در صورت رویارویی مستقیم با آمریکا از همه امکانات خود در سرتاسر جهان استفاده خواهیم کرد

* آیا شما فکر می‌کنید که دیدار اخیر دبیرکل سازمان ملل به خاتمه جنگ ایران و عراق خواهد انجامید؟
** فکر می‌کنم با سیاستی که آمریکا در پیش گرفته امیدی به صالح وجود ندارد.
* در صورتی که شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای مبنی بر تحریم تسلیحات بر علیه ایران و عراق وضع کند عکس‌العمل دولت شما چه خواهد بود؟
** ‌نمی‌دانم یک تحریم تسلیحاتی علیه ایران و عراق تا چه اندازه خواهد توانست به خاتمه جنگ کمک کند با این وجود این مسئله بیشتر به عراق صدمه خواهد زد زیرا در کشور ما تمایل به خودکفائی تسلیحاتی وجود دارد.
* چرا دولت ایران بر اینکه سازمان ملل متحد صدام حسین رئیس‌جمهور عراق را بعنوان متجاوز در جنگ برسمیت بشناسد اصرار می‌ورزد؟
** شناسائی صدام حسین بعنوان متجاوز یک اصل تغییرناپذیر است و ما نمی‌توانیم آنرا فراموش کنیم، زیرا اگر تدابیری برای ریشه‌کن کردن تجاوز اتخاذ نشود هر لحظه امکان دارد درگیری دیگری آغاز شود. ما پایان جنگ را به شیوه‌ای می‌خواهیم که به ما اجازه بدهد در یک جوّ صلح و آرام به بازسازی کشورمان بپردازیم. با شناسائی متجاوز باید مجازات او نیز در نظر گرفته شود.
* شما فکر می‌کنید این جنگ تا چه هنگام بطول خواهد انجامید، آیا ملت ایران می‌تواند بطور نامحدود عواقب این درگیری را تحمل کند؟
** ما خود را آماده کرده‌ایم که جنگ را برای یک زمان طولانی تحمل نمائیم، ولی مایلیم که هرچه زودتر تمام شود اما اگر شرایط ما تحقّق نیابند تا هر زمانی که باشد مقاومت خواهیم کرد. رهبر انقلاب در آغاز جنگ فرمودند: «اگر این جنگ بیست سال هم طول بکشد مقاومت خواهیم کرد.» اکنون در همان شرایط قرار داریم. از نقطه‌نظر اقتصادی این جنگ وابستگی اقتصادی ما را کاهش داده و به خودکفائی کمک کرده، اما در عین حال به ما خسارات عمده‌ای نیز وارد ساخته است، با این وضعیت ما باید مقاومت کنیم.
* ‌مطبوعات غربی همواره رهبران اسلامی را گروهی فناتیک که به واقعیات بی‌توجه هستند معرفی می‌کنند، آیا شما خود را یک فناتیک می‌دانید؟
** اگر مبارزه با توطئه‌ها و چپاولگری فناتیسم است و اگر نبرد بخاطر استقلال، شرف و ارزشهای انسانی فناتیسم است بسیار خوب ما فناتیک هستیم، اما اگر تمام اینها فناتیسم نیست ما فناتیک نیستیم.
* دولت ایران چه را‌ه‌حلی برای جلو‌گیری از درگیری در خلیج‌فارس اندیشیده است؟
** فکر می‌کنم اگر کویت بی‌طرفی خودش را اعلام بکند به این معنا که اگر در عمل نشان دهد یک حکومت بی‌طرف است مشکل پایان خواهد یافت. حضور واحدهای دریائی خارجی در خلیج‌فارس تشنج را افزایش داده و اکنون امنیت کمتری در این راه دریائی وجود دارد. کویتی‌ها با تاخیر می‌رسند و مشکلات بیشتری دارند و امکان رویاروئی افزایش یافته است. ما فکر می‌کنیم که این واحدها باید منطقه را ترک کنند برای اینکه حملات علیه کشتی‌ها خاتمه یابد کافی است که رژیم صدام تحت فشار قرار گیرد به این ترتیب هیچگونه مشکلی در خلیج‌فارس وجود نخواهد داشت.
بنفع تمامی کشورهاست که جنگ‌طلبی صدام پایان پذیرد، صدام برای نجات خویش در جستجوی گسترش جنگ به سطح جهان است، همه باید برای محدود کردن جنگ تلاش کنند و بکوشند که از مرزها تجاوز نکنند. اضافه بر این قدرتهائی نظیر آمریکا باید این طرز تفکر را که صاحبان جهان هستند و شروع و خاتمه یک جنگ را آنها تعیین می‌کنند را رها سازند. امروزه جهان بنا به میل آمریکا حرکت نمی‌کند.
* بنظر می‌رسد که شوروی در حال تلاش برای یافتن یک راه‌حل در جنگ ایران و عراق می‌باشد در حالی‌که کمک نظامی‌اش به رژیم صدام ‌حسین را حفظ کرده است، روسها به شما چه پیشنهادی کرده‌اند؟
** روسها در مقایسه با غرب در قبال انقلاب و جنگ موضعی بسیار واقع‌بینانه‌تر اتخاذ کرده‌اند و تحلیلهایشان همانند آمریکا خیلی ناپخته نیست، شاید بهمین دلیل باشد که طی سالها در کنار هم زندگی کرده‌ایم و شوروی می‌داند که نمی‌تواند خیلی بما فشار آورد، با اقداماتی نظیر آنچه در حال حاضر در خلیج فارس شاهد هستیم، این فشار باید کمتر باشد. با روسها همواره گفتگو وجود داشته و در حال حاضر نیز این مذاکرات حفظ می‌شوند.
* آیا واقعیت دارد که روسها به شما پیشنهاد کردند که در ازای قطع کمک آنها به عراق شما نیز از حمایت مبارزین افغانی دست بردارید؟
** مذاکرات ما با روسها در مورد افغانستان و عراق مداوم و پایدار است، اما این مذاکرات را ما بعنوان دو موضوع جدای از یکدیگر در نظر می‌گیریم. ما خواهان یک افغانستان غیر متعهد که دارای روابط خوبی با همسایگانش از جمله شوروی باشد هستیم، این راه‌حل به درگیریهای افغانستان خاتمه خواهد داد. مداخله روسها از سوئی به خود آنها شدیداً از نظر نظامی و سیاسی صدمه وارد می‌سازد و از سوی دیگر ما باور داریم که حضور روسها در افغانستان بعنوان بهانه‌ای برای حضور آمریکا در منطقه بکار گرفته شده است. بیرون کشیدن نیروهای شوروی از افغانستان به این معنا خواهد بود که آمریکائی‌ها دیگر نمی‌توانند از این بهانه استفاده کنند. هنگامی که آمریکائی‌ها بروند آرامش باز خواهد گشت، این مجموع مذاکرات ما با روسها بوده است.
* شایع شده است که «تری ویت» فرستاده ویژه کلیسای انگلیس به لبنان که توسط یک گروه لبنانی ربوده شده به شهر مقدس قم انتقال یافته و در ایران فوت کرده است، واقعیت این امر چیست؟
** نه، این واقعیت ندارد، او هرگز به ایران انتقال نیافته است. همانطور که به مناسبتهای مختلف گفته‌ایم نمی‌دانیم که او در دست چه گروه لبنانی قرار دارد، مسلماً همه می‌دانند که ایران نفوذ زیادی در لبنان دارد اما این بدان معنا نیست که بتوانیم به شیوه جیمز باندی کسی را از لبنان به اینجا بیاوریم.
* آیا این واقعیت دارد که دولت ایران برای آزادی برخی از گروگانها در لبنان کمک کرده است، اگر واقعیت دارد این کمکها در ازای چه چیزی صورت گرفته است، آیا مذاکرات جدیدی در مورد دیگر گروگانها وجود خواهد داشت؟
** با توجه به نفوذ گسترده انقلاب ایران در لبنان افراد بسیاری برای حل مسئله گروگانها به ما روی می‌آورند، هرگاه که نیّت خیری وجود داشته و ما توانسته‌ایم کاری را انجام دهیم نفوذ خود را بصورت محدود بکار گرفته‌ایم. گروههای لبنانی شرایط خود را برای آزادی گروگانها اعلام کرده‌اند، اگر این خواسته‌ها تحقق یابند من فکر می‌کنم که این مسئله بطور کل حل خواهد شد بدون آنکه نیازی به استفاده از نفوذ ایران وجود داشته باشد، بهرحال بخاطر دلایل انسانی هرگاه از ما درخواست بشود به مقدار ممکن کمک خواهیم کرد.
* پس از کشتار مکّه یک قول قطعی مبنی بر انتقام از رژیم سعودی به مردم ایران داده شد، با این وجود بیش از دو ماه است که از این موضوع می‌گذرد اما هنوز هیچ اتفاقی روی نداده است، آیا شما می‌توانید اطمینان دهید که دولت ایران علیه رژیم سعودی تصمیماتی را اتخاذ کرده است؟
** جای هیچ تردیدی نیست که تصمیماتی اتخاذ کرده‌ایم، سیاست ما در رابطه با عربستان سعودی پس از واقعه مکّه تغییرات اساسی یافته است. صحنه این رویاروئی تمام جهان اسلام است.
* ممکن است گروههای انتحاری را برای کشتن خانواده شاه فهد اعزام دارید زیرا او مقصر این کشتار شناخته شده است، واقعیت این مطلب چیست؟
** این یک تصور بسیار ابتدایی در عمل ماست، فکر می‌کنم که حرکتهای ما بسیار پیچیده‌تر و نیز بسیار جدی و قوی خواهند بود.
* ما خبرنگاران خارجی هنگامی که به ایران وارد می‌شویم این احساس را داریم که در ایران دو دولت وجود دارد، یک دولت از روحانیونی نظیر آقایان خامنه‌ای، رفسنجانی، منتظری، کروبی و غیره تشکیل شده و دولت دیگر را که توسط وزرای معمولی تشکیل شده شما رهبری می‌کنید، در واقع در ایران چه کسی حکم می‌راند؟
** در کابینه من دو سه وزیر روحانی وجود دارند، در کشور ما قدرت سیاسی غیر متمرکز است، قدرت سیاسی در یک کانون از رهبران متمرکز نشده بلکه بسیار گسترده است. اضافه بر آن یک گروه از افراد وجود دارند که در صدر مسئولیت دولتی‌شان نقش بزرگی را در انقلاب ما بخاطر سابقه انقلابی‌شان ایفا می‌کنند، چیزی که باعث می‌شود آنها نفوذ طبیعی زیادی را در مردم داشته باشند افرادی نظیر آقایان هاشمی رفسنجانی، خامنه‌ای، منتظری، کروبی و غیر و نقشی بسیار مهمتر از مسئولیتهای رسمی خود ایفاء می‌کنند، بهمین دلیل است که اکثر شهدائی که توسط منافقین به شهادت رسیده‌اند از این طیف افراد بوده‌اند.
نهاد روحانیت از نفوذ زیادی در میان ملت‌ ما برخوردار است، اما این نفوذ برای بسیج و ادامۀ مبارزه مردم به کار گرفته می‌شود. اگر شما در نماز جمعه شرکت کنید خواهید دید که در آنجا میلیونها نفر تجمع می‌کنند و گزارشات دقیقی در مورد مسائل کشور و آخرین رویدادها به اطلاع آنها می‌رسد. این نشان می‌دهد که نماز جمعه ریشه‌های مردمی دارد. صحبت از سازمان نیرومندی که در تصمیم‌گیریهای سیاسی شرکت می‌کند و اینکه نظرش بسیار مؤثر است، مهم آن است که این قدرتهای سیاسی توزیع شده مخالف هم نیستند بلکه در مجموع تمام آنها در یک خط هستند. یکی ادامه‌دهنده دیگری است و یکدیگر را تقویت می‌کنند، این سیستم تضمین می‌کند که ما یک سیستم آزاد براساس معیارهایمان داشته باشیم، زیرا از تمرکز قدرت در دست یک فرد و یا یک دولت و تبدیل آن به یک دیکتاتوری جلوگیری می‌کند.
* آیا این حقیقت دارد که بازار سیاه در حال تضییع عاقبت‌اندیشی‌های اقتصادی دولت می‌باشد، آیا این بازار سیاه می‌تواند یک بحران اقتصادی جدی بوجود آورد؟ دولت شما برای کنترل آن چه می‌کند؟
** ما بازار سیاه داریم اما این بازار سیاه قدرت تهدید جدی اقتصاد ملی را ندارد. ما از قدرت بیشتری برای مواجهه با بازار سیاه، فرصت‌طلبان و کسانی که می‌خواهند جیبهای خود را از پول پر کنند برخوردار می‌شویم. دولت تقریباً هشتاد درصد ارزش اضافی تولیدات صنعتی را کنترل می‌کند، به لطف مصادره‌های انجام شده پس از انقلاب بیش از هشتاد درصد از صنایع ملی شده و در دست دولت هستند.
* آیا در ایران فقر وجود دارد؟ دولت برای مبارزه علیه فقر چه می‌کند؟
** بله، فقر در کشور وجود دارد، اما پس از انقلاب برای تعدیل ثروت گامهائی برداشته شده‌ست ما در افزون بر درآمد طبقات متوسط و پائین جامعه موفق بوده‌ایم در حالی‌که درآمد طبقه بالای جامعه که کم و بیش بیست درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند پائین آمده است، به این معنا که ثروت بیست درصد از جامعه به نفع چهل درصد از طبقات متوسط و چهل درصد طبقه پائین جامعه کاهش یافته و یک تعادل نسبی در توزیع ثروت در جامعه بوجود آمده است.
موقعیت کارگران را به مقدار زیادی بهبود بخشیده‌ایم، حقوقها را در کارخانه‌ها و بخشهای دولتی افزایش داده‌ایم و در برنامه‌های مربوط به تأمین اجتماعی نیز در حال پیشرفت هستیم. اما تمام اینها به این معنا نیست که فقر را ریشه‌کن کرده‌ایم، سیستم دیگر برای توزیع عادلانه ثروت کنترل سیستم پولی است که قبلاً بطور کل در دست سرمایه‌داران بوده است، برای مثال اکنون مکانیزمهائی آماده شده است که براساس آن اعتبارات بانکی به کسانی که پشتوانه‌ای برای وام گرفتن ندارند داده خواهد شد، دولت خودش آنها را تضمین می‌کند تا آنها وام را دریافت کرده و وارد کار تولیدی شوند و ده یا پانزده سال بعد هنگامی که پول بدست آوردند شروع به پس دادن وامشان خواهند کرد.
* بارها این فکر پدید آمده است که ایران به این دلیل که می‌تواند هزاران جوان بیکار را به جبهه بفرستد مایل به ادامه جنگ است، آیا شما فکر می‌کنید هنگامی که جنگ به پایان برسد دولت شما خواهد توانست به تمام جوانان کار عرضه کند؟
** البته این یک تعبیر نادرست از موقعیت اقتصادی و بازار کار ماست، جنگ بدترین راه‌حل برای بیکاری است بدتر از آن برای یک کشور این است که باید بهترین افرادش را به جبهه بفرستد ما معادن، صنایع و طرحهای بزرگ کشاورزی داریم و بخاطر جنگ نتوانسته‌ایم طرحهای پنج ساله خود را به اجرا درآوریم، اکنون خود را مجبور به اجرای طرحهای کوتاه‌مدت می‌بینیم هنگامی‌که جنگ پایان یابد فکر نمی‌کنم که برای ایجاد پستهای کاری آنهم به مقدار وسیع هیچگونه مشکلی داشته باشیم.
* دولت برخی از مغازه‌ها را به خاطر افزایش قیمتها بسته است، این بدان معناست که سرمایه‌داران بازاری در حال بایکوت کردن دولت هستند؟
** باید میان اصناف و بازار فرق بگذاریم زیرا در غیر این صورت ممکن است به نتایج نادرستی برسیم، در بازار افرادی هستند که عمیقاً به انقلاب عشق می‌ورزند و عدالت اجتماعی را در نظر می‌گیرند و در عین حال افرادی نیز وجود دارند که فقط به منافع مادی خود می‌اندیشند و اینکه از سیاست جدید اقتصادی دولت ناراحت بوده و از آن اظهار نگرانی می‌کنند، اما دولت قوی است و فشارهای آنها بی‌اثر است.
* آیا شما مخالف تجارت آزاد هستید، چگونه اقتصاد ایران را تعیین می‌کنید؟
** اقتصاد ایران یک اقتصاد مختلط است ما بخش دولتی بسیار نیرومندی داریم که با بخش تعاونی و بخش خصوصی همکاری می‌کند البته بخش خصوصی مکمل دو بخش دیگر است این مطلب را قانون اساسی تعیین می‌کند و به عقیده ما این صلاح ملت است.
گرایش سیستم ما ضد سرمایه‌داری است بخش ضعیف‌تر در حال حاضر بخش تعاونی است زیرا که سابقه زیادی در کشور ما ندارد و دولت در تلاش برای تقویت تعاونی‌هاست که این تلاش به عنوان کوششی جهت تضعیف بخش خصوصی تعبیر شده است که این طور نیست در سال 1981 (1360) هنگامی که من مسئولیت نخست‌وزیری را بر عهده گرفتم بحث بزرگی در کشور بین کسانی که می‌گفتند اموال مصادره شده پس از انقلاب باید به صاحبان قبلی آنها بازپس داده و یا خصوصی شود و نیز کسانی که مخالف آن بودند وجود داشت من با بازپس دادن اموال مصادره شده مخالفت و در برابر آن مقاومت کردم و اکنون مجلس پذیرفته است که دولت مسئولیت صنایع مصادره شده را برعهده گیرد و در فرصتی که اگر لازم باشد این صنایع خصوصی گردد ترجیح داده می‌شود که به صورت سهامی به کارگران تحویل داده شود تا این‌که به سرمایه‌داران واگذار شود به این ترتیب دولت در راستای اجرای قانون اساسی سیستمی را که از یک‌سو مانع حاکمیت سرمایه‌داری در کشور ما گردد و از سوئی از تجمع همه چیز در دست دولت مانند یک سیستم کمونیستی جلوگیری کند را اداره می‌نماید که ما آن‌را اقتصاد اسلامی می‌نامیم.
* چه چیزی بیش از همه شما را به‌عنوان یک نخست‌وزیری نگران می‌کند؟
** نگرانی ما از آن جهت است که نتوانیم اصول انقلابی و نظام ارزشی که در طول انقلابمان ایجاد کرده‌ایم را حفظ کنیم.
* ‌بر اثر شناسائی اسرائیل توسط اسپانیا روابط سیاسی میان اسپانیا و ایران ضربه شدیدی را متحمل شد چرا دولت شما تصمیم به فراخوانی سفیرش از مادرید گرفت در حالی که هیچ کشور مسلمان دیگری چنین کاری را نکرد؟
** احساسات ضد صهیونیستی در کشور ما بسیار قوی است اسپانیا از نظر سنتی و کلاسیک همواره در کنار اعراب و مسلمانان قرار داشته اسپانیا از جمله کشورهای اروپائی بود که پس از تشکیل اسرائیل و اشغال فلسطین اسرائیل را برسمیت شناخته بود طبیعتاً برقراری این روابط آزردگی عمیقی را در کشور ما موجب شد.
* ‌شما روابط فعلی با اسپانیا را چگونه تبیین می‌کنید.
** روابط ما با اسپانیا خوب است و البته می‌تواند گسترش یابد تنها عاملی که این روابط را می‌تواند به خطر بیاندازد تصمیماتی نظیر تصمیمات آمریکا در قبال مسئله خلیج فارس و عراق است تا این تاریخ روابط ما خوب بوده است و شخصاً فکر می‌کنم که روابط ما می‌تواند در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی توسعه یابد.
* ‌اسپانیا گاهی قایق‌های ایرانی را به حمله به نفتکش‌های اسپانیائی در خلیج‌فارس متهم ساخته است شما در این مورد چه می‌گوئید؟
** همه باید این مطلب را که با سرنوشت ما ارتباط حیاتی دارد درک کنند که امنیت خلیج‌فارس یک امنیت یکپارچه و غیر قابل تقسیم است جهان برای اینکه امنیت را در خلیج‌فارس احساس کند باید دست‌کم با طرفهای درگیر یعنی متجاوز و طرفی که مورد تجاور واقع‌ شده یکسان رفتار نماید این بدان معنا نیست که هرگاه یک ناآرامی در خلیج‌فارس ایجاد شود ملت ما دوست یک حکومت و دشمن حکومت دیگر باشد بلکه حوادث ناشی از این است که ما نمی‌توانیم امنیت خلیج‌فارس را تکه‌تکه در نظر بگیریم به نظر می‌رسد که اخیراً حادثه‌ای روی داده و آنچه که ما آنرا یک «تیر غیب» می‌دانیم کشتی انگلیسی «جنتل بریز» را هدف قرار داده است ریگان در واشنگتن گفته است که اقدام ایران یک بربریت است آیا حضور دریائی آمریکا در خلیج فارس و یا حملات عراق به کشتی‌های تجاری بربریت نیستند.
اما آنچه برای کشتی انگلیسی روی داده اگرچه هرگز مسئولیت این اقدامات را نپذیرفته‌ایم بعنوان بربریت در نظر گرفته می‌شود اینها چیزهایی هستند که جهان باید آنها را درک کند و کشورهای دوست باید در این چارچوب آن را تفسیر نمایند و همه باید برای ممانعت از حملات به کشتی‌های تجاری در دریاها مشترکاً تلاش نمایند ما اعلام آمادگی کرده‌ایم که هرگاه رژیم صدام این نوع فعالیتها را متوقف سازد از طرف ما نیز هیچ اتفاقی روی نخواهد داد.
* اسپانیا پایگاههای آمریکائی در خاکش دارد که از آن جمله پایگاه (توتا) می‌باشد که توسط ناوگان ششم آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورت حمله آمریکا به ایران ممکن است که ایران از اسپانیا انتقام بگیرد اگر جواب مثبت است چه نوع انتقامی خواهد گرفت؟
** ما یک اصل را اعلام کرده‌ایم که آن‌را ادامه می‌دهیم و آن این است که ایران یک کشور کوچک پنجاه میلیونی که از تکنولوژی برتر آمریکائی برخوردار نیست و خبرگزاری‌های بزرگ و سازمان‌های بین‌المللی را در اختیار ندارد اما می‌خواهد آزاد و مستقل باشد به این نتیجه رسیده‌ایم که باید مقاومت کنیم و به هر ضربه‌ای پاسخ دهیم با این وجود کشورهای جهان سوم مرتکب یک اشتباه شده‌اند و آن پاسخ دادن به ضربات در صحنه‌هائی است که توسط ابرقدرت‌ها بر آنها تحمیل شده است ما این را نمی‌پذیریم اگر آمریکا در خلیج فارس به ما حمله کند دلیلی ندارد که به او در همان صحنه پاسخ دهیم صحنه را گسترش خواهیم داد اگر یک رویاروئی مستقیم با آمریکا صورت گیرد ما سریعاً از تمام امکانات خود در تمام جهان استفاده خواهیم کرد جنگ فقط یک مفهوم دارد بنظر ما بدترین موقعیت برای یک کشور جهان سومی این است که با قدرتهای بزرگ در مرزهایی که به او تحمیل می‌شود بجنگد این اصل ماست و براساس آن عمل می‌کنیم ما نظر خاصی روی پایگاه آمریکا در خاک اسپانیا و جاهای دیگر دنیا نداریم ولی به این اصل معتقدیم و با توجه به این امکاناتی که داریم سعی خواهیم کرد که همواره بر این اصل خود پا بر جا بمانیم.