دستاوردهای فرهنگی، سیاسی و اقتصادی انقلاب اسلامی (بخش اول)

پریسا جلالی
یکی از مسائل اساسی که همیشه در حوزه پیدایش یک انقلاب مورد بررسی و پرسش های اساسی قرار می گیرد این است که انقلاب تا چه حد توانسته است به آرمان ها و اهداف اولیه اش دست پیدا کند؟ این موضوعی است که به شکل عمیق و گسترده، هم در عرصه افکار عمومی داخلی جامعه و هم عرصه های بین المللی و در میان دشمنان مورد سئوال و موشکافی قرار می گیرد. شکی نیست که این تفکر و سئوالات در مورد انقلاب اسلامی ایران هم وجود دارد و پرسش هایی است که باید به بررسی و پاسخ گفتن به آنها نشست.
انقلاب اسلامی ایران که بر مبنای افکار بلند و اندیشه متعالی حضرت امام‌(ره) تکوین یافته است و همواره از همان بدو پیدایش، شعارهای محوری و اهداف و آرمان های بلندی را پیش روی خود قرار داده و در مسیر نیل به این اهداف و آرمان هاست که راه می پیماید. انقلاب اسلامی در اواخر قرن بیستم، جهان را به لرزه درآورد و نور امید را در دل مسلمانان و مستضعفان عالم روشن کرد. این انقلاب عظیم دستاوردهای فراوانی در داخل و خارج از کشور داشت. اگر چه احصای کامل این دستاوردها، سال‌ها به طول می‌انجامد، اما بررسی گذرای آنها خالی از فایده نیست.
بررسی این مطلب که انقلاب اسلامی ما در این مدت چه مسیری را طی کرده و چه دستاوردهایی داشته، موضوعی است که ما را در بهتر دیدن مسیر طی شده و بازشناسی راهی که در پیش روست یاری خواهد کرد. قاعدتاً دو حوزه بسیار مهمی که در روند بازشناسی عملکرد انقلاب باید به آن پرداخته شود مسئله سیاست و اقتصاد است.
به اعتقاد عباسی مهر، دبیر سابق دفتر تحکیم وحدت، یکی از مهم ترین ویژگی های خاص سیاست های جمهوری اسلامی ایران، انطباق اساس و فطرتش بر قرآن می باشد. وی در مورد دستاوردهای سیاسی انقلاب اسلامی در این مدت می گوید: «با توجه به اینکه در مقایسه با سایر نظام های سیاسی و انقلاب ها ما شاهد گذشت مدت بسیار کمتری از عمر انقلاب ایران هستیم، یعنی سی و اندی سال، انقلاب ایران با شعارهای خاص خود و در فضای ویژه ای از موقعیت جهان به خوبی ابراز وجود کرده و پا به عرصه سیاسی جهان گذاشته و دارای ویژگی های منحصر به فردی است که باعث شده تا همه اذعان کنند که انقلاب اسلامی ایران نه تنها جایگاه اولیه اش را حفظ کرده و به پیشرفت خود ادامه داده است؛ بلکه در طول همین مدت سی و چهار سال به دلیل بسیاری از تحریم ها و فشارها دارای تجربیات چند صد ساله ای شده که اصلاً قابل مقایسه با تجربیات سایر انقلاب ها در دیگر کشورها، در همین مدت کوتاه نیست.
همه اینها به واسطه وجود شعارها و اهداف انقلاب بوده که با زحمات معمار بزرگ انقلاب اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) و هدایت مقام معظم رهبری، جامه عمل پوشیده و عرصه ای را در جهان پدید آورده است که ماحصل آن را هم اکنون در بیداری اسلامی امت‌‌های مسلمان رؤیت می کنیم.
از همین بابت مخاطبینی که از شعارهای اومانیستی دل‌خوشی ندارند، به سوی شعارها و اهداف انقلاب اسلامی ایران روی می آورند که در اساسش ریشه در شعارها و دستورات ائمه اطهار علیهم السلام دارد. با مرور تاریخ انقلاب می بینیم اتفاقات زیادی در مسیر انقلاب اسلامی روی داده و بسیاری از نقشه های خصمانه برای زمین زدن اهداف و شعارهای انقلاب ایران طراحی و اجرا شده که بحمدالله همیشه با شکست مواجه شده است و بر تجربیات جنبش مستضعفین که انقلاب آغازگر آن بود اضافه شده و بسیاری پیروزی های راهبردی بر موفقیت های انقلاب اسلامی افزوده شده و تحریم ها و جنگ هشت ساله، تهدیدات و فشارهای آمریکا و اسرائیل نیز هرگز در نهایت کاری را از پیش نبرده است.
تمام این دست اندازی های نظام های شرق و غرب، نظام جمهوری اسلامی ایران را در تمام زمینه های اقتصادی، سیاسی و ... آبدیده تر کرده است. روزی نیست که ما برنامه ای را از طرف این ابرقدرت ها برای زمین زدن عملکرد سیاسی جهموری اسلامی و به حاشیه کشاندن و منزوی کردن کشورمان هم در عرصه داخلی و هم در عرصه بین المللی مشاهده نکنیم.»
وی در ادامه اظهاراتش در باره دستاوردهای سیاسی انقلاب اسلامی می گوید: «ناکام ماندن دشمنان در اجرای طرح هایشان مؤید این عملکرد درست و موفق جمهوری اسلامی ایران است که شالوده هایش را امام راحل و رهبری معظم انقلاب تعریف کرده و همواره ابعاد مختلف آن را گوشزد کرده اند؛ یک راهبرد واقعی و دارای زیرساخت های بسیار عمیق و دقیق. جمهوری اسلامی ایران اکنون دارای سیاست خارجی ای است که در عقاید مردم دنیا و جهان اسلام ریشه دوانده و هر انسان آزاده ای زمانی که این سیاست خارجی و راهبردها را می شنود فطرتش به این سمت کشیده می شود.
اما در طرف مقابل، سیاست خارجی غرب و شرق را می بینیم که در فطرت ها با تضاد است و در بسیاری مراحل آنها مجبور به تعویض راهبردها و سیاست های خود می شوند؛ اما در طول سی سال گذشته شعارها و راهبردهای جمهوری اسلامی ما نه تنها تغییری نکرده، بلکه پر رنگ تر نیز شده است و عملکردولت های ما در طول سال های بعد از انقلاب بخصوص در دولت نهم و دهم مؤید این مسئله است. یکی از مهم ترین ویژگی های خاص سیاست های جمهوری اسلامی ایران در این مدت، این است که اساس و فطرتش بر قرآن و فرمایشات ائمه اطهار (ع) مبتنی است و امری کهنه شدنی و قابل بایگانی نیست.
با توجه به فرمایشات حضرت امام و مقام معظم رهبری در طول مسیر انقلاب، بخصوص در دیدار اخیر جوانان فعال در عرصه بیداری اسلامی با مقام رهبری، این مسئله روشن می شود که زعامت انقلاب اسلامی و سیاست هایش در میان ملت‌ها و امت های منطقه و جهان اسلام کاملاً جا افتاده است چرا که خاستگاه اندیشه های انقلاب ایران بر مدار اسلام و ولایت پذیری بوده است. شعار و اهداف در ابعاد داخلی هم بیانگر ارتباط واقعی بین امام و امت است و این رابطه در طول سال ها اثبات کرده که اشخاص هر چند که دارای پایگاه قوی باشند نمی توانند این شعارها و روحیات و این رابطه و پیوند محکم را بین امام و امت از بین برده و یا آن را تغییر بدهند.»
دکتر شفیعی سروستانی نیز در ارزیابی دستاوردهای انقلاب اسلامی می گوید: «مهمترین دستاورد انقلاب اسلامی تحقق اصلی ترین شعار تظاهرات مردم در روزهای اوج انقلاب اسلامی، یعنی شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» است. به بیان دیگر، مردم ما با پیروزی انقلاب اسلامی به مهم ترین خواسته هایشان که استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی بود، دست یافتند.
البته باید توجه داشت که هر یک از این موضوعات و شعارها دارای مراتبی هستند که تحقق کامل همه آنها نیازمند گذشت زمان و فراهم شدن ساز و کارهای اجرایی و قانونی می باشد. اما به هر حال، انقلاب اسلامی در هر یک از این حوزه ها دستاوردهایی داشته است که قابل چشم پوشی نیست. همان طور که می دانیم استقلال دارای مصداق ها و مفهوم های متعدد سیاسی، نظامی، فرهنگی و... است. ما در بخشی از مصداق ها و مفهوم های استقلال که استقلال سیاسی است، بی تردید دستاوردهای بزرگی داشته ایم.
کشور ما در حال حاضر از نظر سیاسی به استقلال کامل رسیده است. در گذشته نه چندان دور، سرنوشت مردم و کشور ما در سفارتخانه های خارجی رقم می‌خورد و هیچ یک از مسئولین و مقامات عالی رتبه کشوری و لشکری نقش چندانی در سرنوشت سیاسی کشور نداشتند. اما بحمدالله اکنون در استقلال سیاسی کامل به سر می بریم و هیچ قدرت خارجی‌ای حق دخالت در مقدرات سیاسی کشور ما را ندارد. در ابعاد نظامی هم در استقلال کامل هستیم.
در حوزه استقلال فرهنگی هم که حضرت امام (ره) آن را مهم ترین بعد استقلال مملکت می دانستند و معتقد بودند که استقلال و موجودیت هر جامعه از استقلال فرهنگ آن نشأت می گیرد و با وابستگی فرهنگی، استقلال در ابعاد دیگر امکان پذیر نیست، قدم های بسیار بلندی برداشته ایم، لیکن با وجود همه این تلاش‌ها به جایگاهی که مد نظر حضرت امام (ره) بوده است و مقام معظم رهبری نیز بر آن تأکید می‌کنند، به طور کامل دست نیافته ایم.»
به اعتقاد شفیعی سروستانی؛ «هنوز در حوزه‌های علوم انسانی از غرب به شدت متأثریم و نتوانسته ایم علوم انسانی را بر اساس مبانی و منابع اسلامی سامان بدهیم. برای رسیدن به استقلال فرهنگی با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری، راه زیادی در پیش است که باید طی شود.»
وی ادامه داد: «دومین شعار مردم در اوج شکل‌گیری انقلاب اسلامی، شعار «آزادی» بود. آزادی نیز چون استقلال، مصادیق و مفاهیم متعددی را در بر می گیرد. اعم از آزادی بیان، آزادی عقاید، آزادی مطبوعات، آزادی احزاب و آزادی اطلاعات. بدون شک دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه آزادی بسیار مهم و انکار ناپذیر است و وضعیت ما از این نظر در حال حاضر اصلاً قابل مقایسه با وضعیت قبل از انقلاب نیست. اما برای تحقق کامل آنچه که در اصول 23، 24، 25و 26 قانون اساسی و برخی دیگر از اصول این قانون مطرح شده است و همچنین آنچه که امروز در علوم سیاسی و ارتباطات مطرح می شود، فاصله زیادی داریم و باید برای رسیدن به آن تلاش کنیم.
برای تحقق کامل شعار آزادی در جامعه، ما هم نیازمند فرهنگ سازی و فراهم آوردن بسترهای فرهنگی لازم و هم نیازمند پیش بینی سازوکارهای قانونی و اجرایی مورد نیاز هستیم. «آزادی اطلاعات» یکی از مصادیق مهم آزادی های اجتماعی است که امروز در قانون اساسی بسیاری از کشورها مطرح شده است. ولی ما هنوز در این زمینه توفیق چندانی نداشته ایم. آزادی اطلاعات یکی از مباحث مهم در علوم ارتباطات و به مفهوم حق دسترسی افراد به اطلاعات موجود در دستگاه ها و مؤسسات عمومی است.
به این معنا که بتوانند در جریان کار نهادها و سازمان های مختلف دولتی قرار گیرند و هرگونه اطلاعات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را در باره فعالیت آنها کسب کنند. امروزه گلایه های بسیاری در باره مفاسد اقتصادی، رانت‌خواری، رانت های اقتصادی، اطلاعاتی و... مطرح می شود که بخش عمده ای از آن ناشی از در دسترس نبودن اطلاعات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی برای عموم مردم است.»