«اقتصاد» مهمترین عرصه رویارویی جمهوری اسلامی ایران با دشمنان داخلی و خارجی بهشمار میرود. تحریمها، فشارهای بینالمللی و مشکلات ساختاری اقتصادی، از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون، همواره ابزار اصلی دشمنان برای تضعیف نظام و ایجاد یأس در میان مردم بوده است. با این حال، رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیتاللهالعظمی خامنهای (مدظلهالعالی)، با نگرشی راهبردی و کلان، این تهدیدها را نه بهعنوان عوامل منفی مطلق، بلکه فرصتی برای بیداری، خوداتکایی و بازسازی درونی کشور تفسیر کردهاند.
ایشان با طرح نظریه «اقتصاد مقاومتی» و تأکید بر ابعاد فرهنگی، اجتماعی و مدیریتی آن، الگویی جامع برای عبور از بحرانها و تبدیل تهدیدها به فرصت ارائه کردهاند. مقاله حاضر با روش توصیفیـ تحلیلی، ابعاد گوناگون این اندیشه را بررسی کرده و نشان میدهد، چگونه میتوان تهدیدهای اقتصادی را به سکوی پیشرفت و استقلال پایدار کشور تبدیل کرد. در منظومه فکری امام خامنهای (مدظلهالعالی)، مدیریت اقتصادی صرفاً یک کنش تکنیکی و سازمانی نیست، بلکه مبانی ارزشی، راهبردی و هویتی دارد. ایشان بارها تأکید کردهاند که مقابله با تهدیدهای اقتصادی و تبدیل آنها به فرصت، نیازمند مدیریت جهادی، انقلابی، علمی و همافزاست.
مهمترین ویژگی مدیریت مطلوب در دیدگاه امام خامنهای، روحیهی جهادی است. مدیری که در میدان جنگ اقتصادی موفق باشد، باید مؤمن، پرتلاش، خستگیناپذیر و هدفدار باشد. ایشان در این باره میفرمایند:
«با روحیه جهادی میشود کوههای مشکل را از جا کند... کار جهادی یعنی خستگیناپذیری، بیمزد و بیمنت کار کردن، هدف را انجام وظیفه انسانی و خدایی قرار دادن.» مدیریت جهادی به معنای مدیریت دستوری یا شعاری نیست، بلکه ترکیبی از عقلانیت، انگیزه الهی، سادهزیستی، و تمرکز بر حل مسئله با ابزارهای خلاقانه است. در چنین رویکردی، سرعت، دقت و انعطاف در تصمیمگیری اولویت مییابد و مدیران با تکیه بر تعهد و اعتماد به توان داخلی، تحریمها را به فرصت پیشرفت تبدیل میکنند. رهبر معظم انقلاب معتقدند مدیران باید نهتنها قوانین را اصلاح کنند، بلکه با نگاه حمایتی، آیندهنگر و مبتنی بر اعتماد به جوانان، بسترهای رشد اقتصادی را فراهم آورند. ایشان بر دانشبنیان کردن زنجیره تولید تأکید دارند که خود نیازمند نگاه علمی و بلندمدت در مدیریت اجرایی است. در وضعیت جنگ اقتصادی، نوع مواجهه با تحریمها یکی از مهمترین شاخصهای مدیریتی است. امام خامنهای (مدظلهالعالی) ضمن تأکید بر تلاش برای رفع تحریم، اولویت را به خنثیسازی تحریمها با اتکا به ظرفیت داخلی میدهند: «رفع تحریم دست دشمن است، و خنثیکردن تحریم دست ماست... عمده به خنثیکردن تحریم بیندیشید که دست شماست.»
از این منظر، مدیریت هوشمندانه تحریمها، یعنی هدایت منابع، سرمایه انسانی، و توان تولیدی کشور به سمت استقلال، بهرهوری و تابآوری. به این ترتیب، تحریمها نهتنها فلجکننده نیستند، بلکه میتوانند عامل جهش علمی و صنعتی شوند؛ بهشرط آنکه مدیریت کشور از حالت منفعل و وابسته خارج شده و مسئولانه، شجاعانه و خلاقانه عمل کند.