در سال‌های اخیر، اهمیت خدمات رایانش ابری (Cloud Services) در دنیای فناوری اطلاعات بیش از پیش نمایان شده است. شرکت‌ها، دولت‌ها و حتی کسب‌وکار‌های کوچک برای ذخیره‌سازی داده‌ها، پردازش اطلاعات، اجرای نرم‌افزار‌های پیچیده و مدیریت سرویس‌های دیجیتال خود به زیرساخت‌های ابری متکی هستند. ایران نیز با توجه به رشد سریع فناوری‌های دیجیتال و افزایش نیاز سازمان‌ها به پردازش ایمن و پایدار داده‌ها، این روز‌ها در پی یافتن راهکار‌هایی برای توسعه و تأمین این خدمات است.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ایران در حوزه فناوری، موضوع تحریم‌های بین‌المللی است. بسیاری از ارائه‌دهندگان بزرگ خدمات ابری، مانند آمازون، آژور، گوگل کلاد و مایکروسافت به دلیل محدودیت‌های حقوقی و سیاسی، امکان فعالیت در ایران را ندارند. این وضعیت موجب شده است که ایران همواره در زمینه استفاده از خدمات پیشرفته ابری با محدودیت روبه‌رو باشد.
با این حال، گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد ایران به دنبال ایجاد ارتباط با برخی از تأمین‌کنندگان بین‌المللی جایگزین است؛ شرکت‌هایی که شاید در چارچوب قوانین و با مدل‌های همکاری خاص بتوانند بخشی از نیاز ایران را پوشش دهند.
خدمات ابری تنها یک فناوری ساده برای ذخیره‌سازی داده نیست؛ بلکه زیربنایی برای رشد بسیاری از حوزه‌ها به شمار می‌آید. از هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها گرفته تا پرداخت‌های دیجیتال و سامانه‌های تجارت الکترونیک، همگی نیازمند دسترسی به زیرساخت‌های ابری قدرتمند هستند. برای ایران که قصد دارد در حوزه هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال نقش‌آفرینی کند، توسعه این بخش ضرورت حیاتی به شمار می‌رود.
به علاوه، در حالی که موضوع امنیت سایبری و جنگ اطلاعاتی بیش از هر زمان دیگری مطرح است، ایران ناگزیر است به فکر تقویت زیرساخت‌های بومی و هم‌زمان یافتن راه‌هایی برای همکاری با شرکت‌های خارجی باشد.
کارشناسان فناوری معتقدند ایران باید میان دو مسیر تصمیم‌گیری کند:
۱ ـ سرمایه‌گذاری بر روی زیرساخت‌های بومی و ایجاد مراکز داده داخلی برای ارائه خدمات ابری مستقل؛
۲ ـ همکاری محدود با شرکت‌های خارجی و بهره‌برداری از تجربه و توان فنی آنها برای ارتقای سرعت و کیفیت خدمات.
راه اول مزیت امنیتی و استقلال به همراه دارد، اما نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین و زمان‌بر است. راه دوم می‌تواند سرعت بیشتری در توسعه ایجاد کند، اما چالش‌های سیاسی و حقوقی فراوانی دارد.
پیگیری ایران برای دسترسی به خدمات ابری، صرفاً یک موضوع فناورانه نیست؛ بلکه ابعاد سیاسی و اقتصادی پررنگی دارد. در سطح بین‌المللی، این تلاش می‌تواند موجب ایجاد تنش با کشور‌هایی شود که از تحریم برای فشار استفاده می‌کنند. در داخل کشور نیز این موضوع به بحثی میان مدافعان خودکفایی مطلق و حامیان تعامل فناورانه با جهان تبدیل شده است.
برخی تحلیلگران بر این باورند که اگر ایران موفق شود تأمین‌کنندگان جدیدی پیدا کند یا حتی یک ائتلاف فناورانه با کشور‌های همسو شکل دهد، می‌تواند گام مهمی برای بازسازی زیرساخت‌های فناوری اطلاعات خود بردارد. این امر نه تنها به نفع دولت، بلکه به سود شرکت‌های خصوصی و استارتاپ‌هایی خواهد بود که برای رشد نیازمند دسترسی به فناوری‌های نوین هستند.
هرچند ایران قدم‌هایی برای جبران عقب‌ماندگی در حوزه خدمات ابری برداشته، اما آینده همچنان نامشخص است. مشخص نیست که کدام شرکت‌ها حاضر به همکاری خواهند شد و چه میزان از نیاز داخلی از طریق این همکاری‌ها پوشش داده می‌شود! در عین حال، انتظار می‌رود زیرساخت‌های داخلی ابری نیز در سال‌های آینده تقویت شوند و همگرایی میان دو مسیر داخلی و خارجی شکل بگیرد.