نیروی دریایی سپاه، به عنوان یکی از بازو‌های قدرتمند نیرو‌های مسلح ایران، در سال‌های اخیر با توسعه و به‌کارگیری سامانه‌های موشکی پیشرفته، جایگاه خود را به عنوان یک نیروی بازدارنده در منطقه تثبیت کرده است. این نیرو با تمرکز بر ارتقاء توان موشکی و پهپادی دریاپایه، نه تنها توانسته مرز‌های آبی کشور را به خوبی حراست کند، بلکه هشداری جدی به هر نیروی متجاوزی در منطقه خلیج‌فارس و فراتر از آن ارسال کرده است. بازدید اخیر «سرلشکر محمد پاکپور»، فرمانده کل سپاه، از یکی از پایگاه‌های عملیاتی نیروی دریایی سپاه، فرصتی بود تا بار دیگر توانمندی‌های موشکی و رزمی این نیرو در معرض نمایش قرار گیرد. سرلشکر پاکپور در این بازدید، با اشاره به آمادگی کامل یگان‌های نیروی دریایی در دریا، جزایر و ساحل، تأکید کرد که هرگونه تحرک دشمن در آب‌های منطقه با پاسخ قاطع و کوبنده این نیرو مواجه خواهد شد. او با یادآوری پیروزی نیرو‌های مسلح ایران در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه علیه رژیم صهیونی و آمریکا، اظهار داشت که نیروی دریایی سپاه با تجهیزات پیشرفته و آمادگی عملیاتی، آماده است تا هر تهدیدی را در نطفه خفه کند. این سخنان، نه تنها نشان‌دهنده اعتماد به نفس بالای فرماندهان نظامی ایران است، بلکه بازتابی از پیشرفت‌های چشمگیر این کشور در حوزه فناوری‌های دفاعی به‌ویژه در بخش موشکی است.
از ساحل تا عمق دریا
ایران در دهه‌های گذشته، با سرمایه‌گذاری گسترده در حوزه فناوری‌های موشکی، توانسته جایگاه خود را در نظام بین‌الملل ارتقا دهد. نیروی دریایی سپاه به عنوان یکی از پیشگامان این تحول، با توسعه موشک‌های کروز و بالستیک ساحل به دریا و دریا به دریا، به نیرویی بازدارنده تبدیل شده که قادر است تهدیدات فرامنطقه‌ای را خنثی کند. این موشک‌ها با ویژگی‌هایی نظیر تحرک بالا، قابلیت استتار، دقت هدف‌گیری، توانایی شلیک از سکو‌های متحرک و پرواز در ارتفاع پایین، امکان عملیات در شرایط جغرافیایی و تهدیدی متنوع را فراهم کرده‌اند. این ویژگی‌ها، نیروی دریایی سپاه را به یکی از بازیگران کلیدی در حفظ امنیت آب‌های منطقه تبدیل کرده است.
نقطه آغاز یک تحول
نقطه شروع توسعه موشک‌های کروز دریایی ایران به دوران دفاع مقدس بازمی‌گردد. در آن زمان، ایران با دریافت موشک‌های چینی «کرم ابریشم» از کره شمالی، گام‌های اولیه خود را در این مسیر برداشت. این موشک‌ها، که در ابتدا از رژیم بعثی عراق به غنیمت گرفته شده بودند، در عملیات‌هایی نظیر حمله به سکو‌های نفتی البکر و العمیه در آذر ۱۳۶۵ مورد استفاده قرار گرفتند. این عملیات، که با موفقیت انجام شد، نقطه عطفی در تاریخ نیروی دریایی تازه‌تأسیس سپاه بود. آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، رئیس‌جمهوری وقت، با بازدید از پایگاه موشکی و بررسی جزئیات عملکرد این موشک، بر اهمیت این دستاورد تأکید کرد. موشک کرم ابریشم، با وجود فناوری ساده، از قدرت تخریب بالا و کلاهک سنگین ضد ناو برخوردار بود. این موشک، که قابلیت شلیک از ساحل و هواپیما را داشت، به ایران امکان داد تا با مهندسی معکوس، به جمع کشور‌های دارای موشک‌های ضد کشتی بپیوندد. هرچند آماده‌سازی و شلیک این موشک زمان‌بر بود، اما موفقیت آن، انگیزه‌ای برای حرکت به سمت بومی‌سازی فناوری‌های موشکی شد. در دهه ۷۰ شمسی، ایران با تولید نسخه‌های داخلی این موشک و استفاده از آن در رزمایش‌های مختلف، گام‌های بلندی در مسیر خودکفایی دفاعی برداشت.
تولد یک موشک بومی
پس از موفقیت کرم ابریشم، ایران به سراغ موشک پیشرفته‌تر C-۸۰۱ چینی رفت که بر پایه موشک اگزوسه فرانسوی و استیکس شوروی طراحی شده بود. اگرچه این موشک در دوران جنگ به ایران نرسید، اما پس از جنگ، با ورود تعدادی از این موشک‌ها و آزمایش آنها روی جنگنده‌های فانتوم، زمینه برای همکاری با چین فراهم شد. این همکاری به تولید موشک C-۸۰۲ منجر شد که با انتقال فناوری و ایجاد خط تولید در ایران، به تولد موشک کروز بومی «نور» انجامید.
موشک نور، که در دهه ۷۰ رونمایی و در دهه ۸۰ تولید انبوه آن آغاز شد، به عنوان یکی از دستاورد‌های کلیدی ایران در حوزه موشک‌های کروز دریایی شناخته می‌شود. این موشک با طول ۳۸/۶ متر، قطر ۳۶ سانتی‌متر و وزن ۷۱۵ کیلوگرم، از موتوری توربوجت با سوخت مایع بهره می‌برد. سرعت پروازی آن حدود ۱۱۰۰ کیلومتر بر ساعت و برد عملیاتی آن تا ۱۲۰ کیلومتر گزارش شده است. ویژگی‌های برجسته نور شامل پرواز در ارتفاع پایین، استفاده از کلاهک شدیدالانفجار، رادار بازتابی کوچک و سامانه هدایت مقاوم در برابر اغتشاش است که ردیابی آن را برای دشمن دشوار می‌کند.
نصر و نصیرقاتلان شناور‌های دشمن
در ادامه پیشرفت‌های موشکی ایران، موشک کروز «نصر» در رزمایش وحدت ۸۷ رونمایی شد. این موشک با وزن ۳۵۰ کیلوگرم، طول ۵/۳ متر و کلاهک ۱۵۰ کیلوگرمی، برای انهدام شناور‌های زره‌دار طراحی شده است. برد عملیاتی ۲۵ کیلومتری، سرعت نزدیک به یک ماخ و هدایت ترکیبی تلویزیونی و راداری، نصر را به گزینه‌ای ایده‌آل برای دفاع ساحلی و مقابله با شناور‌های سنگین تبدیل کرده است. موشک «نصیر» نیز با بردی بیش از ۱۰۰ کیلومتر، به عنوان یک موشک هوشمند برای عملیات انهدامی طراحی شده است. این موشک، که روی لانچر‌های مختلف نصب می‌شود، توانایی انهدام اهداف تعیین‌شده با دقت بالا را دارد و نقش مهمی در تقویت توان رزمی نیروی دریایی سپاه ایفا می‌کند.
قادر، قدیر و قدر ۳۸۰: جهش در برد و دقت
موشک «قادر» از خانواده نور، با برد ۲۰۰ کیلومتر و ابعاد بزرگ‌تر، در رژه ۳۱ شهریور ۱۳۹۰ رونمایی شد. این موشک با کلاهک شدیدالانفجار و سامانه هدایت پیشرفته، قابلیت پرتاب از سکو‌های زمینی، دریایی و هوایی را دارد. «قدیر» با برد ۳۰۰ کیلومتر، جهشی قابل‌توجه نسبت به نور ارائه کرد و ویژگی‌های مشابهی از جمله مقاومت در برابر جنگ الکترونیک را حفظ کرد. موشک «قدر ۳۸۰»، اما یک گام فراتر رفت. این موشک با بردی بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر، از هوش مصنوعی برای پرواز در ارتفاع پایین و پنهان ماندن از رادار‌های دشمن بهره می‌برد. توانایی تغییر مسیر، عبور از موانع و استفاده از رادار چندگانه، دقت و قدرت تخریب این موشک را به سطحی بی‌سابقه رسانده است.
ابومهدی، شبحی در عمق دریا
موشک کروز «ابومهدی» که در سال ۱۳۹۹ رونمایی و در سال ۱۴۰۲ به نیرو‌های دریایی ارتش و سپاه ملحق شد، یکی از پیشرفته‌ترین موشک‌های ایران است. با برد بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر، این موشک قادر به انهدام انواع شناور‌های دشمن است. استفاده از هوش مصنوعی، سامانه ناوبری تلفیقی و سیکر دوگانه راداری، ابومهدی را به یک شبح مرگبار تبدیل کرده که می‌تواند از عمق خاک ایران به اهداف متحرک دریایی حمله کند.
نواب سد دفاعی در برابر تهدیدات هوایی
نیروی دریایی سپاه علاوه بر موشک‌های کروز تهاجمی، به توسعه سامانه‌های پدافندی نیز توجه ویژه‌ای نشان داده است. موشک پدافندی «نواب» با برد ۵ تا ۲۵ کیلومتر، برای دفاع از شناور‌های نظامی در برابر تهدیدات هوایی طراحی شده و روی شناور‌هایی مانند کلاس «شهید سلیمانی» با موفقیت آزمایش شده است. این سامانه، توان دفاعی ایران را در آب‌های دور از ساحل تقویت کرده است.
قدرت دریایی ایران هشداری برای متجاوزان
ایران با تکیه بر دانش بومی، به یکی از قدرت‌های برتر منطقه در حوزه موشک‌های کروز دریایی تبدیل شده است. تنوع این موشک‌ها، از نمونه‌های کوتاه‌برد مانند «ظفر» تا موشک‌های پیشرفته مانند «ابومهدی»، در کنار تاکتیک‌های چابک و سامانه‌های شناسایی پیشرفته، ایران را به یک نیروی بازدارنده تبدیل کرده که هر متجاوزی را با هزینه‌ای سنگین مواجه خواهد کرد.