خوانش انحرافی از سقوط نظام سوریه 

سوریه و نیات مداخله‌گران

سعدا... زارعی

سوریه پس ازبشار اسدبه میدان مداخله‌مستقیم وحتی نظامی دولت‌های‌مختلف خارجی تبدیل‌شده است. بعضی درباره خطرتجزیه سوریه صحبت می‌کنندولی واقعیت این‌است‌که سوریه تجزیه‌شده است؛ هم‌اینک‌بخش‌هایی‌ازجنوب این کشوردرکنترل رژیم‌غاصب صهیونیستی قرار گرفته است که در اندازه یکی از کشور‌های عرب حوزه خلیج‌فارس است!

بخشی از شمال سوریه هم در کنترل ترکیه است که از ۴۰۰۰ کیلومتر مربع فراتر رفته است. بخش‌هایی از شمال و شرق سوریه در کنترل ارتش آمریکاست که ۶۰۰۰ کیلومتر مربع بیشتر است. این یعنی همین‌الان سوریه چند‌پارچه شده است. برگزاری فوری جلسه اتحادیه عرب در اردن پس از تسلط گروه‌های مسلح بر دمشق و تاکید آنان بر ضرورت تشکیل دولتی عربی تحت اشراف اتحادیه عرب هم جلوه‌ای واضح از صورت‌بندی خاص درسپهرسیاسی سوریه است. اتحادیه عرب مدعی است دولت آینده سوریه باید سکولار و در بردارنده همه طوایف این کشور باشد. در واقع اتحادیه عرب با دستور کار خاص در نظر دارد سوریه را به سمت خاصی سوق دهد و این در حالی است که آینده سوریه باید توسط مردم این کشور و نهاد‌های آن تعیین شده و اتحادیه مذکور باید به انتخاب آنان احترام بگذارد. آمریکایی‌ها که نقش پر‌رنگی در اسقاط دولت قانونی سوریه داشته‌اند ضمن گسترش دایره تسلط خود بر بخش‌های وسیعی از شرق سوریه و کنترل مرز‌های شرقی این کشور، می‌گویند اعتمادی به مدعیان تشکیل دولت جدید در سوریه ندارند و در انتظار شفاف‌شدن مواضع خارجی و داخلی آنان می‌مانند. این مواضع بیان‌کننده تلاش آمریکا برای کسب حد‌اکثری منافع در سوریه جدید است. آمریکایی‌ها مشکلی با ماهیت تروریستی تحریر‌الشام ندارند؛ از این رو بلافاصله پس از تسلط این گروه بر دمشق اعلام کردند در حال بررسی خارج‌کردن نام آن از لیست گروه‌های تروریستی هستند تا بتوانند با آن روابط رسمی برقرار کنند کما این‌که دو روز پیش، سران تحریرالشام اعلام کردند به‌زودی و پس از ۱۰سال توقف فعالیت سفارت سوریه در واشنگتن، به راه‌اندازی دوباره آن اقدام خواهند کرد؛ بنابراین واضح است که میان آمریکا و این گروه که قطعنامه‌های سازمان ملل آن را گروهی تروریستی و تحت تعقیب می‌داند، مشکل اصولی وجود ندارد؛ پس مشروط‌کردن برقراری رابطه رسمی با سوریه جدید از سوی آمریکا، معنایی غیر از مداخلات حداکثری واشنگتن در امور آینده این کشور عربی ندارد. 
مداخلات رژیم غاصب و متجاوز اسرائیل در امور سوریه بیش از دیگران است. این رژیم با پشت‌سر گذاشتن مرز‌های توافق شده در سال۱۹۷۴، استان قنیطره رابه تصرف کامل درآورده و دراستان‌های سویدا ودمشق هم پیشروی‌هایی داشته است. اسرائیل ضمن استفاده از بی‌ثباتی اخیر سوریه، تلاش می‌کند تحولات سیاسی وامنیتی این کشور راتحت‌تاثیر قرار دهد. تل‌آویو در مواجهه با تحولات سوریه در‌عین حال از عدم‌قطعیت رنج می‌برد. دو وضعیت می‌تواندامنیت اسرائیل رابه خطر بیندازد؛ تداوم بی‌ثباتی وآنارشی می‌تواند مخالفان سوری اسرائیل را به حملات گاه‌و‌بیگاه علیه این رژیم ترغیب کند. ازسوی دیگراحتمال این‌که به‌رغم فروپاشی دولت مقاومتی اسد، یک جریان مقاومتی از دل ویرانی‌های سوریه سر برآورد، زیاد است؛ در این صورت خطر رویارویی با اسرائیل در مرز‌های شمال شرقی آن فزونی می‌گیرد. البته در ورای واقعه سوریه، مردم ریشه‌دار و مقاوم این کشور به مداخلات خارجی علیه استقلال و تمامیت ارضی کشورشان واکنش نشان خواهند داد. کافی است اوضاع اقتصادی‌شان مقداری بهبود پیدا کند و از نگرانی فعلی‌شان در حوزه امنیتی کاسته شود. سوریه سرزمین تمدن‌های کهن فینیقی و... است وهزاران سال بر پهنه وسیعی از منطقه حکم رانده و مرکز امپراتوری‌های قدرتمند بوده است. چنین سرزمینی پذیرای مداخلات خارجی نخواهد بود.

رمزگشایی از پیغام ترامپ برای ترکیه

عبدالرضا فرجی راد

ترکیه به دنبال تسخیر مناطق کردی سوریه است. در این رابطه منافع مشترک با تحریرالشام دارد. از طرفی خود از دست کردها خلاص می شود و از سویی تحریرالشام سوریه بزرگتری را مدیریت خواهند کرد.
با توجه به سخنان دیروز ترامپ که به اردوغان اختیار تام در ترکیه داد به نظر می رسد که ترکیه با ترامپ هماهنگ است و احتمالا نظر ترامپ هم این است تا زمان ورود به کاخ سفید وضعیت در سوریه به نحوی شکل گرفته باشد که بتواند نیروهای امریکا را از سوریه خارج کند.
کاری که در دوره قبل بر آن اصرار داشت ولی نظامیان و اطرافیان به وی فشار آوردند. البته که دولت بایدن با این سیاست اردوغان مخالف است اما بعید است بتواند در این دو سه هفته آخر کار موثری انجام دهد.
مقابله نظامی با یک عضو ناتو هم که جایز نیست. برداشتن دیوار بتونی مرزی با سوریه و نیز حملات هوایی با کمک حملات زمینی متحدین سوری اقدامی است که انجام خواهد گرفت.
اردوغان با تصرف سرزمین کردی سه هدف را دنبال می کند:
۱-تامین امنیت ترکیه و رفع تهدیداتی که از این منطقه بر امنیت ترکیه اثر می گذارد.
۲-رفع این خطر که رقبای ژئوپلیتیکی منطقه ای ترکیه در سوریه همچون اعراب، روسیه و بعضی از کشورهای عربی و حتی ایران با تقویت بنیه نظامی کردها اجازه ندهند نفوذ و سلطه ترکیه بر سوریه تکمیل شود.
۳-چاههای نفتی که در داخل منطقه کردی قرار دارد علاوه بر اینکه بنیه مالی کردها را تقویت کرده، تصرفش باعث سر و سامان دادن به وضعیت اقتصادی دولت در دمشق می شود و خود ترکیه نیز از آن به انحای مختلف سود خواهد برد.
بنظر می رسد دولت هایی همچون اسراییل و ترکیه این مجوز را از ترامپ گرفته اند که تا قبل از حضور وی در کاخ سفید هم مواضع خود را مستحکم کنند و آتش بس را در حوزه مورد مناقشه خود بر قرار کنند.
دولت فعلی سوریه اصلا حاضر به دیدن ایرانی ها نیست اگر منفذی باز کرده بخاطر این است که دنبال کمک به ویژه در زمینه سوخت است. دولت قبلی کشتی کشتی سوخت دریافت می کرد و الان تاکسی های دمشق ده روز است که نتوانسته اند بنزین بزنند. سوخت برای هر دولتی از اهمیت زیادی برخوردار است و پول میلیاردی می خواهد. تولیدات و اشتغال مردم و حتی نان و کشاورزی بدان بستگی دارد. ترکیه هم کشوری نیست که از این کمک های میلیاردی بنماید.

مدیریت بر بنزین، نمادی از شیوه حکمرانی

‌رئیس‌جمهور در جلسه با ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، بیان کرده است که ما تولیدکننده و توزیع‌کننده‌ایم؛ پس چگونه است که 10 تا 20 میلیون لیتر روزانه قاچاق می‌شود. پرسشی مهم است که البته نمی‌توان به‌سادگی از آن گذشت. حمل این میزان بنزین قاچاق با فرض کامیون‌هایی با مخزن بزرگ و ظرفیت 44 هزار لیتر به بیش از 450 کامیون برای خروج از مرز نیاز دارد. روشن است که این میزان ممکن نیست از پمپ بنزین‌ها گرفته شده باشد. پس، از مبدأ اصلی با هدف قاچاق بارگیری می‌شوند. البته ممکن است که شبکه بسیار قوی این کامیون‌ها را به مرز نرسانند، بلکه در یکی از مناطق مرزی تحویل داده تا از طریق لوله‌های بزرگ از زیر زمین به زیر دریا برده و برخی کشتی‌ها در دریا آن را تحویل بگیرند. همین‌طور احتمالات دیگری را نیز می‌توان در نظر گرفت. اگر بنا بر ادعای مقامات، هر لیتر بنزین وارداتی را 60 هزار تومان در نظر بگیریم، در نتیجه تفاوت هر لیتر بنزین در داخل و وارداتی، حدود 57 هزار تومان خواهد شد که روزانه هزارو صد میلیارد تومان و سالانه حدود 402 همت خواهد شد. طبیعی است که بخشی از این درآمد، هزینه‌های ارسال بوده و سود خالص رانتی نیست. با این پدیده چند نوع می‌توان برخورد کرد؛ یک تحلیل این است که قیمت‌گذاری دستوری منشأ رانت است و باید قیمت‌گذاری دستوری برچیده شود. در نتیجه باید قیمت بنزین به سطح قیمت‌های جهانی رسانده شود تا این رانت از بین رود. گروهی بر این سیاست تأکید دارند اما نتایج تورمی، روانی و اجتماعی آن در شرایط کنونی به ما می‌گوید که اولا این سیاست با توجه به پیامدهای آن، بازی با آتش است و ثانیا برای تأثیرگذاری نیاز به یک بسته سیاستی جامع دارد که اعمال آن در شرایط کنونی ناممکن است. در نتیجه یک بازی تکرارشونده شبیه دولت دهم و دوازدهم را شاهد خواهیم بود. هر چند سالی یک بار، این موضوع بر سر میز سیاست‌گذار قرار خواهد گرفت.‌اما می‌توان از زاویه دیگر نیز به این معضل نگاه کرد. به واقع قاچاق بنزین در این حجم گسترده و سیاست همسان‌سازی با قیمت‌های جهانی، نمی‌تواند مشکل اساسی حکمرانی را حل کند، زیرا قاچاق روزانه 20 میلیون لیتر از مبادی تولید، متفاوت از دیگر انواع قاچاق‌های ناشی از قیمت‌گذاری است. این نوع قاچاق یک فساد سازمان‌یافته ناشی از فساد سیستماتیک است. آقای رئیس‌جمهور اولین کسی نیست که متوجه این حجم از قاچاق شده است اما پرسش این است که چرا تاکنون کسی برنامه‌ای برای مواجهه با آن نداشته است؟‌ چرا مجلس هیئت تفحصی برای بررسی این رانت بزرگ تعیین نکرده است. چرا با وجودی که وزارت نفت زیرمجموعه دولت است، هیچ دولتی به بررسی این موضوع نپرداخته است؟ این پرسش را باید آقای پزشکیان دنبال کنند و پاسخی قابل اعتنا به آن بدهند. یک شبکه بسیار قوی روزانه حداقل 450 کامیون را به خدمت گرفته و آن را قاچاق می‌کند. به نظر می‌رسد که فهم مشکل، سخت نیست و فرضیه‌هایی را نیز می‌توان در اینجا مطرح کرد. جناب پزشکیان در سخنان خود، ذیل بحث قاچاق بنزین، بیان کردند که هنر نزد ایرانیان است و بس. در واقع ایرانی‌بودن را متهم کردند. این سخن نادرست و خودتحقیری، حداقل در اینجا جای ندارد، زیرا این امر ربطی به ایرانیان نداشته، بلکه باید آن را در شیوه حکمرانی جست‌وجو کرد. شیوه‌ای که در هر جای عالم اگر اجرا شود، همین نتایج را به دنبال خواهد داشت. وقتی کار به جایی می‌رسد که یک نماینده مجلس به رئیس مجلس نامه نوشته که برخی از نمایندگان برای شوخی یا هر چیز دیگر، رأی نماینده دیگر را در غفلت او، تغییر می‌دهند و خواستار شیوه‌ای برای رأی‌دادن شده که از رأی نمایندگان صیانت شود، باید گفت هنر نزد این شیوه حکمرانی است و بس.

محمدحسین وزارتی