مسعود دهنمکی، کارگردان سینمای ایران سهشنبه 26 فروردین ماه میهمان برنامه «راز» بود و درباره نحوه فیلمسازی، حضورش در جبهه، دوران روزنامهنگاریاش، آخرین ساخته ابراهیم حاتمیکیا و... صحبت کرد. دهنمکی در ابتدای صحبتهایش گفت: شاید بتوان گفت بخش اعظم کارهایی که بعد از جنگ انجام دادهام به حال و هوای بازگشتم از جنگ بازمیگردد. قبول قطعنامه مثل یک پتک بود و اینکه چگونه باید برخی مسائل را بیان کنم. در آن سالها امام بین ما بود و به قصه جنگ، دیپلماتیک نگاه نمیکرد و از باب شهادت میگفت و اینکه هیچ چیز فنا نشده و خودتان را برای رسیدن به آرمانها حاضر کنید، اینکه جنگ ما 8 سال بود اما آن مقاومت هنوز ادامه دارد و اگر کسانی در این عرصه میجنگند کارشان از جنگ آن زمان هم سختتر است.
پایت روی مین برود هو میکشند
وی افزود: در آن دوره اگر پایت روی مین میرفت برایت افتخار بود اما اگر در این دوره پایت روی مین برود تو را هو میکنند. در حوزه فرهنگ حرف که میزنی متهم به افراطیگری میشوی. در این جنگ فرهنگی به اسم نقد پایشان را روی آدم میگذارند و رد میشوند. کارگردان «رسوایی» ادامه داد: اولین کاری که بعد از جنگ انجام دادم درس خواندن بود و پخش نشریهای در نماز جمعه تهران. بههر حال ما حس کردیم آنجایی که باید فرهنگ را نشان بدهیم همین نمازجمعه است. در آنجا به این نتیجه رسیدیم که باید فریادها را تبدیل به اندیشه و آن را به رسانه تبدیل کرد.
من به این نتیجه رسیدم که جنس حرفی که میزنم متفاوت است بنابراین نشریه «شلمچه» را راهاندازی کردم، «شلمچه» اولین نشریه پر مخاطبی بود که بعد از همشهری منتشر میشد. در آن زمان خط بد بچهها را روی دیوار میدیدند اما خط بد فکری جریانات را نمیدیدند. در نشریه «جبهه» ما گفتمان جنگ و غنا را لبه تیزتر کارها قرار دادیم که این نشریه پرتیراژتر از نشریه «شلمچه» بود. من احساس میکردم که این کارها هزینه دارد و بعد هم نشریه «صبح» را راهاندازی کردم که فکر کردم باید عمقیتر کار کرد.
آوینی اگر امروز بود به افراطیگری متهم میشد
دهنمکی افزود: حرفهایی که آن زمان زده میشد جلوتر از زمان خودش بود یعنی به تعبیری گفتمانسازی در جامعه و تبدیل آن به نقد بود. حرفهایی که مهدی نصیری در آن زمان میگفت امروز نمایان شده است. آن موقع این کارها با مظلومیت توسط کسانی انجام میشد که به افراطیگری متهم میشدند. حرفهایی که شهید آوینی در آن زمان درباره غرب مطرح میکرد توسط بچه حزباللهیها زده میشد اگر ایشان الان زنده بود به افراطیگری متهم میشد.
وی یادآور شد: شهید آوینی با شهادتش اینها را راحت کرد اما با این حال تجربه نشان داد سیاستهای غلط، فرهنگ جامعه را از هم میپاشد. سیاستهای فعلی نتیجه تفکر غلط آن افراد در زمان قبل بود. چیزی که در فیلم «فقر و فحشا» بود آسیبشناسی بود و چرایی پیدایش موضوعات غلط. همین هم موجب میشود که آن مستند برد خودش را پیدا کند. اگر این مستند به دست کسی دیگر ساخته میشد همه را متهم میکردند.
جریان روشنفکری در سینمای دفاع مقدس
کارگردان «معراجیها» در بخش دیگری از صحبتهایش متذکر شد: بعد از بستهشدن نشریه «جبهه» واقعا کم آوردم و کسی هم از من حمایت نمیکرد. من هم گفتم خطری تهدید نمیکند و بهتر است که به دنبال کشاورزی به خارج از تهران بروم. برای من جالب بود که فردی مثل پیترسون از چند سال قبل، انقلاب را رصد میکند و جالب بود که میگفت روی شناخت دفاع مقدس کار میکنیم. وی از ما انتقاد داشت و میگفت همه دنیا به این نتیجه رسیدند که عراق متجاوز بوده ولی در سینمای شما فیلمهایی میبینیم که مضمون ضد جنگ دارند که این همان جریان روشنفکری در زمینه دفاع مقدس است.
دهنمکی در پاسخ به این سؤال که چرا عرصه جنگ را برای فیلمسازی انتخاب کرده است، عنوان کرد: شما فکر کنید فیلمی میسازید درباره شهدا و اتفاقاتی میافتد که همه آن را میپسندند و حتی در «اخراجیها 3» یک جریان سیاسی نقد میشود و جالب اینجاست که در همین ژانر سیاسی هم 6 میلیارد مخاطب پیدا میکند. مردم باید چکار کنند که بگویند پای ارزشها ایستادهاند؟ باید از یارانه انصراف بدهند؟ این شما هستید که باید نقد شوید. وی در پاسخ به صحبتهای طالبزاده مجری برنامه درباره این نکته که روحیه رزمندگان در جبهه مثل حضور در مراسم عروسی و جشن بوده است، گفت: هر کسی اگر فلاشبک به عقب بزند جنگ را جز این نخواهد دید.
کتابی جمعآوری شده به نام فرهنگ جبهه که مجموعهای از دیالوگها و شوخیهای روزهای جبهه در آن طرح شده است. دهنمکی با اشاره به نامگذاری سال 93 به نام «فرهنگ و اقتصاد با عزم ملی و مدیریت جهادی» از سوی مقام معظم رهبری گفت: آقا از نیروهای مردمی خواستند تا چریکی در عرصه فرهنگ کار کنند و میگویند که من امیدم به شما جوانهاست. یکی از بخشهای مغفول دفاع مقدس فرهنگنامه اسارات و آزادگان ما در جبهههاست. قهرمانهای ما اینها هستند.
کتاب فرهنگنامه اسارت و آزادگان خاک میخورد
وی ادامه داد: یکی از کارهای خود من مصاحبه با آزادگان بود. صدام در فاصله جنگ عراق با ایران و کویت چند جلد کتاب به نام شهدای مفقودالجسد چاپ میکند اما از آن طرف اینجا کسانی که اسیر بودند تحت میهماننوازی مردم ما قرار گرفتهاند اما ما کاری در این باره انجام ندادهایم. من دیدم این تاریخ مهجور مانده پس کاری را شروع کردم و مجموعهاش این شد که 6 هزار ساعت مصاحبه گرفتیم و جالب این است که این مصاحبهها تبدیل به 80 جلد کتاب میشود اما مقام رسمی برای رونمایی این کتاب نمیآید و هنوز هم این کتاب در آرشیو در حال خاک خوردن است.
سریالهای فارسیوان فیلم جشنوارههای ما شدهاند
وی افزود: الان شرقشناسی غرب نسبت به ما قویتر از غربشناسی ما نسبت به آنها است. الان آنها میگویند که ما همرنگ ایران میشویم که این یک استراتژی است. ورود جاسوسها به حوزهها و مراکز حساس ما کار اینهاست و میخواهند از درون شناخت پیدا کنند و اساس ما را بزنند. همین سریالهای فارسیوان به فیلمهای جشنواره ما تبدیل میشود و همان داستان را ایرانیزه کرده و هجو غیرت و تعصب در آن دیده میشود.
نگاه کاسبکارانه
این کارگردان ادامه داد: من معتقدم حکیم در سینمای غرب نسبت به سینمای ما بیشتر است یعنی آنها با اندیشه «ماتریکس» تولید میکنند. اینجا نگاهها کاسبکارانه است. کسی مثل جواد شریفیراد خود سوژه است که وارد سینما میشود و اگر میدید امکانات نیست امکانات خلق میکرد. چقدر امکانات در این حوزه فراهم کردهایم؟ برای ما بازسازی جنگ سختتر از خود جنگ است. دهنمکی در پایان سخنان خود از فیلم سینمایی «چ» به عنوان تاریخ دفاع مقدس یاد کرد و افزود: ما اگر میخواهیم ظرفیتها را آزاد کنیم باید بستر را فراهم کنیم. مردم را به دیدن فیلم خوب حاتمیکیا دعوت میکنم و به او میگویم که جز برای شقایقها نخوان، کلاغها زبان شما را نمیفهمند برای همین قارقار میکنند.