عروس امام(ره): به شبهه فوت حاج‌ احمدآقا پاسخ می‌دهم

«کتاب را نوشتم چون شخصیت امام خیلی پررنگ است و ما چه بخواهیم و نخواهیم و چه دوست داشته‌باشیم یا نداشته‌باشیم یک اتفاق مهمی در کشور ما رخ داد و رژیم شاهنشاهی به نظام جمهوری اسلامی تبدیل شد و رهبری آن را ابرمردی به عهده داشت که مرجع تقلید بود، عارف بود و خصوصیات دیگری که همه شنیده‌ایم، داشت و احساس کردم همه دوست دارند از زوایای پنهان از شخصیتی که تاریخ ملتی را متحول کرد، بدانند، سعی کردم در حد خودم، آن زوایای پنهان ایشان، ارتباط با اعضای خانواده و خانواده بستگان را ذکر کنم.»
این بخشی از سخنان عروس حضرت امام (ره) درباره کتاب خاطراتش بود که با حضور شخصیت‌های فرهنگی، حجت‌الاسلام رسول جعفریان رئیس کتابخانه مجلس، محسن بهشتی سرشت مدیر گروه تاریخ پژوهشکده امام خمینی (ره) و محمود دولت‌آبادی، رمان‌نویس معروف در موسسه شهر کتاب برگزار شد. دکترفاطمه طباطبایی امسال جلد اول خاطراتش را با نام «اقلیم خاطرات» عرضه کرده‌بود که در نمایشگاه کتاب مورد استقبال قرار گرفت، به گونه‌ای که چاپ اول آن تا نیمه نمایشگاه به پایان رسید.
عروس حضرت امام (ره) سخنانش در این مراسم را با قرائت عباراتی از تاریخ بیهقی شروع کرد و گفت: نوشتن زندگینامه خودنوشت از حدود صدسال گذشته رونق گرفته و تا امروز ادامه دارد، هرچند برخی نمونه‌های کهن آن مانند سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی از این مقوله است،لیکن در دوران اخیر سفرنامه ناصرالدین شاه و روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه آغازگر این نوع ادبی است. وی ادامه داد: اگر زندگینامه‌ای شامل رخدادهای خاصی از تاریخ باشد، قطعا به ساحت تاریخ وارد می‌شود و در اینجاست که شرایط ویژه‌ای را می‌طلبد از قبیل رعایت امانت، صداقت و شهامت مواجهه با حقیقت، اگر این عناصر با فرد در سخن همراه شود، آثاری همچون تاریخ بیهقی تولید می‌شود که اثری جاودانه است.
به گفته طباطبایی، کتاب اقلیم خاطرات از سال ۴۷ تا ۵۷ است. با توجه به پیش‌زمینه‌ها و شرح حال افراد عملا سنوات بیشتری را در خود اختصاص داده، قضایای مهم صد سال اخیر مانند انقلاب مشروطیت، جنگ جهانی اول، حوادث کودتای رضاخان، جلوس رضاشاه و خلع قاجاریه، جنگ جهانی دوم، حوادث نهضت ملی و مطالبات ضداستبدادی مصدق، کودتای ۲۸ مرداد و سرانجام انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷ را در زندگینامه‌های مشهور این دوره می‌توان ملاحظه کرد. طباطبایی ادامه داد: سعی کردم در این کتاب بدون حب و بغض، امانت و صداقت را رعایت کنم و شهامت مواجهه با واقعیت را تجربه کنم. البته طبعا علاقه و حب افراد نمی‌تواند تاثیر نگذارد اما سعی کردم آنچه را دیدم نقل کنم نه آنچه را دوست دارم باشد و تحلیلی بر مسائل نداشته باشم و تحلیل آن را به عهده خواننده بگذارم و فقط نقل تاریخ کنم زیرا معتقدم به قول بیهقی در تاریخ محابا نیست.
وی افزود: سعی کردم در آن‌ها از بزرگ‌نمایی و خرده‌مایی پرهیز کنم و خاطرات مهم در تاریخ انقلاب را اگرچه خود ندیده‌ام ولی مسموعاتم را آورده‌ام اما شنیده‌هایی که به صحت آ نها کاملا یقین داشتم را بیان کردم و از ویراستار اثر صمیمانه تشکر می‌کنم که با صبوری و متانت خاصی در تمام کتاب با من همراه بود و از وسواس و تغییر و تحولات من ابراز خستگی نکرد. وی تصریح کرد: این کتاب نه خاطرات صرف و نه تاریخ صرف است بلکه تلفیقی از هر دو است، برخی موارد را از افرادی شنیدم که هم برای من ثقه بودند و هم قابل اعتماد چرا که می‌دانستم در جای دیگری نقل نخواهد شد چون من قصد نگارش کتاب تاریخ ندارم و نه افراد چنین کاری را خواهند کرد، نکاتی را که فکر می‌کردم ارزشمند هستند ذکر کردم تا در تاریخ بماند.
وی ادامه داد: احساس می‌کنم هر آنچه از حاج آقا مصطفی می‌دانستم بیان کردم، درباره وقایع پاریس اطلاعات مختصری داشتم شاید می‌توانستم کتاب‌های تاریخی و اسناد را ببینم اما من می‌دانستم کتاب تاریخ نمی‌نویسم به همین خاطر مسئله‌ای که کمرنگ بوده و خودم خیلی نقش نداشتم دنبال آن نرفتم؛ شاید می‌شد مراجعه کنم و اسنادش را هم بیاورم اما احساس کردم خیلی دور از من است مثلا درباره اختلاف فارسی با امام موسی‌صدر که مختصر نوشتم. باید دقت داشت در آن زمان مباحث خیلی باز نبوده و اکنون پس از گذشت سالیان دراز مشخص شده است. طباطبایی در ادامه در پاسخ به سوال فردی مبنی بر مبهم بودن فوت حاج احمد آقا و به یک‌باره مریض شدن و شایعات آن اظهار داشت: پاسخ به این سوال به جلد دوم این کتاب بازمی‌گردد، ما نیز مانند جامعه این سخن‌ها را شنیده‌ایم اما دلیل نمی‌شود فردی سالم باشد و اتفاقی برایش رخ ندهد که دلایل روشن را در جلد دوم خواهم نگاشت.
خانم طباطبایی وعده داد: جلد دوم، کتاب ازدواج تا رحلت حاج احمد است، مقداری از آن پیاده شد، اما باید فرصت کنم با دست‌نوشته‌ها و دیگر مدارک تنظیم کنم اما نمی‌دانم چه زمانی شروع می‌کنم. در ادامه، مدیر گروه تاریخ پژوهشکده امام(ره) نیز در این نشست گفت: اشکالی که در نگارش خاطره پس از سال‌ها پیش می‌آید، نسیان و فراموشی است، ممکن است برخی موارد فراموش شده باشد و اینکه ممکن است آفت متاثر بودن از شرایط موجود دچار نویسنده شود، فضای موجود با فضایی که خاطره اتفاق افتاده کاملاً تفاوت دارد و ممکن است بسیاری از مسائلی که در آن زمان مهم بوده، بعدها اهمیت نداشته باشد یا بالعکس.
محسن بهشتی‌سرشت، در ادامه درباره محتوای کتاب «اقلیم خاطرات» ابراز داشت: در اثر بیان شده سال ۴۷ نخستین بار به اتفاق والدین به عراق رفتند و به کار آمدن حزب بعث با کودتا اشاره دارد که تنها اشاره شده اما مخاطب انتظار اطلاعات بیشتری با توجه به حضور در عراق دارد؛ برخی اشارات هم در این کتاب وجود دارد که اغراق‌گویی برخی مورخان است، مانند اینکه تعداد کشته‌های جنگ جهانی دوم ۵۵ میلیون نبوده بلکه ۱۵ تا ۲۰ میلیون بوده است اما در کل، برخی اغلاط موجود در کتاب تنها غلط چاپی است.
رئیس کتابخانه مجلس هم این نشست اظهار داشت: نگارش‌هایی از این دست چندان زیاد نیست، مقصودم نگارش‌هایی است که از دل یک گروه و طیف که عنوان روحانی و مذهبی دارد، صادر می‌شود و اطلاعاتی را در اختیار دیگران قرار دهد که در داخل و بیرون این خانواده چه می‌گذرد، فراتر از آن، دیدگاه‌ها، مناظرات علمی و بحث‌ها و جدل‌ها، حساسیت‌ها و کارهای روزانه به ویژه بحث تربیت و آثار و نتایجی که برخوردها داشته، میزان صداقتی که در این قشر خاص است را در برمی‌گیرد.
حجت‌الاسلام رسول جعفریان، ابراز داشت: نویسنده کتاب «اقلیم خاطرات» بخشی از حریم‌ها را طی کرده و پشت سر گذاشتند و تنها به عنوان یک پرسش مطرح می‌کنم که این مسیر را چگونه می‌توانیم ادامه دهیم و تا کجا می‌توان رفت؟ در دوره‌های گذشته، در فرهنگ گذشته، زنان همواره پس پرده بودند و مسائل خانوادگی نیز این‌چنین بوده، در دنیای امروز که دنیای افشاست، اگر وارد این حریم‌های خصوصی شدیم تا کجا می‌توان ورود یافت؟ رئیس کتابخانه مجلس عنوان کرد: نگارنده «اقلیم خاطرات» هیچ ریایی در نوشته ندارد، خوشبختی این اثر در آن است که طباطبایی مورخ نیست، چرا که مورخ موارد را انتخاب می‌کند و همه مسائل را بیان نمی‌کند اما غیر مورخ برخی مطالب را ارائه می‌دهد و یک اطلاعاتی را از آن مطالب به دست می‌آوریم اما مورخ عواقب این مطالب را سنجیده و گزینش می‌کند، درحالی که غیر مورخ همه مطالب را بیان می‌کند.