یکی از سؤالات مشترک اغلب ما موقع حضور در منزل اقوام و نزدیکان و مهمانیها، درباره رمز اتصال به اینترنت است. تلفن همراه موجب شده است که حتی دورهمیها و نشستهای خانوادگی ما نیز تحت تأثیر قرار گیرد و گرمای سابق را نداشته باشد. گاهی میبینیم در یک مهمانی، افراد حضور جسمی دارند؛ اما روح و ذهنشان در تلفن همراه است.
وابستگی ما به تلفن همراه به حدی رسیده است که توانایی تحمل لحظات سکوت، تأمل و انتظار را به شدت تضعیف کردهایم. دکتر پورحسین، رئیس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران به تازگی در نشستی در این باره به طور جدی هشدار داده و این وابستگی شدید را با آمار تکاندهندهای تشریح کرده است: «در مطب پزشک یا بانک مشاهده شده که افراد حداکثر ۳۸ ثانیه میتوانند بدون موبایل منتظر بمانند و این زمان در مترو به کمتر از ۲۰ ثانیه میرسد.» این ارقام به وضوح نشان میدهند، مغز ما به طور مداوم به دنبال محرکهای خارجی است و عملاً قدرت «حضور در لحظه» و «تحمل سکوت» را از دست دادهایم. ما به یک حالت آمادهباش و برانگیختگی دائمی عادت کردهایم که در ترس از دست دادن و نیاز به تأیید فوری ریشه دارد.
این وابستگی، ما را در یک وضعیت استرس و فشار روانی مزمن و دائمی قرار میدهد؛ وضعیتی که با هر اعلان جدید تشدید میشود و فرصت آرامش و بازیابی روانی را از ما سلب میکند. در مقابل، فعالیتهایی وجود دارند که ذاتاً «سکون» و «آرامش» را به ما بازمیگردانند. برای نمونه، مطالعه کتاب، برخلاف گشتوگذار سریع در شبکههای اجتماعی، ما را به یک جهان متمرکز میبرد، امکان تأمل عمیق فراهم میآورد و از هجوم دائمی ورودیهای جدید جلوگیری میکند. این تمرکز عمیق، ضد سم وضعیت استرس دائمی است که اغلب افراد امروز در آن به سر میبرند.
برای درک بهتر اهمیت این فاصله، میتوان به نمونه ساده و ملموسی اشاره کرد: رسم کنار گذاشتن تلفن همراه در دورهمیها و مناسبتهای سنتی، مانند شب یلدا. هدف از این آیینها، تقویت پیوندهای خانوادگی و گپوگفتهای صمیمانه است. کنار گذاشتن آگاهانه تلفن همراه در چنین لحظاتی، به ما اجازه میدهد تا حضوری کامل داشته باشیم؛ به جای غرق شدن در دنیای مجازی، به چشمهای عزیزانمان نگاه کنیم، صدایشان را بشنویم و کیفیت ارتباط را از یک تعامل سطحی به یک گفتوگوی عمیق و معنادار ارتقا دهیم. این عمل ساده، تمرکز را از صفحه نمایش کوچک به لحظات شیرین حافظخوانی، قصهگویی و خندههای جمعی معطوف میکند.
فاصلهگذاری با تلفن همراه و فضای مجازی یک تجمل یا اجبار نیست، بلکه یک تمرین حیاتی برای بازپسگیری کنترل بر توجه و ذهن است. برای کسب آرامش عمیق و اعتلای روحی، باید به صورت آگاهانه، «زمانهای بدون دیجیتال» (Digital Detox) را در برنامه روزانه و هفتگی خود بگنجانیم. این عمل ساده، به ما کمک میکند تا از وضعیت «استرس و فشار دائمی» فاصله گرفته و دوباره طعم «سکون و آرامش» واقعی را بچشیم. این گامی است به سوی بازیابی تمرکز، تقویت ارتباطات انسانی و بهبود کیفیت زندگی درونی ما.