گریز از مرکز، درخشش پیرامون

بصیرت: جست وجوی عدالت رسانه ای و ترسیم و تجسیم پا برهنگان و زحمتکشان جامعه؛ این عبارت را می توان خلاصه ای از محتوای نخستین جشنواره فیلم «عمار» دانست. در طول سال ده ها جشنواره فرهنگی و هنری در کشور ما فعالیت می کند که برگزاری یا عدم برگزاری آنها تفاوت چندانی نمی کند و چه بسا نبود برخی از آنها بهتر از بودشان باشد. اما جشنواره عمار حکایت دیگری است؛ روایت ناگفته هایی از مردم ایران درباره یکی از مهمترین وقایع سیاسی و اجتماعی کشورمان در طول تاریخ. پس از برگزاری دهمین انتخابات ریاست جمهوری اتفاقاتی رخ داد که رسانه ها نیز نقش پررنگی در به وجود آوردن آن داشتند. اهمیت جایگاه رسانه ها در شکل گیری فتنه را از آنجا می توان درک کرد که در جریان ایجاد این واقعه، فعالیت شبکه های رادیویی و تلویزیونی، خبرگزاری ها و سایت ها، روزنامه ها، شبکه های اجتماعی، فیلم ها، بازی های رایانه ای و... علیه ایران به اوج خودش رسید. در واقع می توان یکی از بسترهای ترکیدن غده چرکین فتنه در سال 88 را تراکم شدید فعالیت چنین رسانه هایی دانست. همچنانکه صدا و سیما و برخی روزنامه ها، خبرگزاری ها و سایت های متعهد هم تلاش های بسیار زیادی برای مقابله با گسترش این عفونت و مهار آن به کار بردند. اما نقطه ثقل کشمکش های رسانه های دوست و دشمن در داخل و خارج، مرکز کشور بود، یعنی تهران. در این میان، سایر نقاط کشور تقریباً فراموش شدند. این در حالی بود که رقم زننده اصلی حماسه 22 خرداد و انتخابات عظیم 40 میلیون نفری، روستائیان و شهرستانی ها بودند. جالب این است که رسانه های مخالف جمهوری اسلامی، اعتراض به نتیجه انتخابات در تعدادی از خیابان ها و محله های شمال تهران را «اعتراض به نتیجه انتخابات در ایران» معرفی می کردند. این همان نکته ای است که وحید جلیلی، یکی از داوران جشنواره عمار در فیلم «یزدان تفنگ ندارد» عنوان می کند: «ایران دارای 400 شهر است. آیا پس از انتخابات 400 شهر ملتهب شدند؟ به جز تهران، حتی سایر شهرهای بزرگ هم دچار التهاب نشدند» پس از انتخابات همه توجهات به تهران معطوف شد و کمتر کسی حاضر به شنیدن نظرات، دیدگاه ها و مطالبات ساکنان مناطق دور افتاده و پیرامونی شد. با این حال عده ای از فیلمسازان جوان شهرستانی دست روی دست نگذاشتند و خودشان، بدون اتکای به غیر دست به کار شدند و نتیجه آن تولید ده ها فیلم کوتاه و مستند شد. فیلم هایی که اکثریت قریب به اتفاق آن ها به صورت خودجوش و بدون هیچ گونه حمایت رسمی و دولتی ساخته شدند. فیلم هایی که می توان نظرات مردمی، غیراز آنچه در رسانه های دشمن و دوست بازتاب داده می شوند را دید.
اما باز هم این فیلم ها در جشنواره ها، سینماها و حتی تلویزیون جایی برای خودنمایی نداشتند. تا اینکه با برگزاری جشنواره فیلم عمار فرصتی فراهم شد تا خودی نشان دهند. جشنواره ای که به مناسبت سالگرد شکست فتنه برگزار شد و به گفته داوود مرادیان، دبیر جشنواره عمار، این جشنواره همایش فیلم های سرکوب شده است.
مهمترین شاخصه فیلم های جشنواره عمار، روحیه عدالت خواهانه جاری در آنهاست. فیلم هایی چون «پایان فراموشی»، «ایران سبز»، «دختر لر»، «ایران، تهران نیست»، «محمود دریادش بماند»، «شمال از شمال غربی» بازتاب دهنده و نمایشگر واقعیاتی کمتر دیده شد از متن جامعه ایران هستند. این متن به اشتباه و به مرور زمان به عنوان «پیرامون» معرفی شده است. فتنه 88 و جریان نامشروع و جعلی موسوم به «جنبش سبز» هم برآیند همین نگاه اشتباه و سانسور متن جامعه به عنوان حاشیه است. اما فیلم های جشنواره «عمار» را باید مجاهدت برای گریز از مرکز و درخشاندن پیرامون دانست. فیلم هایی که هر یک تلنگری بر اذهان خواب آلود و غافل از حقایق و وقایع است.یکی دیگر از شاخصه های قابل تأمل فیلم های به نمایش درآمده در این جشنواره، انصاف و متانت فوق العاده آنهاست. برعکس فیلم هایی که توسط طرف مقابل ساخته شده و مملو از عصبانیت، عقده، کینه و سانسور اکثریت هستند، در آثار ساخته شده به وسیله مستندسازان این جشنواره، اصل «بی طرفی» و انصاف بیشتر رعایت شده است. شما در این فیلم ها می توانید حتی نظرات مخالفان نظام و بعضاً فحاشی های آنها را نیز ببینید.
شاخصه دیگری که می توان آن را یک پدیده در عرصه فرهنگی کشور دانست، تجلی مکتب رسانه روستایی است. «عمار» اولین جشنواره ای است که علاوه بر تهران در شهرستان ها و حتی در روستاهای دور افتاده کشور نیز برگزار شد. علاوه بر این، غالب آثار این جشنواره، بازتاب دهنده رنج ها، مطالبات و دیدگاه های روستائیان بودند.
مبارزه دراماتیک بصیرت مردمی
با ارتجاع روشنفکری
آنچه می خوانید نظرات و تحلیل های داور و برخی از هنرمندان شرکت کننده درنخستین جشنواره فیلم عمار است.
افشای ارتجاع روشنفکری
فتنه سال 88 منجر به برملا شدن ارتجاع روشنفکری ایران شد و جشنواره فیلم عمار بخشی از این ارتجاع را نشان می دهد.
رضا برجی ، مستند ساز و یکی از داوران اولین دوره جشنواره فیلم عمار با بیان مطلب فوق افزود: فتنه سال 88 خیلی جای کار دارد. باید به میان واقعه برویم و ابعاد مختلف آن را در فیلم های خود روشن کنیم.
برجی تصریح کرد: در ماجرای فتنه سبز یک اتفاقی افتاد که در طول تاریخ ایران به ندرت اتفاق افتاده است. این اتفاق بیرون آمدن ارتجاع از دل روشنفکری است. فتنه سال 88 را نیز می توان نمایان شدن ارتجاع سیاه روشنفکری دانست.
وی گفت: فیلم های جشنواره عمار بالاتر از سطح انتظار بودند و فکر نمی کردم که بتوانم در این جشنواره فیلم هایی به این خوبی ببینم.
وی که در شهرستان مشهد مقدس و به همراه دانشجویان دانشگاه پزشکی این شهرستان فیلم های جشنواره عمار را دیده بود تصریح کرد: این دانشجویان استقبال بسیار خوبی از این جشنواره نمودند و این استقبال منجر شد که برگزار کنندگان جشنواره یک ساعت اضافه بر سازمان برنامه را افزایش دهند.
برجی ادامه داد: در هنگام تماشای آثار این جشنواره باور نمی کردم که چنین مستندهای زیرکانه و رندانه ای توسط بچه های شهرستانی تولید شده است. این فیلم ها با اینکه بدون پشتیبانی دولتی ساخته شده اند، اما به خاطر تسلط و شناخت سازندگان آنها بر ساختار سینمای مستند، کارهای خوبی از آب در آمدند.
رضا برجی بالاترین دستاورد جشنواره فیلم عمار را نمایان کردن استعدادهای نهفته در شهرستان ها دانست و گفت: این جشنواره توانمندی های هنرمندان جوان شهرستانی را نشان می دهد و اثبات می کند که می توان روی این بچه ها حساب کرد.
وی تصریح کرد: فیلم هایی که در این جشنواره به نمایش درآمدند گویای آن هستند که می توان از هنرمندان شهرستانی انتظار کارهای بزرگ را داشت. اما متأسفانه ما فقط چشممان به تهران است و از استعدادها و پتانسیل هایی که در شهرستان ها حضور دارند غافل مانده ایم.
این مستندساز با تأکید بر لزوم حمایت دولت از این هنرمندان تصریح کرد: در این فیلم ها ایده هایی از سوی جوانان شهرستانی ترسیم شده است که شاید هیچ گاه به ذهن بچه های تهران نرسد. بچه هایی شهرستانی نشان دادند که حتی بدون کمک دولت ، اما با تلاش و مجاهدت فراوان می توانند کارهای بزرگی کنند.
رضا برجی در ادامه با تأکید بر لزوم استمرار جشنواره فیلم عمار گفت: جا دارد که سال های آینده هم برگزاری این جشنواره ادامه یابد و در این راستا فیلم های مستند و داستانی بیشتری تولید شود و فیلمسازان ما درباره این موضوع بیشتر کار کنند.
وی ادامه داد: از هم اکنون باید دبیرخانه دوره آینده برگزاری جشنواره فیلم عمار راه اندازی شود و این دبیرخانه از ساخته شدن فیلم های سینمایی داستانی و مستند درباره فتنه سال 88 حمایت کند.
کارگردان مستند «سواحل اشک و زیتون» افزود: یکی از وظایف هنرمندان بصیرت بخشی به جامعه است. برگزاری این جشنواره هم می تواند بستری برای تشویق هنرمندان در این راستا باشد.
افشای تحجر
تحلیل واقعیت های فتنه سال 88 و بازنمایی دیدگاه های مردم، به خصوص در روستاها و شهرستان های کشور، دغدغه تولید سه فیلم مستند توسط محمدرضادهشیری بوده است.
وی با سه فیلم »ایران سبز« ، »هلوکاست سبز« ، «دختر لر» و همچنین کلیپ «هم غزه ، هم لبنان» در جشنواره فیلم عمار حضور داشت.
دهشیری درباره فیلم «هلوکاست سبز» گفت: مبنای این فیلم ارائه تحلیل درباره واقعه فتنه و سیر به وجود آمدن آن است.
وی افزود: جریان فتنه، 24 میلیون انسان را نادیده گرفت و طوری عمل کرد که گویی آن 24 میلیون نفری که برخلاف نظر آنها در انتخابات رأی دادند اصلا وجود نداشتند.
وی «هلوکاست سبز» را زمینه ساز تولید مستند «ایران سبز» معرفی کرد و تصریح کرد: دغدغه اصلی این فیلم مردم و حرف و نظر آنهاست.
کارگردان «ایران سبز» در ادامه بیان داشت: این مستند ابتدا قرار بود که یک فیلم کوتاه مستند درباره استقبال مردمی از رئیس جمهور در مشهد باشد، اما پس از شنیدن صحبت های مردم در روستاها و برخورد با تحلیل های جالب آنها ، تصمیم گرفتم که این کار را درباره مناطق دیگر هم ادامه دهم. به این ترتیب به چند استان دیگر هم مسافرت کردم و دیدگاه های مردم شهرستان ها، روستاها و عشایر را درباره سه پرسش «»به چه کسی رأی دادید» ، «چرا به او رأی دادید» و«نظرتان درباره تقلب در انتخابات چیست» پرسیدم.
از ابتدا قصدم این بود که به عنوان یک فرد شهرستانی به کنکاش این موضوع بپردازم.
محمدرضا دهشیری در ادامه به فیلم »دختر لر« اشاره کرد و گفت: این فیلم با توجه مصاحبه خانم زهرا رهنورد با شبکه بی بی سی فارسی و ادعای ایشان مبنی بر اینکه اقوام ترک و لر باید به فرزند و داماد خود رأی می دادند ساخته شد. این فیلم در واقع برملاکننده تحجر و تفکر قجری جریان روشنفکری در ایران است.
پاسخ مستند به خیانت نرم
کارگردان مستند «ایران هراسی» این فیلم را تلاشی در جهت مقابله با سیاه نمایی رسانه های غربی علیه کشورمان و خیانت نرم برخی از وطن فروشان معرفی کرد.
لاجوردی طوسی با اشاره به اینکه مضمون این فیلم به غربی ها محدود نمی شود گفت: در مستند «ایران هراسی» به تأثیر عملکرد برخی ایرانیان در ایجاد چنین تصویری از کشورمان نیز پرداخته شده است.
وی یکی از مضامین مستند «ایران هراسی» را خیانت نرم برخی از هموطنانمان دانست و اضافه کرد: متأسفانه علاوه بر رسانه های غربی، برخی ایرانیان وطن فروش نیز باعث ترسیم این نگاه اشتباه درباره ایران شده اند. در این مستند عملکرد افرادی همچون بهمن قبادی که با فیلم های خود نقش مؤثری را در سیاه نمایی علیه ایران بازی کردند نیز بررسی شده است.
رمز گشایی انتخابات
محمد مهدی خالقی که با فیلم «پایان فراموشی» در نخستین جشنواره مردمی فیلم عمار حضور دارد، درباره انگیزه اش از ساخت این فیلم گفت: بعد از برگزاری دهمین انتخابات ریاست جمهوری و اعلام نتایج اولیه، وقتی آمار آرای استانی مشخص شد، با کمال شگفتی دیدیم که بیشترین رأی به احمدی نژاد در استان کرمان به دست آمد. این در حالی است که سران حزب کارگزاران سازندگی در این استان نفوذ بسیار زیادی دارند و برای رقبای احمدی نژاد هم تبلیغات بسیار زیادی را انجام دادند.
وی ادامه داد: این پارادوکس اجتماعی باعث شد تا به فکر ساخت فیلم مستند «پایان فراموشی» بیافتم و جست وجو کنم که چرا این اتفاق افتاد.
آرش فهیم