمریکا اساسا تمدید تحریم‌های مذکور را نشانه نقض برجام نمی‌دانند؛ برای مثال یک مقام کاخ سفید که نامش فاش نشده به رویترز گفته است: «ما فکر نمی‌کنیم تمدید قانون تحریم‌های ایران ضرورتی داشته باشد و معتقد نیستیم که تمدید دقیق آن توافق هسته‌ای را نقض خواهد کرد». براساس برجام باید همه تحریم‌هایی که به بهانه برنامه هسته‌ای ایران وضع شده بود، لغو شود و آمریکایی‌ها اکنون می‌خواهند تحریم‌های حقوق بشری و آن گروه از تحریم‌ها که به بهانه برنامه موشکی ایران و تروریسم اعمال شده به قوت خود باقی بماند؛ برای مثال «میتچ مک کونل»، رهبر اکثریت سنا مدعی شده «به دلیل فعالیت‌های تهاجمی ایران و تلاش دولت ایران جهت اعمال نفوذ بیشتر در منطقه، این تحریم‌ها ضروری است. از دولت ترامپ و کنگره جدید انتظار می‌رود که در سیاست‌های کلی در قبال ایران تجدیدنظر کنند». «گری‌پترز» سناتور دموکرات ایالت میشیگان نیز، دراینباره به نیویورک‌تایمز گفته: «این رژیم تحریم‌ها، ضامن پاسخ‌گویی ایران است و امنیت ما را تقویت کرده و از خصومت‌های ایران در قبال متحدان ما به‌ویژه اسرائیل جلوگیری می‌کند. دیپلماسی همیشه اولویت ماست. اما در خلأ جوابگو نیست. دیپلماسی تنها زمانی جواب می‌دهد که با بازدارندگی قابل‌اعتمادی همراه باشد».
گفتنی است، آنها منع فروش هواپیماهای مسافربری به ایران را نیز در همین راستا مطرح کردند. این طرح نیز در مجلس نمایندگان تصویب شده و اگر در سنا تأیید و به امضای اوباما برسد، اجرائی خواهد شد.
مقابله به‌مثل در مجلس
مقامات ایرانی به روشی که آمریکایی‌ها در پیش گرفته‌اند معترض هستند و شاهد بودیم که علاوه‌بر سخنگوی وزارت امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی، مجلس نیز به این رویه واکنش نشان داد و در پی تهیه طرحی دوفوریتی برای ممنوعیت استفاده از کالاهای آمریکایی برآمد. بهروز نعمتی، سخنگوی هیأت‌رئیسه مجلس، دراینباره گفت: «یکی از این اقدامات مجلس شورای اسلامی در مقابله با این اقدام (تمدید تحریم‌های ١٠ ساله) تهیه قطع‌نامه‌ای است که به امضای ٢٢٠ نفر از نمایندگان رسیده و اقدام دیگر، تهیه طرح دوفوریتی ممنوعیت استفاده از کالاهای آمریکایی است که به هیأت‌رئیسه تقدیم می‌شود و این پاسخی به تصمیم مجلس آمریکاست».
محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید، نیز در واکنش به مصوبه اخیر کنگره گفت: «جمهوری اسلامی ایران ضمن پایبندی به تعهدات بین‌المللی، مطمئنا واکنشي جدی را در برابر این اقدام سنای آمریکا نشان خواهد داد و مانند گذشته راه خود را با توجه به منافع ملی ادامه می‌دهد».
اکبر رنجبرزاده، عضو هیأت‌رئیسه مجلس، نیز از تهیه طرحی سه‌فوریتی برای تکلیف دولت به ازسر‌گیری فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای خبر داد و گفت که این طرح در جلسه علنی روز یکشنبه مجلس مطرح خواهد شد.
برخی دیگر از نمایندگان مجلس و چهره‌های سیاسی نیز واکنش‌هایی نشان دادند؛ واکنش‌هایی که گویا اصلا بد به دل مقامات آمریکایی نمی‌آورد و تغییر در موضع آنها ایجاد نمی‌کند. «کریس کوونز»، سناتور دموکرات ایالت دلاویر، روز پنجشنبه در پی تصویب قانون تمدید تحریم‌ها به نیویورک‌تایمز گفته بود: «در ایران شاهد خودنمایی‌های تهاجمی تندروها خواهیم بود. من انتظار دارم که جان کری تماس سفت‌وسختی با ظریف داشته باشد». این مطلب را یک سناتور دموکرات و درحالی‌که هنوز اوباما در رأس کار است، می‌زند بنابراين قابل پیش‌بینی است که با شروع کار دونالد ترامپ و قدرتمند‌ترشدن جمهوری‌خواهان که از ابتدا مخالف برجام بوده‌اند، اوضاع بدتر می‌شود. روشن است که ایران نسبت به این‌گونه اقدامات طرف آمریکایی سکوت نمی‌کند و پاسخ‌های احتمالی وضعیت را پیچیده‌تر خواهد کرد. نگرانی از همین پیچیده‌شدن شرایط است که جان برنان، رئیس سازمان سیا، به جایی می‌رسد که درباره پاره‌کردن توافق هسته‌ای و نتایج فاجعه‌بار آن هشدار دهد.
بااین‌حال سناتور باب کورکر که از نامزدان احتمالی تصدی وزارت خارجه ترامپ است، اعتقاد دارد تمدید تحریم‌های ایران به آنها این توانایی را می‌دهد تا تحریم‌های لازمی را که اوباما برای اجرای برجام برداشته بود اجرائی کنند و ابزار لازم برای فشار به ایران را در اختیار داشته باشند. به‌هرحال هنوز دولت در دست اوباماست و در ١٠ روز آینده مشخص می‌شود که او در این خصوص چه تصمیمی گرفته و آیا آخرین تلاش‌های خود را برای پایبندماندن به برجام به کار می‌گیرد یا خیر.
این فقط ایران نیست که منتظر تصمیم اوباما و اقدام نهایی آمریکا در این خصوص است، اتحادیه اروپا نیز دیروز اعلام کرد فعلا واکنشی نسبت به تصویب طرح تمدید قانون تحریم‌های ایران در کنگره آمریکا نشان نمی‌دهد. «مایا کوشیاجانسیچ»، سخنگوی این اتحادیه، گفت: «در ارتباط با تحریم‌هایی که سنای آمریکا تأیید کرد، ما تصمیم سنا را مورد توجه قرار داده و اکنون که طرح به کاخ سفید ارسال شده، تا تکمیل روند تقنینی منتظر می‌مانیم. به همین جهت در این مرحله اقدام بیشتری انجام نمی‌دهیم».
http://www.sharghdaily.ir/News/109015
ش.د9502652