دستی که از آستین پاپ بیرون آمد

واکنش نسبت به اظهارات پاپ با سخنان دیروز حضرت آیت الله خامنه ای وارد مرحله جدیدی شد. حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار دیروز اعضای ستاد اقامه نماز کشور، اظهارات پاپ بندیکت شانزدهم را ناشی از تاثیرپذیری وی از «سیاست های سلطه گران جهانی برای ایجاد بحران مذهبی» دانستند و آن بخش از سخنان پاپ را که وی معارف اسلامی را فاقد جنبه عقلانیت معرفی کرده بود، تقبیح و آن را از قبیل «انکار کردن نور خورشید» معرفی کردند. رهبر معظم انقلاب، حمله رهبر کاتولیک ها به مقوله جهاد و برابر دانستن آن با خشونت های غیرمنطقی را «بی انصافی» و «بد فهمی» دانستند.
حضرت آیت الله خامنه ای سخنان پاپ را «تازه ترین حلقه» توطئه غرب علیه مسلمانان دانستند و از این که پاپ حاضر به اجرای این روند شده اظهار تاسف و تعجب کردند و در همان حال یادآور شدند که «جهت حمله و اعتراض [مسلمانان] باید متوجه کسانی باشد که از این سخنان غیرمنصفانه پاپ برای دنبال کردن سیاست های خود نفع می برند».
سخنان پاپ چه بود؟
بندیکت شانزدهم در سخنرانی خود که با عنوان «ایمان، خرد و دانشگاه، خاطرات و واکنش ها» در دانشگاه کنسبورگ ایراد کرد گفت: «فکر جهاد در اسلام ناشی از خشونت است و مغایر با روش الهی و دور از منطق است». وی با استناد به کتابی مربوط به قرون وسطی مدعی شد: «برخی تعالیم پیامبر اسلام غیرانسانی و شرارت آمیز است». در تصویری که پاپ از اسلام ارائه داد جایی برای احترام به بزرگترین دین الهی باقی نمی گذاشت. او تلویحا هرگونه گفت وگو میان پیروان مذاهب را منتفی اعلام کرد. او در این سخنرانی عملا به دوره قرون وسطی که مسیحیان با شرارت علیه سایر ادیان وارد شدند، بازگشت و البته حامل حرف تازه ای نبود. پیش از او کسانی نه در مقام رهبر مسیحیان بلکه در چهره یک روشنفکر، روزنامه نگار یا استاد دانشگاه سخنان مشابهی بر زبان رانده بودند. همین دو دهه پیش ساموئل هانتینگتون عضو حزب جمهوریخواه آمریکا با انتشار کتابی جنگ آینده را جنگ میان ملل مسیحی و مسلمان نامید و آن را اجتناب ناپذیر قلمداد کرد.
اما سخنان پاپ قبل از هر چیز از یک برنامه ریزی خبر می دهد و برخلاف بعضی که به آن لقب «نسنجیده» و «غیرمنتظره» دادند او از این نظر که بداند سخنان او چه اندازه با واقعیت فاصله دارد و چه واکنش هایی را برمی انگیزد کاملا حساب شده و سنجیده بود. این موضوعی بود که از درون مسیحیت به آن اعتراف گردید.
آلمان که مقر تشکیلات مذهبی کاتولیک هاست بلافاصله به میدان آمد و قاطعانه از پاپ حمایت نمود. آنگلا مرکل صدراعظم این کشور در توضیح سخنان پاپ گفت: او خواسته است هر شکلی از خشونت را نفی کند و «دنبال رد قاطع و بی چون و چرای هر شکلی از خشونت بوده که به نام مذهب انجام می شود».
کلیسای لیس وولز انگلیس هم اعلام کرد: «پاپ کاملا اسلام را می شناسد». کاردار سفارت واتیکان در لبنان هم اعلام کرد: «پاپ از واقعیت موجود نزد مسیحیان سخن گفته است». سایت فارسی بی بی سی اعلام کرد: «اگرچه ناظران سخنان پاپ را نسنجیده می دانند ولی منعکس کننده تلاش واتیکان در مواجهه با اسلام و تروریسم است». این شبکه خبری اعلام کرد رویکرد پاپ بندیکت شانزدهم به اسلام اصولا تردیدآمیز است. روزنامه «لارپوبلیکا» چاپ ایتالیا فاش کرد که: «پاپ قبلا نیز در سپتامبر گذشته در یک سمینار سری با شاگردان سابق خود عنوان کرده بود. پاپ در آن زمان از نیاز مناقشه با جهان اسلام درباره موضوع حقوق بشر صحبت کرده بود و از مشکلات اسلام برای زندگی در جامعه سکولاریزه شده و قبول توسعه لائیکی انتقاد کرده بود». این روزنامه همچنین فاش کرد» «وی متن سخنرانی خود در دانشگاه کنسبورگ آلمان را با دقت تمام در ایام تعطیلات آماده کرده بود و عمیقاً به آنچه گفته است اعتقاد دارد» از این رو لارپوبلیکا پیش بینی کرد: «پاپ هرگز برای اظهارات خود عذرخواهی نخواهد کرد» میشل صباح اسقف کلیسای لاتینی قدس هم به افشاگری متن رونویسی شده پاپ پرداخت! وی گفت: «سخنان پاپ از یک مناظره میان مانویل دوم امپراتور یونان با یک دانشمند ایرانی درباره رابطه میان ایمان و عقل برگرفته شده و سخنان او همان سخنان مانویل است.»
تاثیر صهیونیست‌ها
وقتی سخنان پاپ منتشر شد بسیاری از صاحب نظران آن را تأثیرپذیری از صهیونیست ها دانستند. در ایران آیت الله تسخیری کارشناس نام آشنای عرصه روابط ملل خاورمیانه، مجتبی شاکری و در سایر کشورها جمعیت دینی اصلاح و ارشاد الجزایر، مولوی فضل احمد معزی افغانستان، عبیدالحق روحانی بنگلادشی تردید نکردند که پاپ از صهیونیست ها بازی خورده و «بزرگترین محفل مذهبی غرب» به دام دشمنان مشترک اسلام و مسیحیت افتاده است.
در این ماجرا از اکثر کشورهای خاورمیانه ندای لزوم عذرخواهی پاپ بلند شد. چوهدری شجاعت حسین رئیس حزب حاکم پاکستان، یعقوب القاسمی یکی از علمای عربستان، ایوب اکسل کوهلر رهبر مسلمانان آلمان و بسیاری دیگر از چهره های اسلامی و غیراسلامی از پاپ خواستند با صراحت از اظهارات خود عذرخواهی کند و درصدد جبران آثار زیانبار آن برآید.
هیجانات شدید در مسلمانان سبب ترس بسیاری از محافل غربی گردید. در این میان بی بی سی برجسته ترین رسانه خبری انگلیس و نیویورک تایمز آمریکا پاپ را متهم به نادانی کرده و او را اندرز دادند که نسبت به عواقب سخنان خود توجه بیشتری داشته باشد کلاو مورائیس یک عضو پارلمان اروپا هم گفت اظهارات پاپ به آرامش جهانی آسیب می زند.
ساده‌سازی مسئله
در همان حال بعضی ازعلمای مسلمان به ساده سازی مسئله روی آورده و پاپ را متهم کردند که به دلیل بی خبری از اسلام این اظهارات را مطرح کرده است. عبدالعزیزبن عبدالله آل الشیخ، شیخ طنطاوی مفتی مصر، وزیر امور اسلامی و اوقاف عربستان و محمد صفدی وزیر حمل و نقل لبنان از جمله این افراد بودند، بعضی از محافل مذهبی شیعه در ایران نیز در اطلاعیه هایی که صادر کردند اظهارات پاپ را ناشی از ناآگاهی او نسبت به اسلام دانستند.
در این بین معدودی از دولت های مسلمان هم در اعتراض به اظهارات پاپ نمایندگان رسمی او در کشورهای متبوع خود را احضار کرده و رسماً ناخشنودی خود را بروز دادند. ایران، لبنان، ترکیه و الجزایر تنها چهار کشوری بودند که سفیر یا کاردار واتیکان را احضار کرده اند.
نکته مهم در این میان آن است که فقط بعضی از افراد به جنبه توطئه آمیز بودن حرکتی که پیش از این در جلوه کاریکاتورهای منتشر شده در اروپا علیه پیامبر اسلام (ص) ظاهر شده بود، اشاره کردند. در این بین اسقف کلیسای لاتینی قدس به نکته بسیار مهمی اشاره کرد. میشل صباح گفت: «کسانی که به سخنان پاپ دامن می زنند فتنه جو هستند و سبب می شوند که چهره اسلام بیشتر منفی نشان داده شود». شاید در همان لحظات که این اسقف در شهر قدس سخن می گفت صهیونیست ها در کرانه باختری رود اردن دست اندرکار آتش زدن یک کلیسا به نام مسلمانان بودند وقتی این اتفاق در هیچ کشور اسلامی تکرار نشد، توطئه آمیز بودن حرکت، خود را نشان داد. برمبنای تحلیل میشل صباح برای دست های توطئه کاملا پیدا بود که مسلمانان در برابر اهانت به مقدساتشان سکوت نمی کنند و هرچه حمله به اسلام توسط چهره های شاخص تر انجام شود درجه واکنش ها شدیدتر خواهد بود برهمین اساس آنان می دانستند پیامد سخنان پاپ چه خواهد بود. به نظر آنان ماجرای مقابله با اسلام تازه از زمانی شروع می شود که مسلمانان عملا به میدان خشونت پای بگذارند. حجت الاسلام رسول جعفریان در تحلیلی که دو روز پس از اظهارات پاپ منتشر کرد نوشت: «سخنان پاپ غیرمسئولانه، عمدی و دام غرب برای مسلمین و مسیحیان مذهبی است». علمای شیعه در جمهوری آذربایجان نیز اظهارات پاپ را نشانه «تجدیدنظر اروپا در رابطه با اسلام» دانستند و مولوی فضل احمد معزی افغانی آن را ناشی از افزایش روند گرایش مسیحیان به اسلام دانست. این نکته ای بود که عبید الحق نیز به آن اشاره کرد.
اما مسلمانان در این ماجرا به خوبی وارد عمل شدند. از یکسو سکوت آنان در برابر اهانت قابل قبول نبود چرا که بی دفاع گذاشتن اسلام و رهبران آن پسندیده نیست و از سوی دیگر دست یازیدن به اقدامات متقابل که می توانست شامل حمله به مکان ها و افراد مقدس مسیحی باشد نیز سبب بروز ناهنجاری در روابط متدینین و بروز یک جنگ مذهبی می شد. مسلمانان در واکنش خود حرمت اماکن مسیحی و افراد آنان را مثل همیشه رعایت کردند و عملا انگ خشونت طلبی را به مدعیان آن بازگرداندند.
با بررسی تاریخ اسلام و نیز مطالعه روابط دوجانبه میان مسلمانان و مسیحیان- و پیروان سایر مذاهب- در کشورهایی که یکی از آنان اقلیت هستند یا حضور به نسبت مساوی در کشوری دارند درمی یابیم که در طول تاریخ هیچگاه میان مسلمانان و پیروان سایر مذاهب نزاع مذهبی روی نداده است. از این رو و با تکیه بر فرهنگ همزیستی مسالمت آمیز، مسلمانان توطئه دشمنان را خنثی کرده اند.