گزينه‌هاي جنگ و صلح در سوريه (بخش سوم)

ممکن است مرگ اسد ناقوس مرگ رژیم باشد و عناصر مخالف حکومت سوریه را تقویت کند، ‌اما تعارضات به سرعت پایان نخواهد یافت و چندین سال به طول خواهد انجامید. برخی از اعضای رژیم ممکن است تصمیم به جدایی از آن بگیرند.

اگرچه شمار سنی هایی که از رژیم حمایت می کنند به تدریج کاهش خواهد یافت، اما با درنظر گرفتن پیوندهای طولانی مدت و عمیق سیاسی، ‌اقتصادی و اجتماعی که بین خانواده های سنی، علوی و دیگر اقلیت ها در هسته رژیم وجود دارد، می توان گفت که باقی مانده وفاداران به اسد، قدرت را رها نخواهند کرد.

تهران و مسکو و نیز پکن در این سناریو به پشتیبانی از وفاداران رژیم ادامه می دهند تا شورش ها را فرو بنشانند، اما همچنین سه کشور ممکن است همزمان استراتژی ایجاد رابطه با رهبران مخالفان اسد را اتخاذ کنند. برخی تحلیلگران غربی در این رابطه ادعا می کنند که احتمال دارد ایران برای نمایش قدرت با به راه انداختن جنگ نیابتی، واکنش نشان دهد.

سناریوی سوم؛ حفظ قدرت از سوی اسد

گلوبال ریسرچ و مرکز مطالعاتی چتم هاوس این سناریو را مطرح کرده اند که ممکن است اسد بعد از یک دوره طولانی جنگ داخلی، موفق به سرکوب مخالفان و حفظ قدرت شود؛ در این سناریو سوریه در طول سال یا سال های آینده درگیر جنگ داخلی خواهد بود. در نهایت اسد با پشتیبانی ایران و روسیه قدرت را حفظ خواهد کرد، ‌اما در نهایت کنترل او بر دولت ضعیف تر از پیش خواهد بود. تحولات مهمی که به دنبال وقوع این سناریو اتفاق خواهند افتاد عبارتند از:

1- شورشیان سرزمین های حاشیه ای و دورافتاده را حفظ خواهند کرد،‌ اما اسد با اکثر مخالفان خواهد جنگید و سرانجام اقتدار خود را بر بیشتر مناطق اصلی کشور حاکم خواهد کرد.

2- در طول جنگ داخلی سلاح های راهبردی سوریه در خطر خواهند بود، اما در نهایت این سلاح ها تحت کنترل حکومت مرکزی قرار خواهد گرفت.

3- با تحت فشار قرار دادن شورشیان، سیل پناهندگان از سوریه افزایش خواهند یافت.

4- ایران تلاش خود را برای قدرتمند کردن اسد به حداکثر خواهد رساند.

این سناریو خطر انتشار سلاح های کشتار جمعی را کاهش می دهد. اسد برای اجتناب از یک پاسخ بین المللی، کنترل این سلاح ها را در دست می گیرد و نیروهای او برای سرکوب مخالفان از سلاح های غیرراهبردی و متعارف استفاده خواهند کرد.

مرکز امنیت جدید آمریکا در تحلیلی می نویسد، باقی ماندن اسد در قدرت، اعتبار آمریکا و کشورهای دیگر که خواهان برکناری وی از قدرت بودند را کاهش خواهد داد. وقوع این سناریو ضربه محکمی به شورش های عربی و دولت های انتقالی در منطقه خواهد زد.

در چنین حالتی تلاش های بین المللی و آمریکا برای حمایت از انتقال سیاسی در این کشورها سخت تر خواهد شد. در این سناریو، اتحاد بین ایران ـ سوریه ـ حزب الله قوی تر خواهد شد. علاوه بر این، پیروزی اسد می تواند ایران را تقویت کرده و موضع این کشور در مسایل هسته ای را محکم تر کند. همچنین ایران حمایت خود را از حزب الله و گروه های شبه نظامی فلسطینی افزایش خواهد داد تا نشان دهد نفوذ و قدرتش در خاورمیانه ضعیف نشده است. همچنین این سناریو فرصتی را برای اسد فراهم می کند تا رژیم خود را بازسازی کند.

در این سناریو حکومت اسد هرگز به اندازه زمان قبل از جنگ قدرتمند نخواهد بود، زیرا برخی از گروه های مقاومت که ازسوی کشورهای خارجی حمایت می شوند، احتمالاً به حیات خود ادامه خواهند داد.

در این سناریو نگرانی حکومت اسد از تهدید شورشیان ممکن است منجر به حملات تلافی جویانه شود. شهروندان سوری به احتمال زیاد از مناطق مورد اختلاف فرار می کنند و کشورهای همسایه ممکن است برای جذب و مراقبت از پناهندگان وارد یک پروسه همکاری طولانی مدت با آمریکا شوند.

سناریو چهارم؛ تجزیه سوریه

موسسه بروکینز ومرکز مطالعات راهبردی و بین المللی این سناریو را مطرح کرده اند که ممکن است سوریه در میان گروه های فرقه ای و مذهبی چندپاره می شود؛ در این سناریو جنگ داخلی در طول سال های آتی ساختارهای دولت را ویران خواهد کرد و سوریه با تلفات شهری گسترده به هرج و مرج کشیده خواهد شد.

درگیری های فرقه ای به طور روزافزون افزایش خواهد یافت. کشتارهای تلافی جویانه بیداد خواهد کرد. در این سناریو هم این احتمال وجود دارد که در نهایت اسد یا از قدرت برکنار، کشته و یا به حاشیه رانده شود.

در این صورت بقایای رژیم به تدریج به یک میلیشیا(گروه شبه نظامی) تقلیل خواهد یافت. تحولات مهمی که به دنبال این سناریو اتفاق خواهند افتاد عبارتند از:

1- مخالفان نمی توانند از نظر سیاسی منسجم باشند و گروه های مختلف شورشی،‌ مستقل و جدا از هم عمل می کنند.

2- گروه های نظامی شورشی برای به دست آوردن قدرت و سرزمین نه تنها با عناصر رژیم بلکه با یکدیگر نیز می جنگند.

3- این خطر به صورت جدی وجود دارد که سلاح های راهبردی به دست گروه های شبه نظامی بیفتد و در این صورت یک مداخله بین المللی به رهبری آمریکا برای نابودی یا حفاظت از این سلاح ها صورت خواهد گرفت.

4- سیل پناهندگان و شبه نظامیان در طول مرزها به شدت افزایش خواهد یافت.

این سناریو خطرناک ترین سناریو برای منافع آمریکا است. به محض اینکه کنترل دولت بر سلاح های کشتار جمعی از بین برود،‌ وفاداران رژیم ممکن است به منظور جلوگیری از پیشروی مخالفان علیه قلمرو خود، تصمیم به استفاده از آن بگیرند.

هفته نامه آلمانی اشپیگل می نویسد، در این سناریو وفاداران ممکن است سلاح ها را به حزب الله لبنان انتقال دهند، حال یا به عنوان اقدامی موقت و یا به عنوان وسیله ای برای جلوگیری از حمله اسراییل به سوریه. زیرا اسراییل ممکن است به صورت یکجانبه به منظور حفاظت یا نابود کردن سلاح ها به سوریه حمله کند. در این مرحله آمریکا ممکن است در رهبری یک مداخله بین المللی در سوریه برای حفاظت یا نابودی سلاح های شیمیایی به طور جدی وارد عمل شود.

رویترز نیز می نویسد، این مداخله می تواند این هدف را نیز دنبال کند که از مداخله یکجانبه اسراییل که احتمالا طولانی تر، ‌سخت تر و کشنده تر خواهد بود، جلوگیری به عمل آورد.

وفاداران به اسد ممکن است در مقابل هرگونه نیروی مداخله جو ایستادگی کنند که همین امر ممکن است هماوردی و منازعات نظامی را طولانی تر کرده و تلفات بیشتری به دنبال داشته باشد.

در این سناریو، به دنبال فروپاشی دولت و خارج شدن مناطق بیشتر از کنترل دولت، القاعده می تواند برای خود یک پناهگاه امن در این مناطق ایجاد کند.

این گروه ها ممکن است مداخله بین المللی را به عنوان اشغالگری خارجی تعبیر کرده و در میان سوری ها بیشتر سربازگیری کنند.

به گزارش کریستین ساینس مانیتور، در این میان گروه های معارض و عناصر حکومتی احتمالا به جنگ با یکدیگر مشغول می شوند و بنابراین کمتر مایل هستند یا می توانند علیه گروه های ستیزه جو تندرو از قبیل سلفی ها و القاعده عمل کنند.          ادامه دارد...