کوران حوادث، اندیشه فرد را پخته و صیقل می‌دهد و زمینه اندیشه‌پردازی سیاسی و اجتماعی را برایش فراهم می‌کند.. «شهید صدر» در این زمینه، یک مصداق کامل است. پرورش وی در خاندانی بزرگ و مبارز و علاقهمند به حوزه فکری افرادی، همچون امام خمینی (ره) شکل می‌گیرد و به مرور بر صیقل یافتن فکر و اندیشه صدر تأثیر می‌گذارد و آماده نظریه‌پردازی برای تداوم انقلاب اسلامی و ایجاد انقلاب اسلامی در عراق می‌شود؛ اما دژخیم صدام این مجال را از جهان تشیع گرفت.
شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر، فقیه مرجع و فیلسوف و متفکر اسلامی و نظریه‌پرداز بزرگ اسلام و اسلام‌شناس جامعی بود که در همه ساحت‌های نظری اسلام و میدان‌های عملی حضور فعال داشت؛ به‌گونه‌ای که توانست از دل جریان سنتی و اصیل حوزه نجف به زعامت مرحوم و محقق بزرگ، آیت‌الله خوئی، جریان انقلابی فعال هم‌سو با اندیشه‌های امام خمینی (رحمةالله‌علیه) را در عراق به وجود بیاورد. با پیروزی انقلاب اسلامی، کل جریان شهید صدر در خدمت امام و انقلاب قرار گرفت و شهید صدر در تراز مرجع شناخته شده و آن متفکر بزرگ جهان اسلام در میدان خدمت به نظام و در جهت خط امام، مانند یک سرباز عمل کرد و از مرجعیت خود دست برداشت و به یاران و نیرو‌های خود هم گفت که هیچ‌کس حق ندارد از مرجعیت من تقلید کند؛ چون هدف از مرجعیت پیروزی اسلام است و اسلام با مرجعیت رشید امام خمینی (ره) پیروز شد و همه ما باید در خدمت مرجعیت امام خمینی (ره) باشیم. ایشان در مشورت با امام (ره) در نجف تا پای شهادت باقی ماند و در راه تحکیم آرمان‌های اسلام ناب محمدی (ص) و در مکتب اهل بیت (ع) و در دفاع از انقلاب اسلامی شهید شد. رهبر معظم انقلاب در پیامی به کنگره بزرگداشت شهید آیت‌اللّه سیدمحمدباقر صدر، این شهید را یک نابغه نامیدند و تأکید کردند: «او بی‌شک یک نابغه و یک ستاره درخشان بود. از جنبه علمی، جامعیت و تحقیق و نوآوری و شجاعت علمی را یکجا دارا بود. در اصول، در فقه، در فلسفه و در هر آنچه با این دانش‌ها ارتباط می‌یابد در زمره بنیان‌گذاران و صاحبان مکتب محسوب می‌شد.»
در اندیشه شهید صدر همانند امامین انقلاب اسلامی پیوند عمیقی میان امت و امامت بر پایه خلافت الهی انسان و حضور مردم در صحنه نظام مردم‌سالاری اسلامی برقرار است. جالب است که شهید صدر به ولایت فقیه با نگاه حکومتی هم در بعد مقابله با طاغوت و هم در بعد ساخت نظام اسلامی و جامعه‌سازی و تمدن‌سازی معتقد بوده است. این موضوع را مقایسه کنید با نگاه امروز رهبر حکیم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب، که رهبری آن را «تجدید مطلعی خطاب به ملت ایران و به‌ویژه جوانان» به‌مثابه منشوری برای «دومین مرحله خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی» می‌دانند که «فصل جدید زندگی جمهوری اسلامی» را رقم خواهد زد و در ادامه تأکید می‌کنند: «این گام دوم، انقلاب را به آرمان بزرگش که ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی (ارواحنافداه) هست، نزدیک خواهد کرد.»