«اربعین» عددی است با بار معنایی خاص در فرهنگ اسلامی و عرفانی ما، این عدد یاد‌آور چله‌نشینی حضرت موسی کلیم الله (ع) است که پس از چهل شبانه روز مناجات و خلوت با خداوند به دیدار بی‌حجاب با پروردگار نائل شد. از این روست که اهل معرفت و عرفان به این عدد اهمیت ویژه‌ای می‌دهند و «استاد سعادت‌پرور» همواره سفارش می‌کردند، در این ایام مراقبت بیشتری در یاد خدا داشته باشیم و از آنچه سبب غفلت می‌شود، دوری گزینیم.
«دلا غافل از سبحانی چه حاصل اسیر نفس و شیطانی چه حاصل
بود قدر تو افزون از ملائک تو قدر خود نمی‌دانی چه حاصل»
عدد اربعین در ادعیه، نماز و بسیاری از آداب دینی ما جایگاه ویژه‌ای دارد. خداوند متعال در قرآن کریم سن چهل سالگی را نقطه‌ای کلیدی در زندگی انسان معرفی می‌کند: «إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِینَ سَنَة» زمانی‌که به کمال قدرت خود رسید و به چهل سالگی بالغ شد. دوران سی تا سی و سه سالگی را «اشد» و چهل سالگی را کمال بلوغ عقلی انسان دانسته‌اند. چنانکه پیامبر گرامی اسلام (ص) نیز در سن چهل سالگی به رسالت مبعوث شدند. کأنه تا چهل سالگی دوران یک مقدار نادانی و خطاست که مأموران الهی در این مدت از بنده، چه مرد و چه زن اغماض می‌کنند. اما وقتی انسان به چهل سالگی می‌رسد دیگر دوران بازیگری و نادانی به‌سر آمده است. در این هنگام مأموران حضرت حق، مأمور می‌شوند که بر این بنده سخت‌گیری بیشتری اعمال کنند و ریز و درشت رفتار و کردارش را ثبت کنند. حتی شیطان نیز به چنین انسانی که تا چهل سالگی از بی‌بندوباری و غفلت دست برنداشته است، دستی بر صورت او می‌کشد و می‌گوید: «بایی وجه لا یفلح ابدا؛ پدرم به قربان چنین روی و روحی که دیگر رستگار نمی‌شود.» شیطان به چنین انسانی امیدوار می‌شود که دیگر راه نجاتی برایش نمانده است.
هر که مست شراب دنیا شد، تا ابد در خمار خواهد بود. دنیا، ثروت، مال و مقام انسان را مغرور می‌کند و از راه حق باز می‌دارد: «کَلَّا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَیَطْغَى أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى؛ همانا انسان طغیان می‌کند هنگامی که خود را بی‌نیاز ببیند.» آیت‌الله بهجت (ره) می‌فرمودند: «منظور از بی‌نیازی فقط در مال نیست، بلکه احساس بی‌نیازی از دیگران است. وقتی انسان پُست و مقامی دارد و دیگران به او محتاج‌اند.» وقتی به سر افتی که زمانت همه بگذشت، افسوس می‌خوری که این عمر گران‌مایه بگذشت. پس باید تا فرصت باقی است به خود آییم. حضرت امیر (ع) چه دل‌سوزانه می‌فرماید: سعی کنید؛ «الأبدانُ صَحِیحَةً وَ الْأَلْسُنُ نَاطِقَه» تا وقتی‌که بدن‌های‌تان سالم است و زبان‌های‌تان گویاست و المجال فصیح و میدان عمل برای‌تان گسترده است «الْأَعْمَالُ مَقْبُولَهُ وَ التَّوْبَةُ مَسْمُوعَةً» و اعمال‌تان پذیرفته و توبه‌تان شنیده می‌شود، کوشش کنید و مبادرت ورزید. مرحوم آیت‌الله بهجت (ره) می‌فرمودند: «عدد چهل در یکی از شرایط استجابت دعا، مؤثر است. دعا شرایطی دارد که از‌جمله آن، توبه است: «دعاء التائب مُسْتَجَاب» زبان آلوده به گناه گاهی دعایش بالا نمی‌رود. در دعا می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الدَّعَاءَ» خدایا گناهانی که دعای مرا حبس می‌کند و بالا نمی‌گذارد، بیامرز.»