مقدمه
قیام حضرت مهدی(ع) هنگامی محقق می شود که آمادگی پذیرش داخلی به وجود آید و دشمنان خارجی نیز منکوب شوند و شرایط برپایی حکومتی بر مبنای توحید در سراسر جهان فراهم شود و نابودی کفر و شرک و نفاق را در سراسر گیتی در پی داشته باشد. خداوند در قرآن فرموده است: «و قاتلوهم حتّی لا تکون فتنة و یکون الدین کلّه للّه؛(1) با آن ها بجنگید تا فتنه ای نباشد و دین تمام برای خدا باشد.»
امام باقر(ع) در تفسیر این آیه فرموده: «تأویل و تفسیر نهایی این آیه هنوز نیامده است و اگر قائم ما بعداً قیام کند، هر کس او را درک کند، خواهد دید که دین محمد(ص) تا آن جا که شب آن را می پوشاند، خواهد رسید، تا این که بر روی زمین مشرکی باقی نماند.»(2)
بشارت های دیگری نیز هست؛ از جمله این آیه که در سه جای قرآن تکرار شده است: «هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله؛(3) اوست کسی که رسولش را با هدایت و دین حق فرستاد تا او را بر تمام ادیان پیروز سازد.»
در حکومت جهانی مهدی(عج)، یکتاپرستی تمام جهان را فرا می گیرد و توحید از تجاوز به حریم حق جلوگیری می کند. از مشخصات بارز حکومت مهدی(ع) این است که قدرت به دست آمده، به سستی نمی گراید و به بغی و ستم و ناحق کشیده نمی شود، زیرا حکومت دین محور است.
حکومت الهی
اسلام، فقط یک مالکیت اصیل و حقیقی برای جهان قائل است و آن، مالکیت خداست: «و للّه ملک السّموات و الارض و اللّه علی کلّ شی ءٍ قدیر؛(4) و برای خداست پادشاهی آسمان ها و زمین، و خداوند بر هر چیز قادر است.»
از این رو حکومت و زمام داری نیز در اصل از آن خداست و حکومت دیگران در صورتی مشروعیت پیدا می کند که از سوی خداوند تفویض شده باشد. همه پیامبران الهی از آدم تا خاتم، جانشینان خدا بر روی زمین بوده اند و وظیفه اجرای عدالت و احکام الهی را بر عهده داشته اند، اما به علت مواجهه با مشکلاتی، نتوانستند دین حق را به طور کامل برقرار کنند.
بنا به تصریح آیات قرآن و روایات، روزی خواهد آمد که حکومت حق و عدل به طور کامل برقرار خواهد شد و آن حکومت امام مهدی(ع) است. سیمای حکومت ایشان، گسترش عدل به طور کامل، نعمت فراوان و حاکمیت عقل و دین خواهد بود. آن زمان، روزگار شادمانی انسان ها و به شور و وجد آمدن همه اهل حق است و چنان که در روایات آمده است، زمان چنان از شادی و خرمی سرشار گردد که مردگان نیز در عالم ارواح به شادمانی می پردازند و از خرّمی به وجد می آیند. آری، این است سیمای آن حکومت بی نظیر!
قرآن، حکم و فرمان روایی تمام هستی را فقط از آن خدا می داند: «ان الحکم الّا للّه امر الّا تعبدوا الّا ایاه ذلک الدّین القیم؛(5) بدانید حکومت جز برای خدا نیست. خداوند فرمان داده است که جز او را نپرستید». ولی خداوند این حاکمیت را به برخی از بندگان خاص خود یعنی انبیای الهی واگذاشته است. حکومت این بزرگواران چون از طرف خداوند تفویض شده، براساس حق و عدل و دوری از هوا و هوس است. خداوند خطاب به حضرت داوود(ع) فرمود: «یا داود انّا جعلناک خلیفةً فی الارض فاحکم بین النّاس بالحقّ و لا تتّبع الهوی فیضلّک عن سبیل اللّه؛(6) ای داوود! ما تو را جانشین خود در زمین قرار دادیم. پس بین مردم به حق داوری کن و از هوا و هوس پیروی مکن که تو را از راه خدا گمراه می سازد». «و ان احکم بینهم بما انزل اللّه و لا تتّبع اهواءهم؛(7) و در بین ایشان طبق دستور خدا داوری کن و از هوا و هوس های ایشان پیروی مکن.»
بنابر عقیده شیعه، حاکمان پس از پیامبر اسلام(ص)، ائمه اطهار(علیهم السلام) می باشند که یکی پس از دیگری به ایفای نقش سازنده خویش در این امر مهم پرداخته اند، تا این که خداوند دوازدهمین پیشوا را بنا به مصلحت هایی از نظرها غایب کرد. در دوران غیبت ایشان، رفته رفته، جهان به سوی ظلم و ستم بیش تر پیش می رود و در نهایت، زمانی که خداوند اراده فرماید امام از پس پرده غیبت ظهور می کند و با حکومت جهانی خویش جهان را پر از عدل می نماید.
تحقق وعده حق
حکومت امام مهدی(ع) نتیجه پیروزی نهایی اهل حق خواهد بود. بنابراین کسانی در این حکومت سهیم خواهند بود که در عمل، در گروه اهل حق باشند. آری، امام زمان(ع) مظهر پیروزی نهایی گروه حق و عدل می باشد. قرآن کریم این پیروزی نهایی را وعده می دهد: «وعد الله الّذین آمنوا منکم و عملوا الصّالحات لیستخلفنّهم فی الارض کما استخلف الّذین من قبلهم و لیمکننّ لهم دینهم الّذی ارتضی لهم و لیبدّلنّهم من بعد خوفهم امناً یعبدوننی لا یشرکون بی شیئاً.»(8)
از مجموع آیات و روایات استنباط می شود که قیام مهدی موعود(عج)، آخرین حلقه از مجموع حلقه های مبارزات حق و باطل است که از آغاز جهان برپا بوده است.
استاد شهید مطهری، با بهره گرفتن از آیات و روایات در بحث عدل کلّی در ابتدا به قطعیت آن اشاره می کند و می فرماید: از قرآن مجید استفاده می شود که بعثت همه پیامبران الهی(صلوات الله علیهم اجمعین) برای دو هدف اساسی بوده است:
1- برقراری ارتباط صحیح میان بنده و خالق؛ یعنی توحید که در کلمه «لا اله الا الله» خلاصه می شود.
2- برقراری روابط حسنه و صالحه میان افراد بشر بر اساس عدالت، صلح، صفا، تعاون، احساس و عاطفه و خدمت. بنابراین مسئله برقراری عدالت آن هم با مقیاس بشری، هدف اصلی و عمومی همه انبیا(علیهم السلام) بوده است و مسئله عدالت یک آرزو و خیال نیست، یک واقعیتی است که دنیا به سوی آن پیش می رود؛ یعنی سنّت الهی است و خدا عدالت را در نهایت، بر دنیا حاکم خواهد ساخت.
شهید مطهری سپس با بهره گرفتن از روایات به ترسیم «جامعه مهدوی» می پردازد و می نویسد: رسول گرامی اسلام(ص) می فرماید: «ابشرکم بالمهدی یبعث فی امتی علی اختلاف من الناس و زلازل؛(9) مهدی(ع) در شرایطی می آید که اختلاف در میان بشر شدید و زلزله ها برقرار است». البته مقصود از زلزله، زلزله های ناشی از مواد زیرزمین نیست؛ یعنی خطر به گونه ای است که ممکن است زمین نیست و نابود شود: «یملأ الارض قسطاً و عدلاً کما ملئت ظلماً و جوراً؛(10) بعد از آن که پیمانه ظلم و جور پر شد، دنیا را پر از عدل و داد می کند.»
«یرضی عنه ساکن السماء و ساکن الارض؛(11) از او هم ساکنان آسمان راضی هستند و هم خلق آسمان و مردم روی زمین». بعد فرمود: «یقسّم المال صحاحا؛(12) ثروت را به طور عادلانه و بالسّویه تقسیم می نماید». «و یملأ الله قلوب امة محمد غنی و یسعهم عدله؛(13) خداوند متعال دل امت اسلام را مملوّ از غنا می کند»؛ یعنی خیال نکن غنا و ثروت، تنها همان ثروت مادی است؛ دل ها غنی می شود، فقرها و نیازها و حقارت ها و بیچارگی ها و کینه ها و حسادت ها همه از دل ها بیرون کشیده می شود.
سپس ایشان وضعیت قبل و بعد از ظهور را در سخن حضرت علی(ع) بیان می کند.
وضعیت قبل از ظهور
امیرالمؤمنین(ع) می فرماید: «حتی تقوم الحرب بکم علی ساق بادیا نواجذها مملؤةً اخلافها حلوا رضاعها علقما عاقبتها...».(14) آن حضرت پیش بینی می کند که قبل از ظهور حضرت مهدی(عج)، آشوب های عجیب و جنگ های بسیار مهیب و خطرناکی در دنیا هست. می فرماید: «جنگ روی پای خودش می ایستد، دندان های خودش را نشان می دهد؛ مثل یک درنده ای که دندان نشان می دهد، شیر پستان خودش را نشان می دهد؛ یعنی ستیزه جویان و آتش افروزان جنگ نگاه می کنند و می بینند این پستان جنگ خوب شیر می دهد؛ یعنی به نفعشان کار می کند، اما نمی دانند که عاقبت این جنگ به ضرر خودشان است. «حوا رضاعها؛ دوشیدنش خیلی شیرین است»، اما «علقما عاقبتها؛ عاقبتش فوق العاده تلخ است». ما مسلمانان خوشوقتیم که برخلاف این همه بدبینی ها که در دنیای غرب برای بشر به وجود آمده، ولی به آینده بشر خوش بین هستیم که یک حکومت عادل جهانی بر مبنای ایمان، خداپرستی و خداشناسی و بر مبنای حکومت قرآن به وجود می آید.
«ألا و فی غدٍ و سیأتی غدٌ بما لا تعرفون؛ بدانید که فردا آبستن چیزهایی است که هیچ پیش بینی نمی کنید، ولی بدانید که هست و فردا با خود خواهد آورد.»
وضعیت بعد از ظهور
«یأخذ الوالی من غیرها عمالها علی مساوی أعمالها؛ اولین کار آن والی الهی، این است که عمّال و حکام را یک یک می گیرد، اعوان خودش را اصلاح می کند و دنیا اصلاح می شود». «و تخرج له الأرض افالیذ کبدها؛ زمین پاره های جگر خود را بیرون می دهد؛ یعنی زمین هر موهبتی را در خودش دارد؛ از هر معدنی و استعدادی که تصور می کنید، بیرون می دهد. هر چه تا امروز مضایقه کرده، بیرون می دهد». «و تلقی الیه سلما مقالیدها؛ زمین (مثل یک غلام) در حالی که تسلیم است، کلیدهای خودش را در اختیار او قرار می دهد»؛ یعنی دیگر سرّی در طبیعت نمی ماند، مگر این که به دست او کشف می شود. «فیریکم کیف عدل السیره؛ آن وقت او به شما نشان خواهد داد که عدالت واقعی یعنی چه؟» نشان خواهد داد که این همه که دم از اعلامیه حقوق بشر و آزادی می زنند همه اش دروغ است. این همه که دم از صلح می زنند، همه اش دروغ و نفاق و جوفروشی و گندم نمایی بود. «یحیی میت الکتاب و السنة؛(15) قوانین کتاب و سنّت را که متروک مانده و به حسب ظاهر مرده و از میان رفته است، زنده خواهد کرد» و نیز فرمود: «اذا قام القائم حکم بالعدل». حضرت یک لقبی مخصوص به خود دارد که از مفهوم قیام گرفته شده است: «القائم». اصلاً ما حضرت مهدی(عج) را با قیام و عدالت می شناسیم.
«و ارتفع فی ایامه الجور؛ جور و ظلمی دیگر در کار نیست». «و امنت به السبل؛ همه راه ها، راه های زمینی، دریایی و هوایی امن می شود»، چون منشأ این ناامنی ها، ناراحتی ها و بی عدالتی هاست. وقتی که عدالت برقرار شود، چون فطرت بشر فطرت عدالت است دلیل ندارد که ناامنی وجود داشته باشد. «و أخرجت الارض برکاتها؛(16) و زمین تمام برکات خودش را بیرون می آورد». «و لا یجد الرجل منکم یومئذ موضعا لصدقته و برّه، و هو قوله تعالی و العاقبة للمتقین»؛(17) آیا می دانید در آن وقت ناراحتی مردم چیست؟ ناراحتی مردم فقط این است که اگر بخواهند صدقه ای بدهند یا کمکی به کسی بکنند، یک نفر (مستحق) پیدا نمی شود. به عبارت دیگر، حتی یک فقیر روی زمین پیدا نخواهد شد.
امر جدید و کتاب جدید
اصلی ترین عنصر در ایدئولوژی دولت مهدوی، امر جدید و کتاب جدیدی است که امام مهدی(عج) خواهد آورد. در این باره در چند محور به بحث خواهیم پرداخت. امام باقر(ع) فرمود: «یقوم القائم فی وتر من السنین... فواللّه لکأنّی أنظر الیه بین الرکن و المقام یبایع الناس بأمر جدید و کتاب جدید و سلطان جدید من السماء؛(18) قائم در یکی از سال های فرد به پا می خیزد... به خدا سوگند، گویا می بینمش که در بین رکن و مقام با مردم بر اساس امری جدید، کتابی جدید و نیرویی جدید از آسمان، بیعت می نماید.»
هرگاه به احکام اسلامی در عصر غیبت - که عصر دور افتادگی از سرچشمه زلال تشریع در صدر اسلام است - بنگریم و آن را در دو ساحت نظری و عملی ملاحظه کنیم، چهار نقص و کاستی را در آن می یابیم:
1- دسته ای از احکام وجود دارند که هرگز برای مردم بیان نشده اند و جز خداوند، پیامبر اکرم(ص) و پیشوایان معصوم(ع) کسی از آن ها آگاهی ندارد و مردم در دوران اولیه اسلام از موضوعات مرتبط با این احکام بی خبر بوده اند؛ مانند استفاده از سلاح های میکروبی، کاشت قلب مصنوعی در سینه بیماران و.... بنابراین لازم است که بیان احکام تا زمان آشنایی جامعه بشری با مصنوعات آن به تاخیر افتد.
2- دسته ای دیگر از احکام در طول زمان در پی بی توجهی و قدر نشناسی منابع اصیل اسلامی یا در نتیجه حوادث تاریخی مانند حمله مغول، از بین رفته است.
3- احکامی که به رغم وجود آن ها در اسلام، در جامعه مسلمانان اجرا نشده است؛ چه احکام فردی و چه احکام اجتماعی.
هر چند جدایی از عصر تشریع، موجب پدیداری نقص و کاستی هایی در احکام اسلامی گردیده، اما نباید این نکته را از نظر دور داشت که با گذشت دوران طولانی غیبت، زمینه برای ارتقای سطح فکری امت اسلامی از چند جهت فراهم می شود. این فرایند موجب آمادگی برای فهم احکام نو و ژرفایی جدید در عصر پس از ظهور خواهد شد. هرگاه جامعه اسلامی به جایگاه شایسته و مطلوبی در برنامه کلّی الهی برسد، امام می تواند به راحتی، کاستی ها و نواقص را جبران کند و آن حضرت در برابر هر یک از آن نقص ها و کاستی ها، موضعی خاص در پیش می گیرد که برخی از آن ها عبارت اند از:
الف - موضع آن حضرت در مورد احکام ابلاغ نشده؛
ب - موضع ایشان در برابر احکامی که منابع آن نابود شده؛
ج - موضع ایشان درباره احکام ظاهری؛
د - موضع ایشان در برابر احکام اجرا نشده.
پس از این توضیحات به روشنی مفهوم امر جدید، نیروی جدید و... را در می یابیم:
نکته اول: مراد از «نیروی جدید» که در حدیث بالا به آن اشاره شد، شیوه ای جدید در اداره دولت و امور اجتماع می باشد. این شیوه که در اسلام مشروعیت دارد، هیچ گاه به طور صحیح چه در حکومت امویان و چه در دولت عباسیان و چه در سایر جوامع اجرا نشده است، زیرا آن حکومت ها هم در ابزارها و هم در اهداف، با روش صحیح حکومت اسلامی، اختلاف اساسی داشته اند. امام این شیوه را به صورتی نو اجرا خواهد کرد.
نکته دوم: مراد از «امر جدید» ممکن است یکی از این معانی باشد:
1- امر به معنای قانون گذاری و دستور: در این صورت امر جدید اشاره به احکام و دستورهای جدیدی است که تا پیش از ظهور شناخته شده نبوده و امام در دولت خود آن ها را اعلان خواهد فرمود.
2- امر به معنای عقیده یا رویکرد فکری: در برخی از روایات این واژه به همین معنا آمده است. پس این واژه اشاره به سطح جدید و ژرفی از فکر و بینش است.
3- امر به معنای امارت، امامت یا خلافت.
نکته سوم: در بعضی روایات آمده است که آن حضرت در زمان ظهور به «کتابی جدید»(19) دعوت می کند. تعبیر به کتاب جدید از آن روست که جامعه پیش از ظهور با حقایق آن آشنا نبوده است و گویی کتابی جدید آورده شده است. در برخی دیگر از روایات از «دعوت جدید»(20) یاد شده است که به یکی از دو مفهوم زیر است:
1- فراخوانی به مفاهیم و احکامی که مهدی(ع) پس از ظهورش مردم را به آن دعوت کند؛
2- خود دعوت، جدید باشد؛ مانند دعوت پیامبر(ص) به حق و عدالت که پیش از آن سابقه نداشته است. دعوت امام نیز از حیث خاص بودن روش ها و آزادگی در بیان و توازن و همگونی در محتوا، شبیه دعوت پیامبر(ص) می باشد و هر دو به لحاظ اندیشه به یک ریشه برمی گردد.
هم چنین در روایات بیان شده است که حضرت، در برابر نظام ها و قوانین موجود در جهان پیش از ظهور، موضعی قاطعانه خواهد گرفت و آن ها را باطل و اندیشه ای کاملاً عادلانه را جای گزین آن ها خواهد کرد. هم چنین ایشان در برابر منحرفان موضع گیری سختی خواهد شد و با ریشه کن کردن آن ها زمینه لازم را برای بنیان گذاری جامعه ای جدید و عدالت محور در جهان فراهم خواهد آورد.
مشخصات زمان ظهور و حکومت جهانی
یکی از مسائل مهم در بحث مهدویت، تحولات شگفت انگیزی است که در انسان ها و سراسر جهان پیدا می شود و جهان به صورت دیگر جلوه گر می شود. در این جا به پاره ای از شاخصه ها اشاره می کنیم:
1 - پاک سازی طینت و تکامل عقل
یکی از مسائل اعتقادی، بحث طینت و چگونگی آمیخته شدن طینت های پاک و ناپاک به یک دیگر است که در روایات بیان شده است که طینت چیست و چرا طینت ها به هم آمیخته گشته و چگونه پاک سازی و از هم جدا می شوند؟
از ویژگی های دوران ظهور، پاک سازی طینت ها از آلودگی ها و جداسازی پاک طینتان از آلوده طینتان است؛(21) اما این پاک سازی چگونه صورت می گیرد؟ در پاسخ این سؤال، داستانی را می آوریم:
شیبة بن عثمان، یکی از دشمن ترین دشمنان پیامبر اکرم(ص) بود و آرزوی قتل آن حضرت را در سر می پروراند. او در جنگ «حنین» شرکت کرد تا آن حضرت را به شهادت برساند. از این رو، وقتی مردم از اطراف پیامبر پراکنده شدند و آن حضرت تنها ماند، شیبه از پشت سر خود را به ایشان رساند، ولی شعله ای از آتش به سوی او بلند شد؛ به طوری که تاب تحمل آن را نداشت. به این جهت، او نتوانست به مقصود خود دست یابد. پیامبر اکرم(ص) به او رو کردند و فرمودند: شیبه، نزدیک بیا! آن گاه حضرت رسول(ص) دست خود را بر سینه او گذاردند. بر اثر این کار، محبت آن بزرگوار در قلب او جای گرفت؛ به طوری که پیغمبر اکرم(ص) محبوب ترین فرد نزد او شد. آن گاه در حضور آن حضرت به جنگ با مخالفان پرداخت، به طوری که اگر در برابر پدر خود قرار می گرفت، او را به دلیل یاری پیامبر اکرم(ص) می کشت.
با این مقدمه، کلامی از امام باقر(ع) را می آوریم که آن حضرت می فرمایند: «اذا قام قائمناً وضع یده علی رئوس العباد فجمع به عقولهم و اکمل به أحلامهم؛(22) آن گاه که قائم ما قیام کند، دست خود را بر سرهای بندگان خدا می گذارد. پس با این عمل، عقل های آنان را جمع و اخلاقشان را تکمیل می کند.»
پس امام عصر(ارواحنا فداه) به آسانی می تواند با نیروی الهی خود، عقل انسان ها را به تکامل برساند و باطن افراد را پاک سازی کند و همه بندگان خدا را از آلودگی ها نجات بخشد.
2- تشکیل حکومت جهانی
آن حضرت که آخرین برگزیده خداست، با قیام جهانی خود، سراسر جهان را در زیر یک پرچم و یک آیین و قانون گرد می آورد، که همان پرچم و آیین اسلام و تعالیم قرآن مجید است؛ قانون و آیینی که اگر هم اکنون نیز درست به آن توجه شود و تعالیم آن را اجرا کنند، دنیا «مدینه فاضله» خواهد شد.
3- بهره گیری از همه منابع زمین
امام زمان(عج) حکومت واحد جهانی تشکیل می دهد و از همه منابع طبیعی مانند آب ها و زمین ها و معادن که خدا برای بندگانش در کانون طبیعت به ودیعت نهاده است، بهره برداری می کند و بدین گونه مردم در دولت او در سایه عدالت و رفاه و آسایش و آرامش به سر خواهند برد.
کار و کوشش و عمران و آبادی و بهره برداری از ذخایر زیرزمینی و مواهب طبیعی به بهترین وجه ممکن، در همه جا به چشم می خورد و از این رو بیماری، بیکاری، ناتوانی و تهی دستی مفهوم خود را از دست می دهد و آزادی به معنای واقعی کلمه در همه جا حکم فرما خواهد بود.
4- پیشرفت برق آسای علوم
هیچ برنامه انقلابی بدون یک جهش فکری و فرهنگی، پایا و پویا نخواهد بود و رشد و تکامل لازم را نخواهد یافت. از این رو بدون شک نخستین گام در تحقق بخشیدن به چنین هدفی، اقدام به یک انقلاب فرهنگی است. در حدیثی از امام صادق(ع) چنین می خوانیم: «علم و دانش 27 حرف است و تمام آن چه پیامبران الهی برای مردم آوردند، دو حرف بیش نیست و مردم تاکنون جز آن دو حرف را نشناخته اند، اما هنگامی که قائم ما قیام کند، 25 حرف دیگر را آشکار و در میان مردم منتشر می سازد و دو حرف دیگر را به آن ضمیمه می کند تا 27 حرف کامل و منتشر گردد.»(23)
5- پیشرفت خارق العاده صنایع
وسایل اطلاعاتی آن قدر پیشرفته خواهد بود که دنیا را هم چون کف دست آشکار می سازد و به حکومت مرکزی تسلط کامل بر اوضاع جهان می بخشد تا به موقع و بدون فوت وقت، برای حل مشکلات جهانی بکوشد و هر گونه فسادی را در نطفه خفه سازد.
مسئله انرژی و نور آن چنان حل می شود که حتی نیاز به انرژی خورشیدی - که بازگشت همه انرژی ها به آن است - نیست و این شاید در پرتو یک سیستم تکامل یافته انرژی اتمی باشد که فاقد تشعشعات زیان بار است.
وسایل سریع السیری که با وسایل کنونی قابل مقایسه نیست، نه فقط برای حرکت در زمین در زمان کوتاه، بلکه برای مسافرت های دوردست فضایی در اختیار آن حکومت قرار می گیرد و این امکانات نیز به اهداف اصلاحی این حکومت کمک می کند.(24)
6- پیشرفت عظیم اقتصادی و عدالت اجتماعی
«زمینی که در آن زندگی می کنیم، امکانات فراوانی برای زندگی ما و نسل های آینده و جمعیتی بسیار زیادتر از جمعیت کنونی ما دارد، اما عدم آگاهی کافی به منابع موجود و منابع بالقوّه زمین از یک سو و نبود نظام صحیح برای تقسیم ثروت زمین از سوی دیگر، سبب احساس کمبود از جنبه های مختلف شده است؛ تا آن جا که در عصر ما همه روز گروهی از انسان های مفلوک از گرسنگی می میرند.»(25)
اما هنگامی که نظام کنونی آن دگرگون شود، همه نیروها برای استخراج منابع بی شمار زمین به کار می رود و بدین منظور، علم و دانش پیشرو در اختیار بشر قرار می گیرد و به سرعت منابع تازه ای کشف می گردد و شکوفایی خاصی به اقتصاد بشر می بخشد.
در حدیث جالبی از امام صادق(ع) می خوانیم: «هنگامی که قائم قیام کند، حکومت را بر اساس عدالت قرار می دهد، ظلم و جور در دوران او برچیده می شود، جاده ها در پرتو وجودش امن و امان می گردد، زمین برکاتش را خارج می سازد، هر حقی به صاحبش می رسد، امام زمان(عج) در میان مردم همانند داوود و محمد(ص) داوری کند. در این هنگام زمین گنج ها و برکات خود را آشکار می کند و دیگر برای انفاق و صدقه و کمک مالی کسی را نمی توان یافت، زیرا همه مؤمنان بی نیاز خواهند شد.... »(26)
تکیه روی ظاهر شدن برکات زمین و خارج شدن گنج ها نشان می دهد که هم زراعت و کشاورزی به اوج ترقی خود می رسد و هم تمام منابع زیرزمینی کشف می شود و مورد استفاده قرار می گیرد و درآمد سرانه افراد آن قدر بالا می رود که در هیچ جامعه ای فقیری پیدا نمی شود و همه به سرحد بی نیازی و خودکفایی می رسند.
بی شک اجرای اصول عدل و داد و به کارگیری نیروهای انسانی در مسیرهای سازنده چنین اثری را خواهد داشت، زیرا گرسنگی و فقر و نیازمندی بر اثر کمبودها نیست، بلکه نتیجه مستقیم و غیرمستقیم مظالم و تبعیض ها و بیدادگری ها و تلف شدن نیروها و هدر دادن سرمایه هاست.
7- توسعه جاده ها و تغییر در بنای مساجد
مساجد در عصر قیام قائم، همگی دارای دیوارهای کوتاه و بدون کنگره خواهد شد؛ همان گونه که در عصر رسول الله(ص) این چنین بود.
او جاده های بزرگ و اصلی را توسعه می دهد و تمام مساجدی را که در مسیر قرار دارند و نیز همه دریچه ها و روزنه هایی را که به راه ها گشوده می شوند و مزاحم عبور و مرور مردم هستند ویران می سازد و فاضلاب ها و ناودان هایی را که در راه عبور مردم قرار گرفته اند، می بندد.
در حدیثی طولانی از امام صاق(ع) نقل شده که فرمود: «او کوفه را 54 میل توسعه می دهد، تا آن جا که عمارت آن به کربلا می رسد، و کربلا کوی شهیدان و قهرمانان و جانبازان راه خدا، مرکز و کانون بسیاری از فعالیت ها می گردد.»(27)
پی نوشت ها:
1) انفال (8) آیه 39.
2) لطف الله صافی، منتخب الاثر، ص 312؛ جمعی از نویسندگان، نگاهی تحلیلی به زندگانی مهدی(عج)، ص 1 و 3؛ تفسیر نمونه، ج 7، ص 166.
3) توبه (9) آیه 33؛ فتح (48) آیه 28؛ صف (61) آیه 9.
4) آل عمران (3 ) آیه 189.
5) یوسف (12) آیه 40.
6) ص (38) آیه 26.
7) مائده (5) آیه 49.
8) نور (24) آیه 55.
9) بحارالانوار، ج 51، ص 92.
10) همان.
11) همان.
12) همان.
13) همان.
14) نهج البلاغه صبحی صالح، ص 196، خطبه 139.
15) همان، ص 195، خطبه 138.
16) بحارالانوار، ج 52، ص 338.
17) طبرسی، اعلام الوری، ص 462.
18) النعمانی، الغیبه، ص 139.
19) همان، ص 102.
20) بحارالانوار، ج 13، ص 194.
21) سید مرتضی مجتهدی، اسرار موفقیت، ج 2، ص 214.
22) الکافی، ج 1، ص 25.
23) بحارالانوار، ج 13، ص 187، چاپ قدیم.
24) آیةالله مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی، ص 295.
25) همان، ص 297.
26) بحارالانوار، ج 52، ص 338.
27) حاج شیخ محمدجواد خراسانی، مهدی منتظر، ص 271.